روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

حماس، شهادت “یحیی سنوار”، رئیس دفتر سیاسی این جنبش توسط رژیم اسرائیل در غزه را رسما تایید کرد
سازندگی گزینه‌های احتمالی جانشینی او را بررسی می‌کند

روز پنج‌شنبه اخباری درخصوص شهادت یحیی سنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس توسط رسانه‌ها منتشر شد که منشأ آن غالباً رسانه‌های اسرائیل و آمریکا بود؛ به‌گونه‌ای که برخی از این رسانه‌ها با انتشار تصاویر و ویدئوهایی مختلف اعلام کردند که در رویارویی مستقیم سربازان ارتش اسرائیل با وی در غزه، رئیس دفتر سیاسی حماس مورد هدف قرار گرفته و به شهادت رسیده است. به هر ترتیب خلیل الحیه، معاون رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس (عصر جمعه) در اظهاراتی اعلام کرد که یحیی سنوار، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس توسط رژیم صهیونیستی در نوار غزه به شهادت رسیده و بر همین اساس، این جنبش رسماً این موضوع را تایید کرد. خلیل الحیه تاکید کرد که یحیی سنوار پس از خروج از زندان به جانفشانی‌های خود ادامه داد تا اینکه به توفان عظیم (عملیات توفان‌الاقصی) رسید. او تداوم راه کاروان شهدای بزرگ همچون احمد یاسین موسس جنبش حماس است و خون شهدا راه ما را نورانی و روشن می‌کند و انگیزه‌ای برای مقاومت و ثبات خواهد بود.

به گزارش ایرنا، الحیه خاطرنشان کرد که «تا زمان برپایی دولت فلسطین بر تمام خاک این کشور و تعیین قدس اشغالی به ‌عنوان پایتخت، جنبش حماس راه خود را ادامه خواهد داد. شهادت یحیی سنوار و رهبران قبل از وی، به جنبش ما قدرت و صلابت بیشتری می‌دهد». وی تاکید کرد که «سنوار هیچ‌گاه به جبهه‌های نبرد پشت نکرد و درحالی که در خط مقدم صفوف نبرد بود و در مواضع مختلف جنگی حضور می‌یافت به شهادت رسید». معاون رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس همچنین گفت که «اسرای رژیم اسرائیل تنها با توقف کامل تجاوزها به نوار غزه و خروج کامل از آن و خروج زندانیان فلسطینی از زندان‌ها به خانه باز خواهند گشت».
در این راستا، سیدعباس عراقچی در واکنش به شهادت یحیی السنوار و تایید این موضوع از سوی جنبش حماس در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «یحیی سنوار ترسی از مرگ نداشت بلکه در غزه در جست‌وجوی شهادت بود. او شجاعانه تا آخرین نفس در صحنه نبرد جنگید». عراقچی ادامه داد: سرنوشت او- که به زیبایی در آخرین تصویر به نمایش درآمده است- کسی را از ادامه نبرد منصرف نمی‌کند بلکه منبعی الهام‌بخش خواهد شد برای تمامی رزمندگان مقاومت در منطقه، اعم از فلسطینی و غیرفلسطینی. این دیپلمات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان کرد: ما و بی‌شماری از دیگر انسان‌ها در اطراف جهان، به نبرد بی‌ادعای او برای آزادی مردم فلسطین درود می‌فرستیم. وی افزود: شهدا تا ابد زنده‌اند و امروز آرمان آزادسازی سرزمین‌های اشغالی فلسطین از هر زمانی زنده‌تر است.
دستگاه دیپلماسی کشورمان هم در بیانیه‌ای اعلام کرد: «نام السنوار به دفتر قطور قهرمانان اسطوره‌ای امت اسلامی همچون شیخ‌احمد یاسین، عبدالعزیز رنتیسی، قاسم سلیمانی، اسماعیل هنیه و سیدحسن نصرالله که همه هستی خود را برای زنده نگاه داشتن مسیر مقاومت و مجاهدت جهت پایان دادن به اشغالگری و تحقق حق قانونی و مشروع تعیین سرنوشت و حق بنیادین حیات با کرامت فدا کردند، اضافه شد. جمهوری اسلامی ایران، جنایت رژیم صهیونیستی در ترور و کشتار رهبران و نخبگان فلسطینی که به عنوان بخشی از طرح نسل‌کشی ۱۳‌ ماهه اخیر در فلسطین اشغالی درحال اجراست را به‌ شدت محکوم می‌کند و مسئولیت تامین‌کنندگان تسلیحات و حامیان مالی و سیاسی این رژیم به‌خصوص آمریکا به‌ عنوان «همدست» و «شریک» در ارتکاب این جنایات را یادآور می‌شود».

مغز متفکر ۷ اکتبر که بود؟
بدون‌شک یحیی سنوار را باید یکی از رهبران کلیدی حماس دانست؛ چراکه اسرائیل او را یکی از شخصیت‌ها مهم نظامی این جنبش می‌دانست و بارها برای ترور وی اقدام کرده بود و حتی در یک سال گذشته که عملیات «توفان‌الاقصی» شروع شد از وی به‌ عنوان مغز متفکر این عملیات نام برد که در این راستا مقامات ایالات‌متحده هم به این موضوع اشاره کرده بودند. با این وجود باید دانست که یحیی سنوار اکتبر ۱۹۶۲ (آبان ۱۳۴۱) در خان‌یونس در جنوب نوار غزه به دنیا آمد و ۶۲ سال سن داشت. به گزارش العالم، او پس از آزادی از زندان در سال ۲۰۱۱ ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد. سنوار اوایل دهه ۱۹۸۰ بار‌ها توسط اسرائیل به دلیل فعالیت‌های ضداشغالگری در دانشگاه اسلامی غزه دستگیر شد. او پس از فارغ‌التحصیلی به تاسیس شبکه‌ای از مبارزان برای مقاومت مسلحانه علیه اسرائیل کمک کرد که بعد‌ها به گردان‌های القسام، شاخه نظامی حماس تبدیل شد.
سنوار به محض تاسیس حماس توسط شیخ احمد یاسین در سال ۱۹۸۷ به این گروه پیوست. سال بعد، او توسط نیرو‌های رژیم صهیونیستی دستگیر و به ۴ حبس ابد، معادل ۴۲۶ سال زندان، محکوم شد و ۲۳ سال از زندگی خود را در زندان‌های رژیم اسرائیل گذراند و در این مدت زبان عبری را آموخت و با سیاست‌های داخلی اسرائیل آشنا شد. او در سال ۲۰۱۱ به‌ عنوان بخشی از توافق مبادله زندانیان آزاد شد و پس از آن به سرعت به فعالیت‌های خود در حماس ادامه داد. در سال ۲۰۱۲ به‌ عنوان مسئول دفتر سیاسی این گروه انتخاب شد و وظیفه هماهنگی با گردان‌های القسام را بر عهده گرفت. سنوار در حمله ۷ هفته‌ای اسرائیل به غزه در سال ۲۰۱۴ نقش فعالی داشت و سال بعد (۲۰۱۵) ایالات‌متحده او را در فهرست سیاه خود قرار داد. در سال ۲۰۱۷ وی رئیس حماس در غزه شد و به‌ عنوان جانشین اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی این جنبش ایفای نقش کرد. او همچنین یکی از بنیان‌گذاران «مجد»، سرویس امنیت داخلی حماس است که مسئول تعقیب جاسوسان اسرائیل است. سنوار در تلاش برای هماهنگی بین رهبری سیاسی و نظامی حماس در تجاوز ۲۰۱۴ تصمیم به آغاز نبرد شمشیر قدس در سال ۲۰۲۱ گرفت و برای تقویت روابط با محور مقاومت کوشید. سنوار در سال ۲۰۱۵ نیز در فهرست سیاه وزارت خارجه آمریکا قرار گرفت. از سوی دیگر، اهمیت وی را باید در این موضوع دانست که او شخصاً در میدان نبرد علیه نظامیان اسرائیل حضور داشت که نشان از اشراف وی بر مسائل نظامی است.

۶ گزینه احتمالی جانشینی سنوار
آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که اصولاً جنبش‌ها و تشکیلاتی مانند حماس یا حزب‌الله لبنان قائم به شخص نیستند. درست است که نبود شخصیت‌هایی مانند یحیی سنوار می‌تواند اثرات خاص خود را داشته باشد اما باید متوجه بود که ساختار حماس و سایر جریان‌های مقاومت به قوت خود باقی است و دستور کار هم مشخص بوده و خواهد بود و نفرات مشخصی هم وجود دارند که به سرعت در این وضعیت، جایگزین خواهند شد. لذا در این میان براساس گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای، گزینه‌های مشخصی برای جانشینی یحیی سنوار به‌ عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس وجود دارد.
در این راستا، تارنمای هیل گزارشی را به قلم جولیان ونتورا در تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۰۲۴ منتشر و در اعلام کرده که ۶ نفر در این خصوص مورد نظر هستند که عبارتند از:
محمود الزهار: او یکی از بنیانگذاران حماس و یکی از نامزدهای پیشتاز برای جانشینی یحیی السنوار است. او در سال ۱۹۴۵ در غزه متولد شد و مدرک تحصیلی خود را به‌ عنوان جراح از دانشگاه قاهره گرفت. او در سال ۱۹۸۸ بلافاصله پس از راه‌اندازی جنبش حماس توسط اسرائیل به زندان افتاد و در سال ۱۹۹۲ آزاد شد. الزهار در شکل دادن به چارچوب ایدئولوژیک این گروه که هم بر مقاومت نظامی علیه اسرائیل و هم بر تشکیل حکومت اسلامی در غزه تمرکز داشت، نقش مهمی ایفا کرد. او در سال ۲۰۰۶ به عضویت شورای قانون‌گذاری فلسطین انتخاب شد و پس از پیروزی حماس در انتخابات در آن سال به‌ عنوان اولین وزیر خارجه این گروه منصوب شد. او در سال‌های ۱۹۹۲ و ۲۰۰۳ توسط اسرائیل ترور شد اما از مرگ نجات یافته است. الزهار قبلاً به ‌عنوان پزشک در غزه مشغول به کار بوده و در آنجا موسسات خیریه پزشکی تاسیس کرده است.

محمد سنوار: یکی از جانشینان احتمالی می‌تواند برادر یحیی سنوار، یعنی «محمد سنوار» باشد که به‌ نوعی باید رویکرد وی را بر ادامه تقابل سخت و مسلحانه با اسرائیل دانست. در گزارش هیل آمده است که یک مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان گفته، اگر محمد سنوار انتخاب شود، موضوع مذاکرات آتش‌بس می‌تواند با ابهام روبه‌رو شود.

موسی ابومرزوق: او پس از جدایی از اخوان‌المسلمین فلسطین در اواخر دهه ۱۹۸۰ به تاسیس حماس کمک کرد. ابومرزوق زمانی رئیس دفتر سیاسی حماس بود و مدت‌هاست که در عملیات سازمانی و مالی حماس ازجمله حمایت از فعالیت‌های شبه ‌نظامی، مشارکت داشته است. ابومرزوق به‌ رغم زندانی شدن دوساله در ایالات‌متحده در دهه ۱۹۹۰ به اردن تبعید شد و همچنان یک چهره با نفوذ در دستگاه سیاسی این گروه باقی مانده است.

خلیل الحیه: یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس در قطر است و مذاکره‌کننده اصلی در مذاکرات آتش‌بس در دوحه بوده است. او درحال حاضر در قطر ساکن است. آسوشیتدپرس در ماه آگوست و پس از ترور اسماعیل هنیه، رئیس پیشین دفتر سیاسی حماس، گزارش داد که الحیه به‌ عنوان گزینه جانشینی هنیه مطرح است که در نهایت یحیی سنوار انتخاب شد. خلیل الحیه همچنین از حمله هوایی به خانه‌اش در غزه در سال ۲۰۰۷ جان سالم به در برد اما اعضای خانواده وی مورد هدف قرار گرفتند. او همچنین از ژانویه ۲۰۰۶ به‌ عنوان نماینده شهر غزه به عضویت شورای قانون‌گذاری فلسطین انتخاب شد.

خالد مشعل: او از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۷ میلادی رئیس دفتر سیاسی حماس بود. موساد در سال ۱۹۹۷ زمانی که مشعل در اردن زندگی می‌کرد، اقدام به ترور وی کرد و در نهایت مقامات اردن این سوءقصد را کشف و دو عضو موساد را دستگیر کردند و پادشاه سابق اردن از نخست‌وزیر اسرائیل خواست پادزهر ماده سمی را در اختیار آنها قرار دهند تا بحران میان اَمان و تل‌آویو بیش از این عمیق نشود و به ‌نوعی خالد مشعل از مرگ نجات پیدا کرد. او هم‌اکنون در قطر زندگی می‌کند و روابط بسیار نزدیکی با ترکیه دارد.

محمد الضیف: چندی پیش ارتش اسرائیل گفته بود که محمد ضیف در اوایل سال جاری میلادی در یک حمله هوایی ترور شده اما یکی از مقامات ارشد حماس در ماه آگوست به آسوشیتدپرس گفت که او هنوز زنده است. او که از سال ۲۰۰۲ یکی از اعضای موسس و فرمانده شاخه نظامی گردان‌های عزالدین قسام بود، در کنار سنوار مغز متفکر حمله ۷ اکتبر به حساب می‌آید. گفته می‌شود که ساخت شبکه تونل‌های زیر‌زمینی غزه از ابتکارات وی به‌ شمار می‌رود. بر همین اساس، اگر وی همچنان زنده باشد می‌توان از آن به ‌عنوان یک گزینه محتمل نام برد.