خراسان/ بیش از یک ماه از شروع سال‌تحصیلی گذشته و اگر با روش مطالعه «پس ختام» آشنا نباشید خیلی زود برای یادگیری بهتر و موفقیت در امتحانات با دردسرهای جدی مواجه خواهید شدیکی از رایج‌ترین مشکلات دانش‌آموزان و دانشجویان، فراموش‌ کردن مطالب درسی و کیفیت پایین یادگیری است. روش پس‌ختام یکی از کارآمدترین انواع روش‌های مطالعه است که برای یادگیری بهتر مطالب و همچنین ماندگاری بهتر آن‌ها در حافظه مورد استفاده دانشجویان، دانش آموزان و سایر افراد قرار می‌گیرد. روش مطالعه پس‌ختام یا PQ۴R  علاوه بر این که برای افراد عادی استفاده می‌شود حتی برای آن دسته از افرادی که با مشکلات تحصیلی و یادگیری روبه‌رو هستند و به‌سختی می‌توانند مطالب کتاب‌های درسی یا غیردرسی را حفظ کنند و یاد بگیرند هم کارایی بسیار بالایی دارد. گفته می‌شود این روش توان یادگیری ذهنی را تا ۷۰درصد افزایش می‌دهد. به همین بهانه و در روزهای ابتدایی سال تحصیلی، بیشتر با این روش کاربردی مطالعه آشنا خواهید شد.
یک روش مطالعه ۶ مرحله‌ای
روش «پس‌ختام» از شش مرحله پیش‌خوانی، سوال ساختن، خواندن، تفکر و فهمیدن، حفظ گفتن و مرور کردن تشکیل شده است. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که با سختی‌های مطالعه روبه‌رو هستید و در به خاطر سپردن نکات مهم یک کتاب دچار فراموشی می‌شوید برای یک بار هم که شده از این روش استفاده کنید تا تاثیرات بسیار زیاد آن را در یادگیری خود مشاهده کنید.
۱ پیش‌خوانی| اگر می‌خواهید مطالب یک کتاب یا فصلی از یک کتاب را یاد بگیرید، در اولین قدم باید به سرعت و به صورت روزنامه‌وار آن کتاب یا آن فصل را یک بار از نظر بگذرانید تا یک برداشت کلی از موضوع‌ها و قسمت‌های مهم آن کسب کند. این خواندن اجمالی یا پیش‌خوانی مطالب می‌تواند مطالب را به نوعی در ذهن سازمان دهی و مرتب کند و باعث شود یادگیری آسان‌تر و راحت‌تر شود. مطالبی که در پیش‌خوانی مطالب یک کتاب باید مورد توجه قرار دهیم عبارت اند از: مقدمه یا توضیحات مقدماتی، هدف‌ها، تیترهای فرعی و اصلی، خلاصه فصل‌ها، جملات مقدماتی یا جمله‌های کلیدی پاراگراف‌ها که به شکل برجسته نشان داده شده‌است.
۲سوال‌کردن| بعد از آن‌که مطالب را به‌صورت روزنامه‌وار مطالعه کردید، اکنون با توجه به هدفی که از مطالعه دارید، برای قسمت‌های مهم و مورد تاکید سوال‌هایی مطرح کنید. یکی از راهکارهای انجام این کار این است که عنوان‌ها را تبدیل به سوال کنید و سوالات خود را با کلمات چگونه، چه‌کسی، چرا و چه چیزی بسازید. مثلا سوال کنیم: فلان روش چیست؟ یا چگونه می‌توان آن   به‌طور مفید مورد استفاده قرار داد؟ یکی از مزایای مفید سوال‌کردن می‌تواند این باشد که فرد توجه خود را دوباره روی مطالبی که قبلا خوانده شده، جلب می‌کند و مطالب به‌صورت پرسش در ذهن تثبیت می‌شود.
۳ خواندن| در این مرحله مطلب را با دقت و به‌طور کامل بخوانید. به هنگام مطالعه سعی کنید پاسخ سوال‌هایی راکه در مرحله قبل مطرح کردید را پیدا کنید. در خواندن نباید سرعت مطالعه در همه مباحث یکسان باشد. برای مثال مطالبی که آسان‌تر است با سرعت بیشتر خوانده شود و برای مطالبی که سطح سختی و پیچیدگی آن بیشتر است، زمان بیشتری را صرف مطالعه آن کنیم.
۴ تفکر و فهمیدن| تفکر و فهمیدن مرحله‌ای است که فرد باید درباره مطالبی که خوانده است فکر کند و آن‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد تا به درستی متوجه آن چه مطلب به آن اشاره کرده است، شود. در واقع فکرکردن باعث می‌شود یک رابطه معنایی در مطالب به‌وجود بیاید که با استفاده از آن به مطالبی که می‌خوانیم شاخ و برگ دهیم و آن‌ها را با مطالب آشنایی که قبلا یاد گرفتیم ربط دهیم و به این وسیله آن‌ها را معنادار کنیم و بهتر به خاطر بسپاریم.
۵ از حفظ گفتن| پس از خواندن هر قسمت سعی کنید مطالب مهم آن را به یاد بیاورید و برای خودتان مرور کنید. علاوه بر این سعی کنید سوالاتی که قبلا مطرح کردید و پاسخ دادید را این بار از حفظ بگویید. از حفظ کردن به شما کمک می‌کند تا بر درک و فهم خود نظارت داشته باشید و از این طریق تشخیص می‌دهید که چه قسمت‌هایی را خوب یاد گرفته‌اید یا چه قسمت‌هایی را به‌خوبی متوجه نشده‌اید و باید آن ها را از نو بخوانید.
۶ مرور کردن| وقتی که خواندن تمام کتاب یا کل مطالب را به پایان رساندید آن را مرور و بازبینی کنید. بهترین راه مرور کردن این است که بکوشید تا بدون مراجعه به متن، سوال‌های مهم مربوط به آن را جواب دهید. قسمت‌هایی را که نمی‌توانید به سوال‌های آن‌ها پاسخ دهید را دوباره بخوانید. دوباره خواندن نوعی مرور کردن است اما این کار برای همه کتاب‌ها ضروری نیست! سعی در جواب دادن به سوال‌های اساسی بهترین راه مرور کردن است.

نویسنده: زهرا فولادی | روان‌شناس