دنیای اقتصاد/ آیا بورس تهران به ایستگاه پایانی نزول و ریزش نزدیک شده است؟ رفتار روز گذشته بازار سهام و افزایش بیش از ۲۳هزار واحدی شاخص کل بورس به عنوان بازاری که بیشترین کاهش بازدهی (۱۰.۲۱درصد کاهش از ابتدای سال تا آخرین روز معاملاتی هفته قبل) از ابتدای سال را در میان بازارهای ارز و دلار به سهامداران خود تحمیل کرده، حاوی نکات مهمی است.

رفتار‌شناسی معامله‌گران بورسی در رویارویی با شوک‌های نوظهور و ریسک‌های سیاسی نشان می‌دهد در دوره‌های زمانی مختلف، نخستین واکنش اهالی بازار سهام به «انواع ریسک»،ترس، تشدید عرضه و ورود به فاز احتیاطی بوده است. با مطالعه نحوه واکنش سهامداران در مواجهه با ریسک‌های سیاسی درمی‌یابیم که بورس بعد از تمام رخدادهای منفی ، «دومینووار» پا پس کشیده است. این رفتار، هم بعد از سیزدهم فروردین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه، که اسرائیل کنسولگری ایران در دمشق را مورد هدف قرار داد، قابل‌رویت بود و هم با بالاگرفتن ریسک‌های سیستماتیک بعدی و پاسخ موشکی و پهپادی ایران به اقدام اسرائیل در ۲۶ فروردین‌ماه به‌وضوح مشاهده شد.
سقوط بالگرد حامل رئیس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جمهور سابق و همراهان او در اواخر اردیبهشت، بعد از آن ترور رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران (دهم مردادماه) و عبور اسرائیل از خطوط قرمز این بار با ترور سید‌حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، و جمعی از کادر فرماندهی جنبش مقاومت لبنان درجمعه‌شب ششم مهرماه بازار سهام را بلافاصله وارد لاک دفاعی کرد و متاثر از ریسک‌های سیستماتیک و ژئوپلیتیک، شاخص‌های سهامی به‌سرعت وارد مسیر نزولی شدند. اما روز گذشته تالار سهام شنبه‌ای متفاوت را آغاز کرد، به‌طوری‌که بعد از «تنش‌های نظامی نیمه‌شب تهران» بورس با ورود پول حقیقی، بعد از ۹ روز با سبز‌پوشی یکپارچه شاخص‌های سهامی، کار خود را در این روز خاتمه داد.

۴ پرده از رشد بورس
 چرخش ناگهانی بورس با وجود سایه ریسک‌های سیستماتیک بر آسمان بازارها را می‌توان در ۴ پرده به نمایش گذاشت. از افزایش بیش از ۲۳هزار واحدی (معادل ۱.۲۴درصد) شاخص کل بورس و قرار گرفتن نماگر مذکور در سطح یک‌میلیون و ۹۹۵هزار واحد می‌توان این‌طور استنباط کرد که بازار تحولات نیمه‌شب تهران را به مثابه «تنش‌زدایی نهایی» و «پایان درگیری‌های نظامی» تلقی کرده است. به‌ویژه اینکه دو بازار دلار و سکه همراه با بازار سهام تحت‌‌تاثیر وقایع عالم سیاست قرار گرفتند و از قله‌زنی‌های روزهای گذشته فاصله گرفتند. به این ترتیب می‌توان دریافت که چرا بورس یک گام به احیا نزدیک‌تر شده است.

افزایش سطح تنش‌های منطقه‌ای از ابتدای سال و قرار گرفتن بورس در «خط مقدم اثرپذیری از تنش‌های سیاسی» وضعیت نامطلوبی را در این بازار رقم زده و نگذاشته بازار سهام یک روال عادی را در پیش بگیرد. این روند سبب تشدید خروج پول حقیقی و افتP/E  بازار به آذر ۹۴ شده است.با توجه به آنچه در جریان دادوستدهای بازارها طی روز گذشته رخ داد، می‌توان تحولات اخیر را در چهار پرده خلاصه کرد. سکانس اول با تاکید بر پایان ریزش‌های بورس، متذکر می‌شود که «اخبار آتش‌بس»، بورس را به سمت بازپس‌گیری سطوح از‌دست‌رفته و عقب‌نشینی سایر بازارها نزدیک‌تر می‌کند.
در پرده دوم به وضعیت بازار ارز توجه بیشتری شده است. کاهش ارتفاع قیمت دلار آزاد در حالی می‌تواند برای بورس‌بازان مثبت تلقی شود که تالار سهام با محرک رشد دلار نیما (که تنها یک کانال تا سطح ۵۰هزار تومان فاصله دارد) و کاهش فاصله این نرخ با دلار آزاد، در آستانه بازگشت رونق قرار می‌گیرد. بورس با تکیه بر این مهم می‌تواند به‌سرعت از کانال ۱.۹میلیون واحدی عبور کند. اما از سوی دیگر نزدیکی به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۵ نوامبر (۱۵ آبان) پتانسیل این را دارد که مجددا بازارها را وارد تلاطمات جدید کند. بر این اساس بورس تهران می‌تواند تحرکات منفی را به نمایش بگذارد و مسیری را در پیش بگیرد که باز هم کف کانال ۱.۹میلیون واحد را لمس کند.
اما در پرده آخر با فرض «تشدید تنش‌ها» و «احتمال پاسخگویی ایران به حملات اخیر اسرائیل» مجددا سناریوی «ریزش بورس» و «بازگشت دلار و سکه به مدار صعودی» تقویت می‌شود.

سناریوهای محتمل
در حال حاضر باید فضای عمومی بازارها را متاثر از تحرکات نظامی دانست. همه بازارها تحت تاثیر فشار ناگهانی واکنش قیمتی متفاوتی را نشان دادند. این موضوع به طور واضح به اتفاقات سیاسی پیوند خورده است. اظهارات کارشناسان بازار سرمایه حاکی از آن است که در کوتاه‌مدت شاهد رفتار دیگری از سوی معامله‌گران خواهیم بود.
در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به تحلیل روند اخیر بورس پرداخت و اظهار کرد: رشد روز گذشته را نباید «آغاز یک روند» نامید. اما حساسیت مثبت بازار سهام در روز شنبه را می‌توان به کاهش سطح P/E و افت معنادار ارزش دلاری بازار نیز نسبت داد. بنابراین در شرایطی که بازارهای موازی در سطوح بالای قیمتی قرار دارند و به حباب گره خورده‌اند، بورس نیز فرصت به‌دست‌آمده را به نفع خود آغاز کرد. با وجود اینکه شاخص کل رشد بیش از ۲۳هزار واحدی را تجربه کرد اما همچنان زیر دومیلیون واحد ایستاده است. وضعیت کنونی شاخص نشان می‌دهد نماگر مذکور حتی از ۱۹مرداد ۹۹ نیز پایین‌تر قرار دارد. از این‌رو دلایل بی‌شماری در راستای چرخش بازار سهام وجود دارد. کما اینکه افت دلار آزاد و کاهش فاصله این نرخ با بازار آزاد در تقویت سودآوری شرکت‌ها و صنایع موثر است.
آقابزرگی افزود: از دیگر نکاتی که بازار سهام را از بازارهای موازی متمایز می‌کند به نقدشوندگی بالای این بازار بازمی‌گردد. این موضوع را در اوج تنش‌های نظامی بعد از هفتم مهرماه در قالب فروش و خروج از بازار مشاهده کردیم. از هفتم مهر تا پایان این ماه بورس تهران بیشترین تاثیر را از ریسک‌های اخیر پذیرفته است. اما در پاسخ به اینکه چرا بازار سهام تغییر ریل داد، می‌توان گفت با توجه به بیش‌واکنشی بورس در هفته‌های اخیر توسط افراد غیر‌حرفه‌ای، به نظر می‌رسد بورس به پایان ایستگاه استراحت قیمتی خود رسیده است. البته تنش‌های سیاسی در زمره مسائلی محسوب می‌شوند که به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن کماکان سناریوهای مختلف را روی میز معامله‌گران قرار می‌دهند. بنابراین نمی‌توان گفت بازارها به طور جدی تغییر فاز را تجربه خواهند کرد. به این ترتیب حتی ممکن است از امروز شاهد رفتار دیگری نسبت به روز شنبه باشیم. بنابراین ممکن است خوش‌‌بینی‌ها به زودی کمرنگ شود و اثر خود را در قیمت‌ها منعکس کند.

به گفته این کارشناس، وضعیت بازار سهام بیش از هر زمان دیگری غیر‌قابل‌پیش‌بینی است. با توجه به اصلاح شدید بورس در هفته‌های گذشته، به نظر نمی‌رسد سطوح بیشتری را از دست بدهد. به طور کلی می‌توان بیان کرد بازار سهام به مرحله‌ای رسیده که در کوتاه‌مدت رفتاری به‌مراتب باثبات‌تر نشان خواهد داد. در این شرایط و با فرض «ثبات تنش‌های سیاسی و نظامی» نباید انتظار صعود قدرتمند و نزول شدید را داشت. روزهای آینده روزهای مهمی برای بازارها محسوب می‌شوند. با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و مشخص شدن برنده نهایی رقابت ترامپ و هریس، طبیعتا تغییرات مهمی در رفتار معامله‌گران رخ خواهد داد. هر کدام از نامزدها برنده این رقابت شوند به نوبه خود برای بازارهای دارایی و مالی ریسک جدیدی را به دنبال خواهند داشت. بازارها تابع انتخابات آمریکا هستند. روند کنونی که همه بازارها در پیش گرفتند به زودی تغییر خواهد کرد.