جماران/متن پیش رو در جماران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

دیوید ماکوفسکی، یکی از همکاران موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، گفت: تمایل واشنگتن و اسرائیل نیز این است که درگیری با ایران یک بار دیگر به یک جنگ سایه تبدیل شود و نه یک جنگ آشکار. بازگشت به چنین نقطه در شرایط امروز این یک دستاورد خواهد بود. شما به دشمنی پایان نمی دهید بلکه آن را تحت کنترل در می آورید.
 
«ایران پس از حملات روز شنبه اسرائیل با یک معضل مواجه است.»

 نیویورک تایمز با این مقدمه درباره حمله بامداد شنبه رژیم اسرائیل به ایران و گزینه های پیش روی تهران می نویسد:
 
اگر جمهوری اسلامی ایران این حمله اسرائیل را تلافی کند، در شرایطی که از نظر اقتصاد داخلی با مشکلاتی روبه رو است و متحدان او در منطقه هم در موقعیت ضعیفی قرار گرفته اند و البته به نظر می رسد که آسیب پذیری نظامی این کشور هم آشکار شده، خطر تشدید تنش وجود خواهد داشت. اگر به اسرائیل پاسخ ندهد سیگنال ضعف از خود و متحدانش در منطقه بروز داده است.

ایران هم اکنون در میانه جنگ منطقه ای قرار دارد. از زمان حمله حماس در 7 اکتبر 2023، اسرائیل به سرعت برای آسیب رساندن به این گروه شبه نظامی در غزه و دیگر گروه های نیابتی ایران، از جمله حزب الله، حوثی ها و متحدانش در سوریه و عراق اقدام کرده است.

این گروه‌ها نماینده «دفاع پیشرو» ایران در برابر اسرائیل، قلب بازدارندگی این کشور هستند. آنها به دلیل واکنش سخت ارتش اسرائیل از 7 اکتبر به شدت تضعیف شده اند، که ایران را نیز تضعیف می کند و آن را آسیب پذیرتر می کند. مقامات ایرانی به صراحت اعلام کرده اند که خواهان جنگ مستقیم با اسرائیل نیستند، اما همزمان می خواهند متحدان خود را حفظ کنند؛ به اصطلاح «حلقه آتش در اطراف اسرائیل».

پس از حمله اسرائیل به ایران، تهران در روز شنبه علناً تأثیر این حمله را کم اهمیت جلوه داد.این کشور بلافاصله قول تلافی بزرگ را نداد، بلکه حق خود را برای انجام این کار مجدداً اعلام کرد. علاوه بر این، ایران با مشکلات اقتصادی عظیمی مواجه است که این امر آن را نسبت به جنگ طولانی و پرهزینه با اسرائیل محتاط می کند. تحریم های ایالات متحده و اروپا اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار داده و آن را مجبور کرده که هر چه بیشتر به روسیه و چین نزدیک شود.

تحلیلگران معتقدند این یکی از دلایلی است که آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب، پس از کشته شدن (شهادت) ابراهیم رئیسی در سانحه هلیکوپتر، اجازه انتخاب رئیس جمهور معتدلتر، مسعود پزشکیان را داد. در پس‌ زمینه ناآرامی‌های داخلی، آقای پزشکیان برای گفت‌وگوهای جدید در مورد برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی برنامه دارد؛ گفت‌وگوهایی که به احتمال زیاد تنها با اجازه مقام معظم رهبری انجام می‌شود.

نیویورک تایمز در ادامه این نوشتار با این ادعا که خسارات وارده به متحدان ایران در منطقه می تواند به تغییر دکترین هسته ای ایران منتهی شود، نوشت: وضعیت فعلی فشار بیشتری را بر ایران برای پیشبرد برنامه هسته‌ای خود و رفتن به سمت بمب‌هسته ای وارد می‌کند. ایران چند هفته با تولید اورانیوم با کیفیت و میزان مدنظر برای تولید بمب فاصله دارد و صداهای قوی در ایران وجود دارد که استدلال می کنند بهترین عامل بازدارنده علیه اسرائیل و ایالات متحده داشتن سلاح های هسته ای است؛ همانطور که خود اسرائیل در اختیار دارد. اما ایران همچنین می‌داند که مجموعه‌ای از روسای جمهور آمریکا از جمله دونالد ترامپ، که در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در برابر کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا برای پیروزی رقابت می کند، قول داده‌اند که از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای عملیاتی جلوگیری کنند.

محاسبات نهایی ایران هرچه که باشد، امید به اجتناب از یک جنگ بزرگتر به این معنی نیست که این اتفاق در میدان هم عملی خواهد شد.

هم اسرائیل و هم ایران مشتاق هستند تا به اصطلاح «اثر بازدارندگی» را که به اعتقاد آنها با حملات تلافی جویانه همراه است، بازگردانند. آنها به چشم دیده اند که هربار توانایی آنها در ارعاب یکدیگر افزایش یافته و این اقدام به آنها اجازه می دهد تا قدرت یکدیگر را محدود کنند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در هفته گذشته همانطور که انتظار می رفت گفت که «در صورت حمله اسرائیل، شکل پاسخ ما متناسب و حساب شده خواهد بود.»

این حملات پشت سر هم، هر چند با دقت برنامه ریزی شده باشند، می توانند به راحتی در صورت اصابت به بیمارستان یا مدرسه، حتی به صورت تصادفی، به خشونت گسترده تری تبدیل شوند و باعث تلفات قابل توجه غیرنظامیان شوند.
 
همانطور که دانیل کورتزر و آرون دیوید میلر این هفته در فارین پالیسی نوشتند، اگر این مارپیچ تنش در نقطه ای متوقف نشود احتمالاً اسرائیلی‌ها را وادار می‌کند تا مجموعه هدف خود را حداقل به زیرساخت‌های اقتصادی گسترش دهند. در چنین شرایطی وضعیت از مدیریت خارج شده می تواند حملات ایران به زیرساخت های نفتی عربستان را هم قابل تصور کند.

اما ایران همچنین ممکن است تصمیم بگیرد که به توصیه های آمریکا و انگلیس برای پایان دادن به این دور از اقدامات تلافی جویانه با سرعت گرفتن مذاکرات برای آتش بس در غزه و لبنان، توجه کند.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران برای گروه بین‌المللی بحران، در ایکس گفت که واکنش اسرائیل «به‌طور قابل‌توجهی قوی‌تر» از پاسخ در آوریل بود.

به گفته مقامات اسرائیل، اسرائیل به دفاع هوایی و سایت‌های ساخت موشک ایران در سه استان این کشور و در عین حال به اهدافی در عراق و سوریه نیز حمله کرد. اما از هدف قرار دادن زیرساخت های کلیدی، انرژی و سایت های هسته ای اجتناب کرد.

ایران استدلال قوی برای بالانرفتن از نردبان تشدید تنش با اسرائیل دارد، اما صداهای قدرتمندی در داخل ایران وجود دارند که مرتباً برای پاسخ تهاجمی تر فشار می آورند.

دیوید ماکوفسکی، یکی از همکاران موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، گفت: تمایل واشنگتن و اسرائیل نیز این است که درگیری با ایران یک بار دیگر به یک جنگ سایه تبدیل شود و نه یک جنگ آشکار. بازگشت به چنین نقطه در شرایط امروز این یک دستاورد خواهد بود. شما به دشمنی پایان نمی دهید، بلکه آن را تحت کنترل در می آورید.

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه در چتم هاوس، با اشاره به اینکه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر نیز یک عامل است، گفت: اگر ایران می‌خواهد از یک درگیری گسترده‌تر و تشدید شده قبل از انتخابات نامشخص ایالات متحده جلوگیری کند، باید ضربه را تحمل کند و بازی استراتژیک طولانی‌تری را با تمرکز بر ارتباطات دیپلماتیک با منطقه و فرصت‌هایی که ممکن است از غرب به وجود آید، انجام دهد. با کم‌اهمیت جلوه دادن تأثیر حمله و فشار برای آتش‌بس، ایران تلاش خواهد کرد تا ورق را برگرداند و ضعف نظامی خود را به فرصت‌های دیپلماتیک تبدیل کند.