روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

برخی از منابع رسانه‌ای غربی و عربی از چند روز پیش در مورد برگزاری یک نشست سطح بالا با حضور مقامات کشورهای اسلامی، عربی و اروپایی در ریاض خبر دادند که محوریت آن بحث طرح دو کشوری و به پایان رساندن جنگ غزه اعلام شده است. در این راستا (سه‌شنبه) و یک روز قبل از برگزاری این نشست ولید الخریجی، معاون وزیر خارجه عربستان اعلام کرد که تجاوز اسرائیل علیه غزه و لبنان منطقه را به یک دو راهی سرنوشت‌ساز رسانده است که جامعه بین‌المللی را در مقابل دو گزینه سرنوشت‌ساز قرار می‌دهد یا اقدام کارآمد برای حمایت از قوانین بین‌المللی و تقویت راه‌حل دو دولتی یا ریسک کردن با تنش‌های بیشتر در منطقه که اعتبار تلاش‌های بین‌المللی برای حفظ صلح و امنیت در منطقه را از بین می‌برد. وی صراحتاً اعلام کرد که بحران انسانی در فلسطین و لبنان به حدی غیرقابل تحمل رسیده و نباید بیشتر از این اجازه وخامت اوضاع در منطقه را داد. الخریجی گفت: هدف قرار دادن غیرنظامیان بی‌گناه و کوچاندن اجباری آن‌ها و تخریب عمدی، نتیجه نقض واضح قوانین بشردوستانه بین‌المللی توسط اسرائیل است. محکومیت‌ها برای مقابله با خشونت دیگر کافی نیست و اتخاذ تصمیمات جسورانه را می‌طلبد.

وی افزود: در این راستا در ریاض میزبان اولین نشست عالی‌رتبه ائتلاف جهانی برای راه‌حل دو کشوری هستیم؛ چراکه اجرای راه‌حل دو دولتی مسئولیت جمعی بین‌المللی و تنها راه برای تحقق صلح دائم و به رسمیت شناختن حق ملت فلسطین برای تعیین سرنوشت و تشکیل کشور مستقل است و این شرط اصلی برای تضمین ثبات منطقه است. وی بر پایبندی عربستان به همکاری با شرکا برای تبدیل راه‌حل دو دولتی به یک واقعیت ملموس و نزدیک تأکید کرد.
بر همین اساس (چهارشنبه) نشست ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه‌حل دو دولتی در ریاض برگزار شد و بر اساس گزارش‌های منتشر شده در نخستین نشست، نمایندگان کشورهای عربی و اسلامی از جمله بحرین، اردن، قطر، مصر، ترکیه، نیجریه، اندونزی و نمایندگان اتحادیه اروپا و نروژ شرکت کرده‌اند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در این راستا اعلام کرده که این ائتلاف جهانی فرصتی برای همه کشورهاست تا در پایان دادن به جنگ غزه، تلاش برای آزادی گروگان‌ها، رفع محاصره غزه و جست‌وجوی راه‌حل دو کشوری مشارکت کنند. بورل همچنین اعلام کرد که پس از نشست ریاض کمیته‌های ائتلاف در بروکسل، قاهره، امان، استانبول و اسلو نشست‌هایی را به منظور اجرای راه‌حل دو کشوری برگزار خواهند کرد.
در این میان فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در این نشست اعلام کرد که دستیابی به راه‌حلی برای مساله فلسطین برای همه ما مهم است و باید این مهم محقق شود. او که ریاست افتتاحیه این نشست را به عهده داشت بر پایبندی به راه‌حل دو کشوری برای حل نزاع فلسطین و اسرائل تأکید کرد و گفت: ما با کشتار جمعی مردم شمال نوار غزه توسط اسرائیل مخالف هستیم و اعلام می‌کنیم که تشکیل کشور فلسطین، شرط عربستان برای پیشبرد عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. وی همچنین از برگزاری یک نشست عربی- اسلامی مشترک در دوره آینده برای بررسی وضعیت لبنان و غزه خبر داد.

عطش روابط با ریاض
در این راستا باید توجه شود که اساس ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه‌‌حل دو کشوری توسط عربستان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح شد. بیش از یک ماه پیش فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان به نمایندگی از برخی کشورهای عربی و اسلامی و شرکای اروپایی از راه‌اندازی ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه‌حل دو کشوری در نشست وزارتی درباره فلسطین و تلاش‌های صلح در حاشیه هفتادونهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد خبر داد. او در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با انتقاد از اسرائیل اعلام کرد که «دفاع از خود نمی‌تواند کشتار ده‌ها هزار غیرنظامی، تخریب سیستماتیک، آوارگی اجباری، استفاده از گرسنگی به عنوان ابزار جنگ، تحریک و اقدامات غیرانسانی، شکنجه سیستماتیک به بدترین شکل از جمله خشونت جنسی و سایر جنایات مستند شده بر اساس گزارش‌های سازمان ملل را توجیه کند و در این مسیر باید هرچه سریع‌تر صلح محقق شود». او در نشست مذکور از کشورهایی که اخیراً فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند قدردانی کرد و از همه کشورها درخواست کرد که شجاع باشند و همین تصمیم را اتخاذ کنند و به اجماع بین‌المللی به نمایندگی از (۱۴۹) کشوری که فلسطین را به رسمیت می‌شناسند، بپیوندند. بن فرحان در همان موقع اعلام کرد که اجرای راه‌حل دو کشوری راه‌حل ایده‌آل برای شکستن چرخه درگیری و رنج و اجرای واقعیت جدیدی است که در آن کل منطقه از جمله اسرائیل از امنیت و همزیستی برخوردار باشد».

اینکه راه‌حل دو کشوری مطرح شده از سوی ریاض قرار است چگونه و چه زمانی اجرایی شود و الزامات و درون‌مایه آن چه خواهد بود، موضوعی است که بارها در مورد آن مقالات تحلیلی زیادی نگاشته شده است و حتی وزیر خارجه عربستان اخیراً در مقاله‌ای برای فایننشال تایمز نوشت: «راه‌حل دو کشوری تنها راه مناسب برای تضمین امنیت بلندمدت فلسطین، اسرائیل و منطقه است اما تشکیل کشور فلسطین پیش‌نیاز صلح است نه محصول جانبی آن». این موضوع حالا در نشست ریاض هم مورد اشاره قرار گرفته است اما مساله اینجاست که عربستان تشکیل کشور فلسطین را به عنوان شرط اصلی خود برای عادی‌سازی روابطش با اسرائیل اعلام کرده است و در مقابل نتانیاهو هم چندی پیش این موضوع را مورد اشاره قرار داد. نخست‌وزیر اسرائیل نشست اخیر کنست (پارلمان اسرائیل) نسبت به امکان دستیابی به توافقنامه‌های عادی‌سازی روابط بیشتری با کشورهای عربی پس از پایان جنگ فعلی در غزه و لبنان ابراز امیدواری کرد و گفت که «من مشتاقانه منتظر ادامه روندی هستم که چند سال پیش برای امضای توافقنامه تاریخی ابراهیم و دستیابی به صلح با کشورهای عربی بیشتر رهبری کردم». او همچنین مدعی شد که آنها (کشورهای مدنظر نتانیاهو برای پیوستن به توافق ابراهیم) همانند ما آرزوی خاورمیانه‌ای با ثبات، امن و شکوفا را دارند.

این اظهارات در حالی رخ داده که رسانه‌های اسرائیل اعلام کرده‌اند، پرونده عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی همچنان در دستور کار قرار دارد و پیام حضور سفیر عربستان در واشنگتن در کنفرانسی با حضور شخصیت‌های اسرائیلی، این است که ریاض همچنان امکان عادی‌سازی روابط را روی میز قرار داده است؛ چراکه حدود یک هفته پیش ریما بنت بندر آل‌سعود، سفیر عربستان در واشنگتن با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دیدار کرده و در این دیدار به سفیر عربستان چراغ سبز نشان داده شد تا با مقامات ارشد اسرائیل رودررو دیدار و گفت‌وگو کند.

از سوی دیگر باید توجه داشت که چندی پیش آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا طرح اولیه راه‌حل سیاسی در غزه را ارائه کرد اما در حال حاضر، انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده راه را برای اجرای این پرونده و ادامه آن دشوار کرده و تمام دنیا در حال رصد آخرین تلاش‌های نامزد دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان هستند و لحظه به لحظه رصد این اوضاع را در دستور کار دارند؛ تا جایی که برخی از ناظران سیاسی و تحلیلگران معتقدند در صورت پیروزی کامالا هریس، طرح پیشنهادی احتمالاً رسمی خواهد شد و در غیر این صورت چارچوب دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت. حال باید منتظر بود و دید که خروجی نخستین نشست ریاض با محوریت راه‌حل دو کشوری چه خواهد شد.