در ساعت ۲ و ۴۸ دقیقه بامداد روز گذشته سه شنبه ۱۵ آبان پرتاب دو ماهواره هدهد و کوثر ایرانی با پرتابگر سایوز از پایگاه فضایی وستوچنی روسیه صدر اخبار قرار گرفت. هر دو ماهواره هدهد و کوثر با موفقیت در مدار تزریق شدند و سیگنال خود را به زمین مخابره کردند.

«سایوز» که یکی از معتبرترین و بادوام‌ترین سیستم‌های فضایی جهان به شمار می‌رود، نقشی کلیدی در پیشبرد برنامه‌های فضایی کشورهای مختلف از جمله ایران داشته است.

در این پرتاب ۵۳ ماهواره همراه فضاپیمای سایوز بودند که دو مورد آن مربوط به ماهواره های ایرانی هدهد و کوثر است. این ماهواره ها با نسخه ۲.۱B سایوز همراه هستند که تاکنون ۱۹۰۰ پرتاب را داشته است.

سایوز به عنوان یکی از موفق‌ترین فضاپیماهای تاریخ، بیش از نیم‌قرن است که در مأموریت‌های فضایی به کار گرفته می‌شود. این فضاپیما در پایگاه فضایی بایکونور، واقع در قزاقستان، تحت اجاره بلندمدت روسیه قرار دارد. طراحی سایوز که شامل سه بخش مداری، فرود و سرویس است، آن را به یک فضاپیمای امن و قابل اعتماد تبدیل کرده که در مواقع اضطراری جان فضانوردان را نجات داده است.

ماهواره «خیام» یکی از تجربیات ایران برای پرتاب ماهواره بومی با ماهواره‌بر بین‌المللی بود. «خیام» یک ماهواره سنجش از دور است که به سفارش سازمان فضایی ایران توسط یک شرکت روسی ساخته شده‌ است و در ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ توسط موشک روسی سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار نزدیک زمین ارسال شد.

عملیات کنترل ماهواره در ایران و در مرکز کنترل فضایی سازمان فضایی ایران در ماهدشت کرج انجام می‌شود.

ماهواره ایرانی «پارس ۱» نیز روز جمعه، دهم اسفند سال قبل از روسیه پرتاب شد؛ این ماهواره سه نوع کاربرد داده‌برداری از سطح زمین دارد.

ماهواره ایرانی «پارس ۱»، ماهواره سنجش از دور ساخت پژوهشگاه فضایی ایران است که سه نوع کاربرد داده‌برداری از سطح زمین را دارد، محموله اول طیف رنگی با دقت ۱۵ متر، محموله دوم با دقت ۱۵۰ متر جهت تصویربرداری حرارتی و محموله‌ای با دقت ۳۰۰ متر برای تصویربرداری با طیف‌های مادون قرمز موج کوتاه است که در شناسایی آفات گیاهی و جنگل‌داری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماهواره روز جمعه، دهم اسفندماه سال گذشته از روسیه به فضا پرتاب شد.

مشخصات فنی هدهد و کوثر

ماهواره «کوثر» که در سال ۲۰۱۹ توسط بخش خصوصی توسعه‌یافته است، به‌عنوان یک ماهواره سنجش از دور با وضوح تصویری بالا طراحی شده و قابلیت تصویربرداری با کیفیت ۳.۵ متر در هر پیکسل را دارد. این ماهواره به منظور استفاده در بخش‌های کشاورزی، مدیریت منابع طبیعی، پایش محیطی و نقشه‌برداری دقیق ساخته شده است و می‌تواند به پایش تغییرات زیست‌محیطی و مدیریت بلایای طبیعی کمک کند​.

عمر عملیاتی این ماهواره در مدار حدود دو سال پیش‌بینی شده و از فناوری‌های پیشرفته تصویربرداری و انتقال داده بهره می‌برد.

این ماهواره برای استفاده در کشاورزی دقیق، مدیریت منابع طبیعی، پایش محیط زیست و مدیریت بحران توسعه یافته است.

ماهواره «هدهد» نیز به عنوان یک ماهواره ارتباطی با قابلیت پشتیبانی از اینترنت اشیاء (IoT) طراحی شده و برای برقراری ارتباطات در مناطق دورافتاده و کم‌دسترسی به شبکه‌های زمینی به کار خواهد رفت. این ماهواره می‌تواند در حوزه‌هایی مانند کشاورزی هوشمند، حمل‌ونقل و مدیریت بحران کاربرد داشته باشد.

پرتو اعلم، عضو تیم طراحی و ساخت ماهواره «کوثر» وزن ماهواره کوثر را ۳۰ کیلوگرم و عمر مداری آن را ۳.۵ سال ذکر کرد و گفت: ارتفاع مداری این ماهواره ۵۰۰ کیلومتر و مأموریت آن در حوزه کشاورزی و نقشه‌برداری است و محدوده رنگی آن ۱۵ کیلومتر تعریف شده است.

وی ادامه داد: نرخ تصویربرداری کوثر ۶ فریم در ثانیه است و زمان تناوب مداری این ماهواره ۵۶۷۷ ثانیه خواهد بود.

پرتو اعلم خاطر نشان کرد: ما نگاه فرآیندی به توسعه ماهواره‌ها داریم که از آن جمله می‌توانیم به ایجاد همکاری‌های بین‌المللی در بالادست و پایین دست صنعت فضایی، ورود جدی خصوصی‌ها برای انجام پروژه‌های سطح سامانه، کاهش جدی هزینه‌ها در انجام پروژه‌های کشور، ایجاد همکاری جدی با پرتابگر، ایجاد فضای امید و اعتماد به نفس میان فعالان این حوزه و شکل‌گیری کنسرسیوم‌هایی از بخش‌های خصوصی اشاره کرد.

مهندس حمیدی نیز از دیگر اعضای تیم این شرکت در ساخت ماهواره هدهد، گفت: این ماهواره یک ماهواره کیوب‌ست با ماموریت در حوزه اینترنت اشیاء است.

وی ادامه داد: مزیت استفاده از ماهواره در زمینه ارائه خدمات اینترنت اشیاء، یکپارچگی و عدم وابستگی به مرزها و پوشش‌دهی بین‌المللی است و توانایی ارائه این خدمات به مناطق دور افتاده، جنگلی و کوهستانی را دارد.

حمیدی اظهار کرد: ماهواره هدهد یک ماهواره با استاندارد ماهواره‌های مکعبی است که در مدار خورشید آهنگ و ارتفاع 500km تزریق می‌شود.

به گفته وی بیشترین کاربرد ماهواره هدهد در بخش‌های کشاورزی، حمل و نقل و تدارکات و محیط زیست خواهد بود.

حمیدی خاطر نشان کرد: معیارهای موفقیت هدهد شامل مواردی چون قرارگیری ماهواره هدهد در مدار، دریافت اولین سیگنال از ماهواره و تثبیت ارتباط مخابراتی با ایستگاه کنترل است.

وی تثبیت عملکرد توان ماهواره در مدار، انجام ماموریت اینترنت اشیاء، ذخیره و ارسال، انجام ماموریت اینترنت اشیاء برخط، انجام ماموریت اینترنت اشیاء بدون رمز و انجام ماموریت ناوبری را از دیگر معیارهای موفقیت این ماهواره نام برد.

این محقق ادامه داد: عمده ماموریت این ماهواره به این صورت است که پس از دریافت پیام از کاربر زمینی آن را ذخیره می‌کند و در موقعیت مناسب برای کاربر ارسال می‌کند و همچنین نرم افزار آن همانند نرم‌افزارهای پیام‌رسان است و می‌توان در آن پیام را رد و بدل کرد.

حمیدی کاربرد آتی این ماهواره را ناوبری دانست و گفت: برنامه آینده ما ساخت منظومه ماهواره‌های پرتعداد و اتصال پهپادهای کشاورزی به ماهواره است.

پایان نگرانی های تیم طراحی با دریافت اولین سیگنال ها

با دریافت سیگنال‌های ماهواره‌های هدهد و کوثر تیم سازنده این ماهواره‌ها سلامت عملکرد این دو ماهواره را تایید کردند.

دکتر حسین شهرابی، مدیر عامل شرکت امید فضا از دریافت موفقیت آمیز اولین سیگنال‌ها از ماهواره هدهد خبر داد.

وی افزود: دریافت این سیگنال به معنای آن است که اولا پرتاب ماهواره موفقیت آمیز بوده، ضمن آنکه عملکرد محفظه و جدایش ماهواره‌بر نیز با موفقیت انجام شده است. محفظه ماهواره دارای فناوری‌های خاصی است که در این شرکت طراحی و ساخته شده است.

شهرابی به مکانیزم‌های آنتن ماهواره اشاره کرد و یادآور شد: آنتن‌های ماهواره هدهد باز شده و عملکرد موفقی را از خود نشان داده است.

مدیر عامل این شرکت دانش بنیان همچنین از دریافت سیگنال ماهواره کوثر خبر داد و یادآور شد: دریافت این سیگنال به معنای باز شدن کامل آنتن‌های ماهواره و خروج موفق ماهواره از محفظه است.

وی خاطر نشان کرد: تفاوت ماهواره کوثر نسبت به ماهواره هدهد این است که ماهواره کوثر ۸ برابر سنگین‌تر از ماهواره هدهد است، ضمن آنکه کوثر دارای بانک‌های خورشیدی است؛ از این رو خروج آن از محفظه ماهواره از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است‌.