کیهان/متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

تجارب ایران در دور اول ریاست جمهوری ترامپ و جنگ اقتصادی، خنثی‌سازی بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های آمریکا و تحولات صورت گرفته در چند سال اخیر با اتکا به توان داخلی و عضویت ایران در بریکس و شانگهای موجب استحکام اقتصاد ایران در برابر تحریم‌ها شده و فرقی نمی‌کند چه کسی رئیس‌جمهور آمریکا باشد.
 
به گزارش خبرنگار ما، اخیراً انتشار برخی اخبار درخصوص نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و رخدادهای سیاسی و نظامی منطقه، نوعی ابهام را در اذهان عمومی درخصوص روند آتی اقتصاد کشور به ویژه تحولات بازار ارز ایجاد کرده است.
البته جریان مدعی اصلاحات هم در اقدامی هماهنگ، این خط رسانه‌ای را دنبال کرد که پزشکیان بدشانس‌ترین رئیس‌جمهور ایران است و گویا همه مشکلات دیروز و امروز و فردای کشور به دلیل انتخاب ترامپ است. بدیهی است که طبق معمول این جریان در حال فرافکنی برای سرپوش بر ضعف‌های اجرائی خود است تا از هم اکنون برای اشتباهات و سوءمدیریت‌های آینده خود بهانه‌ای دست و پا کند.
هرچند یکی از موضوعاتی که در تبلیغات انتخاباتی نامزد حزب جمهوری‌خواه مطرح شده موضوع اعمال مجدد فشار حداکثری بر اقتصاد ایران بوده؛ لیکن باید اشاره داشت که از سالها قبل از زمان باراک اوباما و دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، تمام تحریم‌های اساسی علیه ایران (حتی کاهش صادرات نفت) وضع شده بود؛ با این‌حال 
جو بایدن، موارد غیر اساسی را هم مشمول تحریم کرد و دیگر چیزی برای تحریم کردن نمانده است، اما نکته اینجاست که ایران، زندگی و پیشرفت با وجود تحریم‌ها را از همان اوائل انقلاب یاد گرفته و در سال‌های اخیر بر تجارب خود در مواجهه با جنگ اقتصادی، افزوده است. 
ایران با کسب تجربه از خنثی‌سازی تحریم‌ها و جنگ اقتصادی آمریکا در 45 سال اخیر و یاد گرفتن زندگی و پیشرفت در شرایط تحریم، قدرت خود را به رخ دشمنان منطقه‌ای و جهانی کشیده است. ایران در سه سال اخیر، روابط خود با همسایگان و مخصوصاً در حوزه‌های اقتصادی را گسترش داده، خریداران نفت را متنوع کرده، صادرات غیرنفتی خود را جهش داده و عضو گروه‌های قدرتمند و ثروتمند شانگهای و بریکس شده است.
 مهم‌ترین حربه ترامپ علیه ایران
برخی مهم‌ترین حربه ترامپ را تلاش برای کاهش صادرات نفت ایران به مانند دور اول ریاست جمهوری او (2016- 2020) می‌دانند، حال آنکه کاهش صادرات نفت ایران در آن سال‌ها به ضعف وزارتخانه‌های نفت و امورخارجه و به‌طور کلی دولت وقت مربوط می‌شد نه قدرت آمریکا و ترامپ. 
در آن دوران، به دلیل امید واهی دولت وقت ایران به برجام و گره زدن همه چیز، حتی آب خوردن مردم به توافق با غربی‌ها، ضعف وزارتخانه‌های نفت و امور خارجه در برقراری دیپلماسی اقتصادی مؤثر با 
غیر غرب و کنار زدن عجیب کشورهای مستقلی مانند چین و روسیه و حتی هند، وضعیت اقتصادی ایران سخت شد. البته صادرات نفت ایران در آن دوران کاهش یافت اما به هدف ترامپ، یعنی صفر کردن صادرات، نزدیک هم نشد.
به گزارش ایسنا، با خروج آمریکا از برجام و تحریم خریداران نفت ایران، ارزش صادرات نفتی کشور- به واسطه کاهش مقدار و قیمت صادرات نفت در بازارهای جهانی- کاهش یافت و از حدود ۵۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به ۲۶ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ رسید. افت شدید قیمت نفت در سال ۱۳۹۹ در اثر شیوع بیماری کرونا نیز مزید بر علت شد و ارزش صادرات نفتی کشور به رقم ۲۳ میلیارد و 300 میلیون دلار کاهش یافت.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم و قطع امید از برجام، به ‌رغم تداوم تحریم‌ها، حجم صادرات نفت و اقلام نفتی طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، با برقراری دیپلماسی اقتصادی مؤثر از سوی شهیدان رئیسی و امیرعبداللهیان و همچنین تیم اقتصادی دولت سیزدهم و با مدیرانی چون اوجی؛ وزیر نفت و فرزین؛ رئیس بانک مرکزی، روند صعودی داشته است؛ به طوریکه ارزش صادرات نفتی در سال ۱۴۰۲ با ثبت رقم ۵۶ میلیارد و 800 میلیون دلار، به ارزش صادرات نفتی سال ۱۳۹۷ (یعنی زمان قبل از برقراری تحریم خریداران نفت کشور) رسید.

جهش صادرات غیرنفتی و تامین ارز
از طرف دیگر صادرات غیرنفتی نیز در این دوره، یعنی پس از بازگشت تحریم‌ها تا سال ۱۳۹۹ روندی کاهشی داشت؛ لیکن به واسطه بهبود قیمت کالاهای صادراتی در بازارهای جهانی، گسترش تعاملات بین‌المللی و حمایت‌های انجام گرفته، صادرات غیرنفتی طی سالیان اخیر با افزایش همراه بوده و از ۲۸ میلیارد و 300 میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ به رقم ۴۳ میلیارد و 700 میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ رسیده و البته تجربه صادرات 54 میلیارد دلار را هم در 1401 داشته‌ایم.
در سمت واردات نیز سیاست‌های ارزی و تجاری مجموعه دولت و بانک مرکزی بر تامین حداکثری نیازهای اساسی و واقعی تولید و مصرف کشور متمرکز بوده است. در این رابطه می‌توان به ارقام تامین ارز واردات اشاره نمود؛ به نحوی که به اتکای درآمدهای صادراتی نفتی و غیرنفتی کشور، به طور متوسط بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ سالانه حدود ۶۴ میلیارد دلار تامین ارز صورت گرفته است. بر اساس آخرین آمار نیز تامین ارز کشور طی هفت‌ماهه ۱۴۰۳ معادل ۳۸ میلیارد و 700 میلیون دلار بوده است.
درخصوص ترکیب واردات کشور نیز لازم به توضیح است که جهت‌گیری‌ها در سیاست‌های تجاری کشور، بر واردات مواد اولیه و اقلام واسطه‌ای و سرمایه‌ای استوار بوده به نحوی که طی سال‌های اخیر بیش از ۸۳ درصد ارزش واردات گمرکی کشور را مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای تشکیل داده است.

 ثبات بازار ارز با وجود تلاطم‌ها
نکته بسیار مهم دیگر آنکه با توجه به جریان مناسب تامین ارز واردات کشور به واسطه سیاست‌ها و اقدامات به کار گرفته شده در حوزه ارزی و ریالی نتیجتاً ثبات مناسبی در حوزه بازار ارز نیز شکل گرفته است. 
این در حالی است که فقط در یک‌سال اخیر؛ حوادث منطقه، عملیات تروریستی در کرمان، شهادت رئیس‌جمهور و همراهان، تجاوز به کنسولگری ایران در سوریه، ترور فرماندهان مقاومت و... رخ داده و اگرچه بازار را با نوسانات زودگذر رو‌به‌رو کرده ‌اما نتوانسته آن را بی‌ثبات کند. البته اگر تحریک وزیر اقتصاد برای تشدید سرعت افزایش نرخ نیما در دو ماه اخیر نبود؛ قیمت ارز در بازار آزاد به میزان فعلی نمی‌رسید.

نظر کارشناسان درباره بازگشت ترامپ
کارشناسان نیز نگران بازگشت ترامپ نیستند. سید حمید حسینی؛ عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق و سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفت‌وگو با اقتصاد معاصر اظهار کرد: بازگشت ترامپ به عرصه قدرت آمریکا نگرانی برای ما ندارد، تنها دغدغه شاید این باشد که رفتار‌های وی پیش‌بینی‌ناپذیر و خارج از دیپلماتیک است؛ نه تنها ایران، بلکه هیچ یک از کشور‌های دنیا از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا استقبال نمی‌کنند.
او درباره احتمال اثرپذیری تعاملات اقتصادی تهران و بغداد از حضور ترامپ در کاخ سفید، توضیح داد: این مسئله تاثیری بر روابط اقتصادی ایران و عراق نخواهد داشت. در حال حاضر قرارداد‌ یا تفاهم‌نامه‌های متعددی بین دو طرف در زمینه‌های مختلف اقتصادی به امضا رسیده است، مضاف بر این، ایران و عراق در بعضی از حوزه‌ها مانند صادرات برق و گاز، به شدت به یکدیگر نیازمند هستند. 
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در پاسخ به این سؤال که آیا حضور ترامپ در کاخ سفید می‌تواند صادرات محصولات پتروشیمی و منابع ارزی حاصل از صادرات آن را تحت تاثیر قرار دهد؟ گفت: خیر؛ محصولات این حوزه تاثیر منفی نخواهند پذیرفت. صادرات کالا‌های پتروشیمی ایران به سایر کشور‌ها حتی در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ هم با مشکل جدی همراه نشد. 
حسینی با اشاره به تحریم اقتصادی اعمال شده علیه ایران در طول ادوار گذشته اظهار کرد: طی سال‌های اخیر آثار منفی این تحریم‌ها بر ساختار اقتصادی ایران به مرور زمان، کم‌تر شده است. 

مقاومت ایران در برابر تحریم‌ها
حسن حسن خانی؛ کارشناس اقتصادی هم درباره بازگشت ترامپ به کاخ سفید و تاثیر آن بر اقتصاد ایران اظهار کرد: ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری خود، همه ظرفیت تحریمی آمریکا را علیه ایران فعال کرد؛ به گونه‌ای که به طور متوسط، هر سه روز یک تحریم اقتصادی را علیه ایران اعمال کرده بود. آمار‌ها نشان از آن دارد که در آن برهه زمانی، تعداد تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران با رشد دو و نیم برابری از ۷۰۰ به بیش از 1600 تحریم اقتصادی رسید. 
او افزود: تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران، در زمان بایدن هم تفاوت چندان زیادی در مقایسه با ترامپ نداشته است. در طول سال‌های اخیر تحریم‌های اعمال شده در زمان ترامپ، عینا توسط بایدن اجرا شده است. 

جو پیروزی ترامپ پیشخور شد
علیرضا نثاری؛ نماینده مردم نهاوند در مجلس هم در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر با بیان اینکه بخشی زیادی از جو روانی پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در روزهای اخیر در بازار ارز ایران پیشخور شده است، گفت: افزایش قیمت هزار تومانی دلار بعد از اعلام پیروزی ترامپ و کاهشی شدن مجدد آن نشانگر این موضوع است که تأثیرات آن از قبل پیشخور شده است. ترامپ بدترین فشارها را در اواخر دهه ۹۰ شمسی به اقتصاد ایران تحمیل کرد و شرایط سخت‌تر از آن زمان نخواهد شد.
نماینده مردم نهاوند در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: در یک سال گذشته ما اتفاقات امنیتی متعددی را در سطح منطقه داشته‌ایم که البته بازار ارز کشور ما مقاومت خوبی در برابر این حوادث داشته است. با مقاومت خوب بازار ارز و مدیریت مناسب بانک مرکزی همانند موارد قبلی بازار ارز به زودی آرامش خود را بازمی‌یابد و شاهد ثبات بیش از پیش در بازار ارز خواهیم بود.

ضرورت هماهنگی قوی در 4 بخش 
بنابراین و با عنایت به موارد یادآوری شده در بالا، نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نمی‌تواند تاثیر معنادار و محسوسی در عملکرد کلان اقتصاد کشور به همراه داشته باشد. البته باید توجه داشت که دشمنی آمریکا با ایران ریشه‌دار است و حاکمان آن، همواره درصدد ضربه زدن به ایران هستند. بنابراین، ترامپ، بایدن، هریس و...، مجریان سیاست‌های الیگارشی حاکم بر آمریکا هستند.
بنابراین، برای غلبه بر توطئه‌های آمریکا هماهنگی قوی بین میدان، دیپلماسی، اقتصاد و رسانه، لازمه کار است. وزارتخانه‌های خارجه، اقتصاد و بانک مرکزی باید دیپلماسی قوی اقتصادی و حتی در سطح راهبردی با کشورهای همسایه، اعضای بریکس و شانگهای و دیگر کشورهای مستقل را در دستور کار قرار بدهند و رسانه‌ها، ضمن گوشزد کردن اشکالات، حمایت هوشمند از اقدامات ضدتحریمی داشته باشند. 
باید توجه داشت؛ دهه 2020-2030 که در میانه آن هستیم، دوران گذار جهان از نظام یکجانبه‌گرایی آمریکا به چندقطبی است و اهمیت این دوران به این تغییر است نه ریاست جمهوری ترامپ یا هریس. آمریکا، ناامیدانه تلاش می‌کند که مانع این تغییر شود اما جهان حتی اروپا، خواهان این تغییر است و ایران، این فرصت را دارد که به راس یکی از قطب‌های جهان تبدیل شود.