روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

محافل خبری می‌گویند “رافائل گروسی”، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با پیام مهمی به تهران می‌آید و قرار است با پاسخ مشخصی برگردد. او مدتی پیش گفته بود دولت “پزشکیان” طی نامه‌ای به او اعلام کرده به دنبال راه‌حل‌هایی برای احیای برجام است

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چهارشنبه شب وارد تهران شد و قرار است با رئیس جمهور پزشکیان، سیدعباس عراقچی وزیر خارجه و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان دیدار و گفت‌وگو کند. کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزیرخارجه دوشنبه (۲۱ آبان) در پیامی در ایکس نوشت: «مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دیدار دو روزه از ایران، چهارشنبه شب وارد تهران شد و این سفر در ادامه تعاملات ایران و آژانس همچنین در راستای بیانیه مشترک ۴ مارس ۲۰۲۳ دو طرف انجام می‌شود». غریب‌آبادی که دو هفته پیش با گروسی در وین دیدار کرده بود، گفت: بنای ایران بر تداوم همکاری با آژانس در چارچوب تعهدات پادمانی خود است مگر اینکه برخی کشورها با انگیزه‌های سیاسی به دنبال آسیب زدن به تلاش‌های مدیرکل و روابط رو به جلو ایران و آژانس باشند.
در این راستا سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه چهارشنبه (۲۳ آبان) در جمع خبرنگاران در حاشیه جلسه هیأت دولت درباره این سفر اعلام کرد که «همکاری‌های ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دامنه‌دار است و از قدیم وجود داشته، به هر حال مشکلات و اختلاف نظرهایی نیز در خصوص نحوه این همکاری وجود دارد و معتقدیم این سفر در زمان بسیار مناسبی انجام می‌شود». به گزارش انتخاب، عراقچی همچنین گفت که «برنامه‌ریزی سفر گروسی از مدت‌ها قبل انجام شده بود و امیدواریم در این سفر درخصوص برخی اختلافات موجود و نحوه همکاری‌های آینده به توافقاتی برسیم، روحیه گروسی در صحبت‌هایی که دوستان ما در وین با وی داشتند، مثبت است و امیدواریم با این روحیه مثبت بتوانیم مسیر جدیدی برای همکاری بین ایران و آژانس ترسیم کنیم».
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز یک‌شنبه با صدور بیانیه‌ای خبر از سفر گروسی به تهران داد و اعلام کرد که مدیرکل آژانس درباره تمام جنبه‌های مربوط به بیانیه مشترک توافق شده با ایران در مارس ۲۰۲۳ بحث‌های فنی خواهد داشت. به گزارش ایرنا، او پیش‌تر گفته بود که برای حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده پادمانی با ایران آماده است که با دولت چهاردهم تعامل کند. وی همچنین در آخرین نشست شورای حکام آژانس که اواخر شهریور ماه برگزار شد، اظهار کرد: «پس از انتخابات در ایران، من با رئیس جمهور پزشکیان مکاتبه کردم و تمایل خود را برای دیدار با او در تهران برای از سرگیری گفت‌وگو و همکاری بین آژانس و ایران نشان دادم و رئیس جمهوری ایران برای ملاقات با من در فرصت مناسب موافقت کرده است».
لازم به ذکر است که بیانیه مشترک ۴ مارس، توافقی بود که اسفند ۱۴۰۱ میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با هدف حل‌وفصل تمامی مسائل باقی‌مانده صورت گرفت. بر اساس این توافق، ایران به طور داوطلبانه با فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت بیشتر بازرسان آژانس در چارچوب قانون راهبردی مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران) موافقت کرد و در پی آن، جلسات متعددی در سطح کارشناسی برگزار و چندین موضوع فنی بین ایران و آژانس حل و فصل شد.

ضرورت راه‌حل دیپلماتیک
فارغ از تمام این مسائل باید توجه شود که اصولاً گروسی از قدیم‌الایام تاکنون که در کسوت مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فعالیت می‌کند، سعی دارد که به نوعی بتواند یک نوع «بندبازی سیاسی» را در اظهارات خود نمایان کند. به عنوان مثال او در مصاحبه‌ اخیر خود با خبرگزاری فرانسه به این موضوع اشاره کرده که «ایران باید درک کند، وضعیت نظام بین‌الملل به طور فزاینده‌ای درحال سخت‌تر شدن بوده و فضای مانور در حال کاهش است و به همین دلیل یافتن مسیرهای دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک ضروری است».
او همچنین اعتقاد دارد که «با توجه به مقیاس و گستره برنامه هسته‌ای ایران، افزایش نظارت آژانس بسیار مهم است و در عین حال که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دارد در ایران بازرسی انجام دهد اما وی مدعی شد که آژانس باید دسترسی بیشتری برای نظارت داشته باشد». در این راستا او در حاشیه اجلاس آب و هوای سازمان ملل (کاپ ۲۹) که در باکو برگزار شد به آسوشیتدپرس گفت «امیدوارم که دیدارهای این هفته با مقامات ایرانی از جمله رئیس‌جمهور جدید این کشور بتواند به پیشرفتی در نظارت بر برنامه هسته‌ای این کشور منجر شود». او همچنین در مورد سفرش به تهران گفته است که «مسلماً این آخرین سفر من نخواهد بود اما این یک سفر مهم است زیرا ما در یک شرایط دشواری (به لحاظ بین‌المللی) قرار داریم».
به گزارش ایرنا، گروسی در مصاحبه‌ای با سی.ان.ان مدعی شد که «ایران دارای یک برنامه هسته‌ای بسیار بسیار بزرگ است. آن‌ها دارای مواد هسته‌ای زیادی هستند که در نهایت می‌تواند برای ساخت سلاح هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد اما ایران در این مقطع سلاح هسته‌ای ندارد و ما باید مذاکره کنیم تا چنین اتفاقی نیفتد». وی در پاسخ به سوالی درباره آینده برجام و آمادگی تهران برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای گفت: «این مساله محرمانه‌ای نیست. از زمانی که دولت جدید روی کار آمده است طی نامه‌ای به من گفتند که به دنبال راه‌حل‌هایی در این زمینه هستند».

ایران، اسرائیل و ترامپ
آنچه در این میان باید مورد نظر قرار بگیرد این است که سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی به تهران انجام می‌شود که باید عزیمت او به کشورمان در دولت چهاردهم را برای اولین بار تلقی کنیم؛ به عبارتی گویاتر رئیس سازمان دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد برای اولین بار است که با رئیس جمهور پزشکیان در تهران ملاقات می‌کند و اساساً این اولین سفر رسمی وی به تهران ارزیابی می‌شود.
در مقابل باید توجه داشت که این سفر همچنین اولین ملاقات رسمی وی با مقامات ارشد دولت چهاردهم از زمان پیروزی دونالد ترامپ، نامزد پیروز جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست که هفته گذشته توانست، کامالا هریس را شکست دهد و قرار است در تاریخ ۲۰ ژانویه وارد کاخ‌ سفید شود. در این راستا طی روزهای گذشته بحث و جدل‌های زیادی در مورد چینش کابینه آتی ایالات متحده و مدل رویارویی آنها در قبال ایران مطرح شده و دو دیدگاه در این خصوص وجود دارد؛ نخست اینکه برخی‌ها اعتقاد دارند، تیم جدید ترامپ به همان روش قدیم و شاید کمی تندتر از دوره اول او با تهران برخورد کنند و دیدگاه دوم هم به این موضوع اشاره می‌کند که دولت دوم ترامپ به هیچ وجه همانند سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ با ایران برخورد نخواهد کرد و دلیل آن هم تغییر نظام بین‌الملل به خصوص تحولات در منطقه است.
در این راستا ما شاهد آن هستیم که برخی از مقامات دولت اول ترامپ در حال ارسال سیگنال مثبت به تهران هستند. به عنوان مثال زلمای خلیل‌زاد، نماینده پیشین دولت آمریکا در امور افغانستان درباره توافق میان ایران و آمریکا در دولت دوم دونالد ترامپ ابراز امیدواری کرد. او روز سه‌شنبه و طی پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «توافق ایران و آمریکا که اهداف حیاتی آمریکا را برآورده کند، بهتر از جنگ و دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود». او در پیام خود با تکیه بر ادعاهای بی‌اساس غرب درباره ماهیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران افزود: «البته این توافق، برجام ۲ نخواهد بود. چنین توافقی باید برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران را متوقف کند نه اینکه فقط آن را به تعویق بیندازد».
با تمام این تفاسیر باید متوجه بود که گروسی در حالی به ایران سفر می‌کند که نه تنها پزشکیان و ترامپ در تهران و واشنگتن زمام امور را در دست دارند بلکه حالا تنش در منطقه با اقدامات متجاوزانه اسرائیل علیه کشورمان همچنین در غزه و لبنان به صورت تصاعدی بالا رفته است. بر همین اساس گروسی در مصاحبه اخیر خود قبل از سفر به تهران که با آسوشیتدپرس انجام داده است، اعلام کرده «ما مشکلی داریم که باید آن را حل کنیم. این شکاف، عدم اعتماد است که ما نباید به آن اجازه دهیم به یک فرضِ خودتایید مبنی بر استفاده از تاسیسات هسته‌ای به‌ عنوان اهداف نظامی تبدیل شود».
اینکه گروسی بارها بر موضوع عدم اطمینان و مسائلی از این قبیل تاکید کرده، موضوعی است که پیش‌تر بدان اشاره شد و به نوعی ریشه در بندبازی سیاسی وی دارد اما باید توجه شود که او هم باید نگران تهدیدات اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای کشرمان باشد چراکه هرگونه اقدام نظامی این رژیم علیه این اماکن می‌تواند برای تهران تبعاتی منفی داشته باشد و بدون شک ایران هم بدان پاسخ مشابه خواهد داد که در نهایت همین موضوع باید نگرانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دوچندان کند.
به هر ترتیب باید منتظر بود و دید که آیا پس از سفر گروسی، مذاکرات هسته‌ای مجدداً از سر گرفته خواهد شد یا خیر.