شرق/ «آقای وزیر! نامش بهره‌کشی است» عنوان یادداشت روز در روزنامه شرق به قلم حمزه نوذری است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در شورای‌ عالی کار درباره حادثه معدن طبس نکاتی را بیان کردند که شایان تأمل، بررسی و نقد است. نخست اینکه ایشان گفتند کارفرمایان، از‌جمله پیمانکاران معدن، تشکل‌ها و انجمن‌های متعددی دارند؛ در‌حالی‌که کارگران که تعدادشان هم بیشتر است، فاقد چنین تشکلی هستند. گویی کارگران در نداشتن تشکل و انجمن ضعیف عمل کرده‌اند یا شاید هم این‌گونه تلقی شود که کارگران فردگرا هستند و به نیروی جمعی باور ندارند. زمانی که نیروی کار اجازه ندارد تشکل‌های مستقل و آزاد تشکیل دهد و تشکل‌های کارگری دولت‌ساخته و دولت‌خواسته هستند و انواع موانع پیش‌‌روی کارگران برای تشکیل انجمن‌ها و سندیکاهای مستقل است، وزیر کار باید از اقدامات وزارتخانه‌اش برای برطرف‌کردن موانع تشکیل انجمن‌های کارگری مستقل سخن بگوید. آقای وزیر برای رفع موانع تشکیل انجمن‌ها و اتحادیه‌های مستقل کارگری چه کرده‌اید و چگونه مسیر تشکیل‌شدن آنها را تسهیل کرده یا خواهید کرد؟ شما موظف به ارائه چنین گزارش هستید، نه توصیف واقعیت آشکار. آقای وزیر، گفته‌اید‌ همه درگذشتگان معدن طبس از دهک‌های یک تا پنج بودند و به ضرس قاطع همه آنها فقیر به شمار می‌آمدند. یعنی در جامعه با پدیده شاغلان فقیر روبه‌رو هستیم. به این معناست که اشتغال نمی‌تواند افراد را از فقر خارج کند. اشتغال در بخش‌های تولیدی و در محیط‌هایی که دستمزد مطابق با حداقل دستمزد مصوب دولت یا شورای عالی کار است، نمی‌تواند افراد را از فقر خارج کند. یعنی نیازهای اساسی افراد برطرف نمی‌شود. در برنامه سال آینده، دولت اعلام کرده حداقل دستمزد (البته برای کارمندان دولت) تا حدود 30 درصد افزایش می‌یابد، اما باید گفت این افزایش نیست و عملا حقوق در سال آینده نه‌تنها افزایش ندارد بلکه با کاهش هم مواجه است؛ چون این افزایش 30درصدی در حقیقت افزایش اسمی است و افزایش دستمزد واقعی نسبت به تورم در نظر گرفته می‌شود. در شرایط تورمی بالای 30 درصد و افزایش اسمی دستمزد در همین حدود، یعنی سال آینده افزایش دستمزدی وجود ندارد و این یعنی فقر روزافزون نیروی کار. شما بفرمایید برای مسئله شاغلان فقیر چه خواهید کرد؟
آقای وزیر، گفتید‌ برخی معادن برای افزایش سود بیشتر به دستمزد کارگران فشار وارد می‌کنند و آن را کاهش می‌دهند، اما نگفتید که این یعنی بهره‌کشی و استثمار عنان‌گسیخته. چرا به راحتی از کلمه سود و کاهش سود کارفرما سخن می‌گویید، اما از بیان بهره‌کشی و استثمار نیروی کار توسط کارفرما اکراه دارید؟ می‌توان از نرخ‌های مختلف بهره‌کشی سخن گفت؛ نرخ بهره‌کشی در برخی معادن مانند کارگران قرن نوزدهم است گویی رمان ژرمینال را با توجه به وضعیت کارگران در معادن ایران دوباره می‌توان بازنویسی کرد. گفتید دستمزد در معادن ایران از هند هم پایین‌تر است؛ معنای این حرف آن است که میزان بهره‌کشی در ایران از هند هم بیشتر است. شما برای کاهش نرخ بهره‌کشی چه اقدامی انجام می‌دهید؟ آیا فقط گزارش می‌دهید که دستمزد پایین است یا می‌‌توانید بگویید ارزشی که نیروی کار در معدن ایجاد می‌کند، بسیار بیشتر از دستمزدی است که می‌گیرد و این یعنی استثمار. ارزان‌سازی نیروی کاری که شما به آن اشاره کردید، یعنی بهره‌کشی بیشتر. استثماری که ناشی از ناتوانی برای چانه‌زنی و نداشتن تشکل‌های کارگری مستقل است که به موانع اداری برمی‌گردد. به همکارانتان که برای شما گزارش تهیه می‌کنند و توانسته‌اند به این اطلاعات دسترسی پیدا کنند که درگذشتگان معدن از چه دهکی بودند، بفرمایید برای شما گزارشی آماده کنند که در برابر افزایش میزان بهره‌کشی چه می‌توان کرد و چگونه می‌توان شرایط ایجاد تشکل‌های کارگری مستقل را ‌تسهیل کرد؟ اما آقای وزیر، تناقض هم در حرف‌های شما وجود دارد؛ از یک طرف در جلسه می‌گویید کارفرمایان این صنعت سود می‌برند و معادن سودآور هستند و از طرف دیگر می‌گویید معادن و صنعت زغال‌سنگ به خاطر قیمت‌گذاری انحصاری توسط صنعت ذوب‌ ضرر می‌کنند. از صحبت‌های شما این‌گونه برداشت می‌شود که در سر زنجیره استثمار، صنعت ذوب قرار دارد؛ چون بیشترین سود را از قیمت پایین زغال‌سنگ می‌برد. بفرمایید برای کاهش نرخ بهره‌کشی توسط صنعت بزرگ ذوب چه خواهید کرد؟ آقای وزیر، شما گفتید معادن از تکنولوژی‌های روز استفاده نمی‌کنند و به همین دلیل برای سود به دستمزد کارگران فشار وارد می‌شود، اما فراموش نکنید که بهره‌کشی از نیروی کار مولد در صنایعی که تکنولوژی بالایی دارند هم وجود دارد. علاوه‌ بر این، صنعتی می‌تواند سود نداشته باشد ولی نرخ بهره‌کشی بالایی داشته باشد. جناب وزیر، مسئله بهره‌کشی از نیروی کار مولد نه‌فقط در معادن بلکه در همه صنایع و محیط‌های کاری با نرخ‌های متفاوت ممکن است وجود داشته باشد. به جای تمرکز بر تضمین سود برای کارفرمایان، نیم‌نگاهی هم به افزایش میزان بهره‌کشی از کارگران داشته باشید. با روند فعلی بهره‌کشی، کارگران روز به روز فقیر‌تر می‌شوند و نابرابری افزایش می‌یابد.