عصر ایران/متن پیش رو در عصر ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

مهم ترین نکته در بیان آمادگی جمهوری اسلامی برای مذاکره و توافق با ترامپ این است که مقامات ایران توانسته اند مانع ذهنی و روانشناختی عدم مذاکره با ترامپ را برای خود حل و فصل کنند. 

جلیل بیات| علی لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب در مصاحبه با سایت KHAMENEI.IR از آمادگی جمهوری اسلامی برای توافق با ترامپ در موضوع هسته ای خبر داده است. درباره این موضوع چند نکته قابل ذکر است:

1- از آنجا که لاریجانی مشاور رهبر انقلاب بوده و این مصاحبه نیز توسط سایت رسمی رهبری منتشر شده است، بنابراین جای تردیدی نیست که سخنان مطرح شده موضع رسمی نظام بوده و نظرات شخصی لاریجانی نیست.

2- در عین حال ممکن است این سوال مطرح شود که چرا این موضع از سوی رئیس جمهور یا وزیر خارجه بیان نشده است. اول آنکه به دلیل فشارهای داخلی احتمالا تصمیم گرفته شده این موضع از سوی فردی منتسب به رهبری بیان شود که هم تندروهای داخلی را عقیم سازد و هم این پیام را به طرف های خارجی بدهد که جمهوری اسلامی در بالاترین سطح به چنین تصمیمی رسیده و لذا راه برای مذاکره و توافق باز است.

دوم آنکه به نظر می رسد جمهوری اسلامی از واکنش ترامپ نسبت به این سخنان نیز چندان مطمئن نیست. به همین دلیل این موضع از سوی فردی که سمت رسمی یا دولتی ندارد بیان شده تا در صورت لزوم امکان اتخاذ رویکردی متفاوت از سوی مقامات رسمی فراهم باشد.

3- مهم ترین نکته در بیان آمادگی جمهوری اسلامی برای مذاکره و توافق با ترامپ این است که مقامات ایران توانسته اند مانع ذهنی و روانشناختی عدم مذاکره با ترامپ را برای خود حل و فصل کنند. در واقع بعد از دستور ترور شهید سلیمانی توسط ترامپ، بسیاری معتقد بودند امکان مذاکره با وی دیگر محال است و این موضوع را به عنوان بن بست یا مانع ذهنی - روانشناختی مطرح می کردند. اما اکنون جمهوری اسلامی نشان داد که واقعیت های بدیهی را بر تصورات ذهنی ارجح می داند و جایی که مسئله حفظ نظام مطرح باشد می تواند نرمش هم به خرج دهد.

4- در عین حال ممکن است برای خیلی ها این سوال و یا نقد هم مطرح باشد که چرا همان هشت سال پیش با ترامپ مذاکره و توافق نشد؟ اگر جمهوری اسلامی همان زمان پای میز مذاکره با ترامپ نشسته بود شاید شرایط امروز اقتصاد کشور تا این حد وخیم نبود، ارزش ریال در برابر دلار به این اندازه کاهش نیافته بود، در فقدان تحریم ها فرصت هشت سال رشد و سرمایه گذاری در کشور از دست نرفته بود، شهید سلیمانی زنده بود و برخی بیماران به دلیل تحریم ها با مشکلات کمبود دارو مواجه نمی شدند چنان که برخی از آنها حتی به این دلیل جان خود را از دست دادند. ضمن آنکه اساسا امروز شرایط ایران و منطقه برای مذاکره با ترامپ نسبت به هشت سال پیش متفاوت بوده و شاید بتوان ادعا کرد که این شرایط به ضرر ایران است.

5- اگرچه به لحاظ منطقی و عقلانی تصمیم به مذاکره با ترامپ کار درستی است، اما هشت سال تاخیر در اتخاذ چنین تصمیمی قابل بررسی است. به نظر می رسد سیاست خارجی جمهوری اسلامی در طول چهار دهه گذشته از بحرانی به نام «فرصت سوزی» رنج برده است.

این موضوع را می توان در جنگ عراق علیه ایران و پذیرش قطعنامه 598 یا در تصمیم به مذاکره مستقیم با آمریکا (در دوره اوباما) در موضوع هسته ای و یا موارد دیگر مشاهده کرد. در جریان جنگ بارها ایران می توانست هنگامی که دست بالا را در جنگ داشت به توافق و صلح اقدام کند، اما از این کار ممانعت کرد تا مجبور به نوشیدن جام زهر شود. در مذاکره با اوباما نیز که منجر به توافق برجام شد، جمهوری اسلامی چهار سال تحت تحریم های فلج کننده آمریکا و سازمان ملل مقاومت کرد تا به نرمش قهرمانانه اقدام کند. 

در واقع جمهوری اسلامی در زمان هایی که بهترین فرصت برای تصمیم گیری، مذاکره و توافق وجود دارد از این کار دوری کرده و وقتی اوضاع و شرایط به ضرر ایران پیش می رود تحت فشار به اتخاذ تصمیم روی می آورد. در حالی که این فرصت سوزی خسارات غیرقابل جبرانی به کشور و مردم وارد می کند.

لذا به نظر می رسد لازم است تصمیم سازان و تصمیم گیران جمهوری اسلامی به پالایش و بازبینی رفتارها و تصمیمات خود پرداخته تا با توجه به منافع ملی و در بهترین زمان به اتخاذ بهترین تصمیم بپردازند.