هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

محسن صالحی‌خواه|سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان عصر روز گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: دستور کار مشخصی برای مذاکره مشخص وجود ندارد اما گفت‌وگو میان معاونان وزرای خارجه ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس برای گفت‌وگو در مورد مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی روز نهم آذر برگزار می‌شود.
 
حوالی ظهر روز گذشته، خبرگزاری کیودوی ژاپن خبری مبنی بر از سرگیری مذاکرات میان ایران و اروپا در ژنو با حضور مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه داد. خبری که اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان عصر روز گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران حوزه سیاست خارجی آن را تکمیل و تصحیح کرد. آن‌طور که بقایی گفت، دستور کار مشخصی برای مذاکره مشخص وجود ندارد اما گفت‌وگو میان معاونان وزرای خارجه ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس برای گفت‌وگو در مورد مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی روز نهم آذر برگزار می‌شود.

بقایی با تاکید بر سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تعامل و همکاری با دیگر کشورها بر مبنای اصول عزت، حکمت و مصلحت، گفت‌وگوهای آتی با سه کشور اروپایی را در ادامه گفت‌وگوهای انجام‌شده با آنها در حاشیه اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک توصیف کرد و گفت: «در این دور از گفت‌وگوها که از همان نیویورک برنامه‌ریزی شده است، طیفی از مباحث و موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله موضوع فلسطین و لبنان، و نیز موضوع هسته‌ای مورد بحث و تبادل‌نظر قرار خواهد گرفت.»

انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا نیز در این نشست حضور خواهد داشت. ژنو همان شهری است که مذاکرات هسته‌ای با مدیریت محمدجواد ظریف در سال ۱۳۹۲ آغاز شد و توافق ابتدایی که در نهایت به توافق جامع سال ۱۳۹۴ منتهی شد، در آن شکل گرفت. 

مقدمه‌ای بر مذاکرات پیش رو
چندی پیش سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری بر این موضوع تاکید کرد که فرصت برای مذاکره با کشورهای اروپایی محدود است. پیچیدگی مسائل میان ایران و اروپا و افزایش تنش میان دو طرف طی حدود سه سال گذشته که پرونده‌های مختلفی را روی میز گفت‌ؤگوهای چندجانبه می‌گذارد، این فرصت را محدودتر کرده است.

ایران و سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان (تروئیکای اروپایی) در روابط دوجانبه دچار چالش هستند و پرونده‌های اتهامات اروپا به ایران مبنی بر ایستادن کنار روسیه در جنگ اوکراین و جنگ در حوزه مدیترانه میان دو طرف باز است. تروئیکای اروپایی در پرونده جنگ مدیترانه کنار اسرائیل ایستادند.

در موضوع هسته‌ای نیز سه کشور اروپایی موضع سختی نسبت به ایران اتخاذ کردند و در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه پیشنهادی آنان علیه تهران به تصویب رسید. شب گذشته همچنین روزنامه دنیای اقتصاد به نقل از یک منبع آگاه خبر داد که مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان در حال حاضر در اسلو، پایتخت نروژ حضور دارد. 

نگاه خوش‌بینانه این است که در حال حاضر اراده‌ای میان طرف‌های تنش به وجود آمده که در مسیر حل مسائل قدم بردارند و گفت‌وگوی روز ۹ آذر یا ۲۹ نوامبر، مقدمه‌ای بر مذاکرات هدفمند می‌شود. چراکه ایران به دلایل شرایط پیچیده داخلی و خارجی خود به حل این بحران‌ها و توافق نیازمند است. یکی از منابع دیپلماتیک انگلیس اولین مقامی بود که به برگزاری نشست معاونین وزرای خارجه در ژنو واکنش نشان داد.

به گزارش خبرنگار ایرنا از لندن، یک سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس ادعا کرد که این کشور از طریق کانال‌های مختلف دیپلماتیک به دنبال کاهش تنش‌ بر سر پرونده هسته‌ای ایران است. این مقام دیپلماتیک انگلیسی که نامش فاش نشده است، با تکرار ادعاهای سیاسی و قدیمی درباره برنامه هسته‌ای ایران اظهار داشت:‌ «ما به برداشتن هر گام دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای، از جمله از طریق مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) در صورت لزوم، متعهد هستیم.»

وی مدعی شد: «ما در کنار شرکای بین‌المللی خود همچنان به ابراز نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران ادامه می‌دهیم و به دنبال کاهش تنش از طریق تعدادی از کانال‌های دیپلماتیک، از جمله در نشست‌های سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستیم. ما عمیقاً نگران هستیم که ایران به افزایش ذخایر اورانیوم خود، از جمله اورانیوم غنی‌شده با غلظت بالا که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد، ادامه می‌دهد.» 

لاریجانی: برای منافع ملی مذاکره می‌کنیم
علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس و دبیر پیشین شورایعالی امنیت ملی که پیش از سعید جلیلی مدیریت پرونده هسته‌ای را بر عهده داشت، گفت‌وگویی تفصیلی با خبرگزاری تسنیم انجام داد که موضوعات مختلفی از فروش نفت ایران به‌رغم تحریم‌های آمریکا تا وعده صادق ۳ و مذاکره با کشورهای غربی را در بر می‌گرفت.

او در بخشی از این مصاحبه گفت: «اگر غربی‌ها آنگونه که ادعا می‌کنند در آژانس، پرونده ایران ماهیت حقوقی دارد باید بگذارند آژانس کار حرفه‌ای خود را بکند. نه آنقدر آشکار در کار آژانس دخالت کنند مثلاً به مجرد بحث مذاکره، آژانس در گزارش خود انعطاف جدی ایجاد می‌کند و چنانچه مذاکره سیاسی نباشد آژانس گزارش شدید ارائه می‌کند. این یعنی پرونده هسته‌ای ایران در یک ساختار سیاسی دنبال می‌شود. اگر چنین است آژانس کاره‌ای نیست و دیگر اینگونه گزارش‌ها وجهی ندارد.»

لاریجانی ادامه داد: «وقتی آنها اقدامی برای حل مسئله نکنند طبعاً ایران هم گامی بر نمی‌دارد حتی اگر با موضوع هسته‌ای ما رفتار لجوجانه داشته باشند معتقدم غربی‌ها کار اقتصادی شدید دیگری نمی‌توانند علیه ایران انجام بدهند، چون هرچه در توان داشتند به ایران فشار آوردند و به قول ما ایرانی‌ها امروز دیگر کفگیرشان به ته دیگ خورده است. مثلاً بیائید فکر کنیم که چه کار دیگری می‌خواهند انجام بدهند؟! در همین مدت اخیر چند بار ایران را تحریم کردند. افرادی مثل آقایان جنتی یا ظریف را هم تحریم کرده‌اند؛ ‌آخر در این تحریم‌ها چه فایده‌ای وجود دارد و چه ضرری به ایران وارد کرده‌اند؟ » 

مشاور مقام رهبری در پاسخ به سوال تسنیم مبنی بر اینکه آیا در حال حاضر مذاکره با آمریکا به مصحلت هست یا نه؟ اظهار داشت:‌ «مذاکره همیشه بوده؛ در زمان شهید رئیسی هم مذاکره بود؛ منتها یک اتاقی بود و یک نفر حرف ما را می‌شنید و آن را منتقل می‌کرد؛ یعنی مذاکره با آمریکایی‌ها بود، نه اینکه نبوده باشد!  اما اینکه در چه زمانی مذاکره صورت گیرد دائر بر مدار منافع ملی ماست، ممکن است مسئولین ذیربط الان مصلحت ندانند و یا با شرایطی در زمان دیگری بپذیرند. ما در بیان نظرمان، چون از یک منطقی برخورداریم، پرهیزی نداریم و آنجا که به نفع منافع ملی ما باشد، مذاکره می‌کنیم.»

 ژنو شروع خوبی برای مذاکرات است
مرتضی مکی، تحلیلگر سیاست خارجی با تاکید بر اینکه ابتکار ایران برای این گفت‌وگوها باید مورد استقبال قرار بگیرد، به هم‌میهن گفت: «با توجه به شرایطی که میان ایران و اروپا وجود دارد، فکر می‌کنم موضعی که آقای بقایی درباره این گفت‌وگوهای پیش رو گرفت به نوعی انتقاد به طرف اروپایی و رویکردی بد که نسبت به ایران اتخاذ کرده‌اند، است. مذاکره باید شروع شود و گاهی این گفت‌وگوهای هدفمند با مانند آنچه در ژنو رخ خواهد داد، کلید می‌خورد. قطعاً این گفت‌وگوها را باید به فال نیک گرفت. هر تحرک و سیگنالی که ایران را به مذاکرات نزدیک کند، گامی رو به جلو محسوب می‌شود. ما در شرایط بسیار سختی قرار داریم. فشار بر ایران به بهانه هسته‌ای هم یک ادعای غیرواقعی است. اگر کشورهای اروپایی می‌خواستند سیاست مهار هسته‌ای ایران را در پیش بگیرند، قطعاً از ابتکاری که ایران در مذاکرات با آقای گروسی در تهران پیشنهاد داد استقبال می‌کردند. ولی قصه، چیز دیگری است. اروپایی‌ها در حال حاضر در اوکراین تحت فشار هستند. در حوزه خاورمیانه و حمایت از اسرائیل بسیار در تنگنا قرار دارند. سرریز این فشارها را روی ایران می‌ریزند که مدعی هستند در این بحران‌ها – به خصوص اوکراین – درگیر است.»

او ادامه داد: «در عین حال اروپایی‌ها بر این نکته هم واقف هستند که هیچ راهی جز گفت‌وگو با ایران نمی‌تواند به کاهش تنش در منطقه منتهی شود. شاید گفت‌وگویی که آخر هفته انجام می‌شود ابعاد محدودی داشته باشد اما باید از آن استقبال کرد. گامی برای آغاز مذاکرات با اروپا و سپس آمریکاست. از طرف اتحادیه اروپا هم انریکه مورا در این نشست حضور دارد. حضور معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این مذاکرات نشان می‌دهد که آن‌ها هم می‌خواهند در این سطح به حل مسئله کمک کنند. بالاخره فضای پرتنشی میان ایران و اروپا به وجود آمده است.»

کارشناس حوزه بین‌الملل تاکید کرد: «جایگزین جوزپ بورل که به زودی مسئولیت را بر عهده می‌گیرد (کایا کالاس سیاست‌مدار اهل استونی) شخصیت ضدروس دارد. این ضدیت با روسیه با توجه به اتهاماتی که به ایران می‌زنند، شاید بر تعامل اروپا با ایران هم موثر باشد و دامن ما را بگیرد. اگر مورا در جایگاه خود ابقا شود و در همین مسئولیت کار را ادامه دهد، شاید بتواند سیاست‌های تیم بعدی در قبال ایران را تا حدی تعدیل کند. آنچه روز جمعه در ژنو انجام خواهد شد، شروع خوبی برای مذاکرات است. این نشست حدود دو هفته بعد از صدور قطعنامه آژانس علیه ایران برگزار می‌شود که نشان می‌دهد تروئیکای اروپایی به‌رغم سیاست فشاری که در پیش گرفته‌اند، نمی‌خواهند میز مذاکره را ترک کنند.»