بازی و اسباب بازی جزء جدا نشدنی دنیای کودکان است که به اندازه طول بشر قدمت دارد. هیچ کلاس و ابزار آموزشی نمی‌تواند اهمیت ساعات بازی آزاد کودکان را در یک محیط امن و غنی پر کند. کودکان به ساعاتی برای بازی نیاز دارند که به طور آزادانه و خلاق به تجربه دنیای اطراف خود مشغول باشند. برخی والدین تصور می‌کنند فراوانی اسباب بازی‌ها موجب شادمانی و رشد کودکان است اما کارشناسان معتقدند تجربه‌ای که کودکان در مواجهه با اسباب بازی و کشف جهان دارند می‌تواند احساسی ماندگار در آنها بر جای بگذارد.

اینکه کودکان به چه تعداد اسباب بازی نیاز دارند و آیا ضرورت دارد که اتاق آن‌ها پر از وسایل بازی مختلف باشد یا اینکه باید تعداد محدودی اسباب بازی داشته باشند، از جمله سوالات متداول والدین است. والدین امروزه به نقش بازی و اسباب بازی‌ها در رشد مهارت‌ها و توانایی‌های فرزندشان آگاه هستند و به شکوفایی استعدادهای آنها توجه بیشتری نشان می‌دهند.
از طرفی کارشناسان معتقدند که صِرف برخورداری از اسباب بازی‌ها به تنهایی کفایت نمی‌کند بلکه بازی باید نوعی تجربه زیستی برای کودکان ایجاد کند. برای مطلع شدن از اینکه چه اسباب بازی‌هایی بر کیفیت تجربه کودکان موثر هستند و اینکه هر کدام چه جنبه‌هایی از شخصیت کودکان را رشد می‌دهند به سراغ پژوهشگر علوم تربیتی نور الدین محمودی رفتیم تا شما با مطالعه این گفتگو پاسخ متناسب با زندگی و تربیت فرزندان را پیدا کنید که در ادامه می‌خوانید:

والدین در فرآیند بازی باید نقش پررنگی داشته باشند

نور الدین محمودی با بیان اینکه یکی از ملزومات رشد کودکان بازی با آنها است و کودکان از طریق بازی رشد جسمی و فکری پیدا می کنند گفت: به لحاظ روان شناختی و تربیتی اسباب بازی خوب ابزاری است که بتواند تعامل بین والدین و فرزندان را تقویت کند. حاصل این تعامل آن است که کودک دنیای خارج از خود را می‌شناسد و احساس و عواطف او درگیر می‌شود. ارتباط مستقیم با والدین برای کودکان تا جایی مهم است که کودک حتی دوست دارد به نشانه‌های صورت والدین خود توجه کند و این موضوع برای او حاوی نکته‌های تربیتی خاصی است.

محیط کودک باید غنی از تجربه باشد

این پژوهشگر در پاسخ به این سوال که چه میزان اسباب بازی در محیط کودک نیاز است گفت: والدین باید محیط کودک را از تجاربی که برای کشف جهان بیرون به آن نیاز دارد، غنی کنند. اسباب بازی کمک می‌کند تا کودک به انواع رشد شناختی، جسمی و عاطفی دست پیدا کند.

کودک کاشف است، او قرار است با کنجکاوی در خصوص همه چیز سوال کند پس لازم است در محیط او انواعی از اسباب بازی‌ها باشد تا به شناخت‌های مختلف به آن‌ها کمک کند. مثلا ما یک سری اسباب بازی‌ها داریم که به رشد شناختی کودک کمک می‌کند اینکه چه طور سنجش کنند و چطور تفکر انتقادی داشته باشند. برخی اسباب بازی‌ها جنبه‌های حرکتی و فیزیکی دارند که کودک راه رفتن با آن را درست یاد می‌گیرد. بعضی بازی‌ها مهارت‌های اجتماعی کودک را تقویت می‌کند در این بازی‌ها جنبه گروهی و تعاملی آنها مورد توجه است. گروهی از بازی‌ها جنبه احساسی و عاطفی کودک را تقویت می‌کنند و اینکه یک سری از بازی‌ها از شخصیت‌های کارتن‌ها ساخته می‌شوند  و کودک آن‌ها را دوست دارد  و می‌خواهد از تجربه خود کاراکتری بسازد و با او صحبت کند ،مهمانی برگزار کند و دوستی کند.

اسباب بازی‌ها باید جنبه سرگرمی، تعلیمی و آموزشی داشته باشند

محمودی با بیان اینکه والدین نباید صرفا به وجه آموزشی بازی توجه داشته باشند و از طرفی برخی اسباب بازی‌ها فقط وجه سرگرم کننده دارند گفت: در انتخاب اسباب بازی‌ها باید به هر دو جنبه، سرگرم کنندگی و آموزش توجه شود چرا که کودک به وسیله اسباب بازی با عقل و احساس خود به جنبه زیبا شناسانه از شخصیتش می‌رسد. او همچنان سرگرم بازی است و ممکن است متوجه نشود که دارد یک سری از مهارت‌ها را می‌آموزد.
 

                                                 اسباب‌ بازی‌ها باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟

این پژوهشگر با بیان اینکه بهتر است والدین در انتخاب اسباب بازی‌ها، اعم از الکترونیکی، فکری و فیزیکی به معیارهایی توجه کنند گفت: اولین معیار این است که اسباب بازی مناسب سن کودک باشد. این مسئله چنان اهمیت دارد که با نادیده گرفتن آن ممکن است موجب آسیب‌هایی مثل ترس، پرخاشگری، صدمه فیزیکی و ... به کودک شود. دومین معیار این است که اسباب بازی کودک را به مشارکت با همسالان و خانواده تشویق کند و سومین ویژگی آن است که جنبه‌هایی از آموزش در بازی وجود داشته باشد که به خلاقیت و مهارت‌های زندگی و توسعه شناخت عاطفی و اجتماعی کودک منجر شود.

والدین نباید کودکان را اسباب بازی زده کنند

محمودی با تاکید بر اینکه لازم نیست اتاق کودک مالامال از اسباب بازی باشد گفت: خانواده‌ها نباید با تهیه اسباب بازی زیاد یا استفاده بیش از حد از یک نوع اسباب‌بازی کودکان را زده کنند .اگر حجم اسباب بازی زیاد باشد کودک احساس نیاز پیدا نمی‌کند و از طرفی ممکن است به جای آنکه از داشتن آنها شادمان باشد دست به تخریب اسباب‌بازی‌هایش بزند. والدین نسبت به تهیه اسباب بازی بهتر است تحقیق و مشورت کنند .اسباب بازی امر جدی و مهمی است که رشد و شناخت کودک، در گرو آن است. 

در زندگی مدرن از  کشف جهان خبری نیست

این پژوهشگر با طرح اینکه اسباب‌بازی‌ها در گذشته نمادهایی از فرهنگ و تمدن بوده و نوعی الگوی زندگی محسوب می‌شده‌اند گفت :ماهیت بازی‌ها در گذشته این‌گونه بود که کودکان به طبیعت به عنوان ابزاری برای کشف جهان نگاه می‌کردند و این نوع مواجهه برای آنان یادگیری از نوع زندگی بود. امروزه با ورود دنیای صنعتی و تکنولوژی ،انسان‌ها گوشه نشین شده‌اند و ما با یک نوع تربیت آپارتمانی و اسباب بازی‌های انفرادی و الکترونیکی مواجه هستیم.

والدین باید آگاه باشند که همانطور که ما به جای کودک نمی‌توانیم غذا بخوریم و بخوابیم به جای او هم نمی‌توانیم فکر کنیم و جهان را کشف کنیم. کودک نیاز دارد در طبیعت باشد و با گروه همسالان خود در تعامل باشد و وسایل الکترونیک نمی‌تواند یک تجربه بدون واسطه را برای کودک فراهم کند. با غلبه زندگی مدرن و آپارتمان نشینی تعامل، تجربه و کشف جهان کمرنگ شده است. در این شرایط اسباب بازی‌ها باید بتوانند نوعی تجربه زیستی را برای کودکان ایجاد کنند.