دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 ژنو روز جمعه در حالی میزبان هیات‌های ایرانی و اروپایی است که چهار موضوع روی میز گفت‌وگوها قرار دارد. روابط دوجانبه، مذاکرات هسته‌ای و دو جنگ اوکراین و غزه؛ چهار متغیری که نقش مهمی در افزایش تنش در روابط ایران و اروپا در طول بیش از دو دهه گذشته داشته است. در شرایطی که مذاکره‌کنندگان ایران، فرانسه، انگلیس و آلمان در حال آماده شدن برای حضور در هتل اینترکنتیننتال هستند، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران از تایید مذاکرات با تروئیکای اروپایی بر اساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت خبر داد. فاطمه مهاجرانی تاکید کرد که این اصول نقشه راه دولت چهاردهم است و هر پیشنهادی را که در راستای منافع ملت ایران باشد، بررسی می‌کنیم. این مذاکرات ادامه گفت‌وگوهای نیویورک در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل است و اهمیت آن پس از صدور قطعنامه شورای حکام و پیش از استقرار ترامپ در کاخ سفید، دوچندان است.
 
 در شرایطی که هیات‌های ایرانی و اروپایی برای مذاکرات روز جمعه در ژنو سوئیس آماده می‌شوند، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران از تایید مذاکرات با تروئیکای اروپایی خبر داد. پیشتر سخنگوی وزارت خارجه نیز با تایید اخبار مربوط به این رویداد مهم، این مذاکرات را ادامه گفت‌وگوهای نیویورک خوانده بود.

فاطمه مهاجرانی روز سه‌شنبه ۶ آذر در نشست خبری  تاکید کرد: این نشست با در نظر گرفتن سه اصل عزت، حکمت و مصلحت مورد تاکید رهبر انقلاب در روز جمعه در ژنو برگزار خواهد شد. محور گفت وگوها مسائل دوجانبه منطقه‌‌‌ای و بین‌‌‌المللی و تبادل وضعیت درباره وضعیت غزه و لبنان و ایجاد صلح در منطقه خواهد بود.سخنگوی دولت درباره احتمال مذاکرات ایران و آمریکا نیز گفت: این اصول سه گانه عزت، حکمت و مصلحت، نقشه راه دولت چهاردهم است و هر پیشنهادی که در راستای منافع ایران ملت ایران باشد را بررسی می‌‌‌کنیم. مهاجرانی اما به شروط این مذاکرات اشاره کرد و افزود: هر گفت‌‌‌وگویی نیازمند احترام و اعتمادسازی است، متاسفانه کشورهای غربی و در رأس آن آمریکا، بارها و بارها ثابت کرده‌اند که بدعهد هستند. وی به مساله مهم تحریم هم اشاره کرد و افزود: همه سناریوها در حال بررسی است و دولت آمادگی دارد با هماهنگی‌‌‌های سایر قوا موضوعات را حل و فصل کند.

خبرگزاری ژاپنی کیودو روز یکشنبه نوشت: ایران روز جمعه با نمایندگان اتحادیه اروپا، بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو برای از سرگیری مذاکرات هسته‌‌‌ای پس از دو سال وقفه دیدار می‌کند. آمریکا، روسیه و چین در این مذاکرات حضور نخواهند داشت. «متیو میلر» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز سه‌شنبه طی یک جلسه توجیهی بیان کرد: «ما در مذاکرات آلمان، فرانسه، بریتانیا (تروئیکای اروپایی) با ایران درباره برنامه هسته‌‌‌ای این کشور مشارکت نخواهیم کرد.»این مذاکرات که ادامه گفت وگوهای نیوریوک در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل است، قرار است چهار دستور کار را روی میز ایران، فرانسه، بریتانیا و آلمان قرار دهد. روابط دوجانبه، مذاکرات هسته‌ای، اوکراین و غزه.

روابط دوجانبه
یکی از محورهای نشست روز جمعه در ژنو رایزنی درخصوص چالش‌های روابط دوجانبه ایران با اتحادیه اروپا به ویژه تروئیکای اروپایی است. در طول بیش از دو سال گذشته روابط تهران با سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس در مدار تنش قرار داشته و شاهد بحرانی شدن روابط به ویژه تهران و برلین بوده‌ایم. مساله‌ای که به کاهش سطح روابط دیپلماتیک و بسته شدن برخی موسسات فرهنگی بین دو کشور منجر شد. در شرایط کنونی اهمیت این مذاکرات این است که می‌تواند روابط جمهوری اسلامی ایران با این کشورها را در فضای رایزنی قرار دهد تا دو‌طرف بتوانند مسائل و متغیرهای چالش‌زا را مورد گفت وگو قرار داده و آن را حل و فصل کنند. قرار گرفتن دو طرف در فضای تصاعد بحران به ویژه با توجه به افزایش تنش‌ها در محیط پیرامونی ایران و اروپا نه تنها کمک کننده به اصل روابط نخواهد بود، بلکه می‌تواند منجر به چالش‌هایی شود که هیچ برنده‌ای نخواهد داشت. تهران و سه کشور اروپایی روز جمعه بار دیگر ارزش روابط استراتژیک بین خود را موضوع مذاکرات قرار خواهند داد. مذاکراتی که می‌تواند مجددا فرمت گفت وگوهای انتقادی بین دو طرف را فعال کند.

مذاکرات هسته‌ای
اما شاید اصلی‌ترین دستور کار مذاکرات روز جمعه را بتوان مذاکرات هسته‌ای درخصوص برجام در بن بست و ضرورت به روزرسانی بندهای آن دانست. این محور پس از صدور قطعنامه تروئیکای اروپایی و متقابلا اقدامات جبرانی ایران برای پاسخ به این اقدام برای دو طرف از اهمیت برخوردار است. مضاف بر این بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ۶ بهمن هم باعث خواهد شد تا دو‌طرف چشم‌انداز چنین تحولی را مدنظر قرار دهند و بخواهند فکر اساسی‌تری برای آن بیندیشند. با توجه به نقش تروئیکای اروپایی در گفت وگوهای دو دهه‌ای بر سر پرونده هسته‌ای، نقش این سه کشور در بحران آفرینی این موضوع می‌تواند تکانه‌های بازگشت ترامپ را بیشتر کند.

با درک چنین مساله‌ای است که ایران تصمیم گرفته مذاکرات هسته‌ای با اروپا را پیش از روی کار آمدن رئیس جمهور منتخب آمریکا، مدیریت کرده و آن را به یک نقطه باثبات برساند و سپس با توجه به اتمسفر بازگشت ترامپ برای آن چاره‌اندیشی کند.اما واقعیت این است که اگر استدلال مذاکره‌‌‌کنندگان ایرانی این است که مذاکرات با اروپا مقدمه مذاکرات چندجانبه با حضور آمریکا بر سر یک برجام به روز شده خواهد بود، تجربه دور اول ترامپ به ما می‌‌‌گوید که بعید است الگوی مذاکراتی ترامپ این روند را به رسمیت بشناسد، چراکه تمایل ترامپ به مذاکرات دوجانبه و نه چندجانبه است. بنابراین برقراری کانال‌‌‌های مستقیم و غیرمستقیم با آمریکا برای به‌‌‌ روزرسانی برجام، مسیر زود بازده‌‌‌تری از مسیرچندجانبه با اروپا خواهد بود.

اوکراین
سومین متغیر روی میز ایران که برای سه کشور اروپایی درجه اولویت بالایی دارد، جنگ اوکراین و ادعاهای نقش‌آفرینی ایران با حمایت پهپادی و موشکی از روسیه است. اهمیت مذاکرات روز جمعه ژنو این است که دوطرف بدون پرده و واسطه در این خصوص به گفت‌وگو خواهند نشست و طبیعتا خروجی آن نقش مهمی در معادله جنگ اوکراین خواهد داشت که بسیار بر دو عامل قبلی یعنی مذاکرات هسته‌ای و روابط دوجانبه تاثیر مخرب داشته است. تهران، برلین، پاریس و لندن باید اراده و برنامه مشخصی برای حل و فصل این متغیر در روابط خود داشته باشند. اگرچه این بحران طرف‌های دیگری از جمله روسیه، اوکراین و به ویژه آمریکای ترامپ دارد که خارج از اراده۱+۳در روز جمعه است. وعده‌های ترامپ برای بازگرداندن صلح به روابط اوکراین و روسیه طبیعتا نقش مستقیمی در خروج ایران و اروپا از تنش بر سر این متغیر خواهد داشت.

غزه
و چهارمین متغیر روی میز ژنو، جنگ غزه و مساله آتش‌بس است که برای ایران از اولویت برخوردار است. طبیعتا هرگونه تحول آتش بس در لبنان و غزه تاثیر مستقیمی در خروج منطقه از بحران و تغییر اولویت‌های بازیگران خواهد داشت. به این معنا که اهمیت توقف جنگ و توافق آتش بس این است که دورنمای ثبات را به منطقه باز می‌گرداند و کشورها می‌توانند برنامه و زمان خود را به جای درگیری، معطوف به مقوله صلح‌سازی کنند. روز جمعه، هتل اینترکنتیننتال می‌تواند بار دیگر حال و هوای مذاکرات هسته‌ای یک دهه پیش را تکرار کند که منجر به توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک شد. ژنو می‌تواند بار دیگر تاریخ‌سازی کند؟