همشهری آنلاین/یک ایمونولوژیست می‌گوید: عواملی مثل استرس، گرسنگی و بی‌خوابی می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند و ما را به بیماری‌های مختلف مبتلا کنند؛ از عفونت‌های تنفسی گرفته تا سرطان.

 حتما شما هم زیاد شنیده‌اید که ضعف سیستم ایمنی بدن می‌تواند منجر به ابتلای ما به بیماری‌های مختلف شود. گفته می‌شود که ضعف سیستم ایمنی حتی می‌تواند باعث ابتلا به انواع سرطان شود. البته پزشکان می‌گویند با انجام کارهایی می‌توان این سیستم مهم را تقویت کرد تا بدن دربرابر بیماری‌ها مصون باشد.

عده‌ای اما بر این باورند که میزان توان سیستم ایمنی بدن از روز اول تولد تعیین شده و هرچقدر هم تلاش کنیم و میزان خودمراقبتی را افزایش دهیم، سیستم ایمنی ما از یک حدی بیشتر تقویت نمی‌شود. اما آیا واقعا این حرف درست است؟ آیا میزان کارآیی سیستم ایمنی هر فرد از ابتدای تولد تعیین شده و تغییر نقش آن غیرممکن است؟ اصلا سیستم ایمنی بدن چیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟

درباره وظایف سیستم ایمنی چه می‌دانید؟
سیستم ایمنی بدن، شبکه بزرگی از اعضا، گلبول‌های سفید خون، پروتئین‌ها (شامل آنتی‌بادی‌ها) و مواد شیمیایی است. این مجموعه با هم کار می‌کنند تا از ما در برابر مهاجمان خارجی (شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها) که باعث عفونت و بیماری می‌شوند، محافظت کند.

دکتر محمدحسن بمانیان، فوق تخصص ایمونولوژی بالینی در گفتگو با همشهری‌آنلاین درباره ماهیت سیستم ایمنی و نقش‌های آن توضیح می‌دهد: سیستم ایمنی بدن، مجموعه‌ای از ارگان‌های لنفاوی است. ارگان‌های لنفاوی شامل مغز استخوان، طحال، تیموس و غدد لنفاوی است که نقش تولید گلبول‌های سفید را بر عهده دارند. گلبول‌های سفید به عنوان سربازان ایمنی بدن شناخته می‌شوند. گلبول‌های سفید به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند و عمدتا از مغز استخوان ساخته و تولید می‌شوند و همان‌جا تکامل پیدا می‌کنند و وارد گردش خون می‌شوند و مقداری از آنها هم وارد ارگان‌های لنفاویِ دیگر مثل تیموس و جاهای دیگر می‌شوند و مراحل رشدشان را نهایی می‌کنند و درنهایت وارد گردش خون می‌شوند.

او ادامه می‌دهد: ساخت و ساز گلبول‌های سفید مرتب و به طور مستمر ادامه پیدا می‌کند و هرکدام عمری دارند و عمرشان که تمام شد، دوباره تعداد جدیدی جایگزین می‌شوند. میلیون‌ها سلول و میلیون‌ها پروتئین مختلف هستند که مجموعه سیستم ایمنی را درست می‌کنند و اینها زنده‌اند و مرتب ترشح می‌کنند و مرتب در حال نوسازی هستند و ۴ نقش اساسی بر عهده دارند.

دکتر بمانیان درباره این ۴ نقش اساسی توضیح می‌دهد:

۱. دفاع از بدن در برابر عوامل عفونی؛ نقش مرکزی و اصلی سیستم ایمنی همین است.

۲. شناخت بافت خودی از بیگانه؛ سیستم ایمنی، همه بافت‌های خودی را می‌شناسند و اگر عنصری بیگانه وارد بدن شود، در مقابل آن واکنش نشان می‌دهد. این بخش اگر دچار اختلال شود، فرد دچار بیماری‌های خودایمنی می‌شود. برای همین توصیه می‌کنیم که افراد، خیلی از کارهای زیبایی مثل بوتاکس و تزریق ژل و ... را انجام ندهند. اینها مواد خارجی هستند که سیستم ایمنی، آنها را بیگانه تشخیص می‌دهد و گاهی ممکن است واکنش‌های بسیار شدید دربرابر آن نشان دهد.

۳. هارمونی و هماهنگی؛ یعنی اجزای سیستم ایمنی باید به طور هماهنگ با هم کار کنند. این اجزا به ارکستری شبیه است که رهبر آن سلولی به نام T است. همه اجزا باید تحت فرماندهی این رهبر کار کنند و اگر با هم هماهنگ نباشند، اختلالی ایجاد می‌شود.

۴. مبارزه علیه بافت‌هایی که رشد بی‌رویه دارند؛ یکی از دلایل ابتلا به سرطان‌ها، کاکرد نادرست سیستم ایمنی است. ما سلول‌هایی داریم که اگر بافتی دچار رشد بی‌رویه و غیرطبیعی شود که ما به آن می‌گوییم سرطان، این سلول‌های ایمنی، آن را از بین می‌برند و اگر این کار انجام نشود، ما مبتلا به تومور و سرطان‌های مختلف می‌شویم.

چرا سیستم ایمنی ضعیف می‌شود؟
اما چرا سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود؟ و چگونه و از چه راه‌هایی می‌توان آن را تقویت کرد؟ دکتر بمانیان در این رابطه می‌گوید: یکی از دلایل اختلال و تضعیف سیستم ایمنی بدن در کشورهای در حال توسعه، اختلال در تغذیه افراد است. اگر تغذیه مناسب نباشد، املاح ضروری و ویتامین‌های مورد نیاز بدن تامین نشود، آهن و روی و دی و کلسیم و ... در بدن کم باشد، سیستم ایمنی ضعیف می‌شود و فرد زود به زود بیمار می‌شود.

به گفته این استاد دانشگاه سیستم ایمنی بدن یک سیستم بسیار دقیق و حساس است و حتی شرایط محیطی هم می‌تواند روی عملکرد آن تاثیر منفی بگذارد. مثلا سرمای هوا، شرایط تنش‌زا و استرس، اخبار بد، اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی‌های تکرارشونده، گرسنگی و عوامل دیگر، تاثیرات منفی روی سیستم ایمنی می‌گذارند. حتی مصرف برخی داروها می‌تواند عامل تضعیف سیستم ایمنی شود. مثل داروهای ضد التهاب به خصوص استروئیدها و همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها، یا داروهایی که در درمان برخی بیماری‌های مهلک مثل سرطان‌ها استفاده می‌شوند.

این ایمونولوژیست در پاسخ به این سوال که آیا کنترل استرس امکان‌پذیر است، می‌گوید: بله، شما اگر مرتب ورزش کنید، به موقع و به اندازه کافی بخوابید، از اخبار بد و منفی دوری کنید، لحظه‌های شادی‌آفرین - حتی کوچک - برای خود ایجاد کنید، استرس هم خود به خود کم و کمتر می‌شود.

دکتر بمانیان تاکید می‌کند: استرس را باید از هر راهی که می‌توان مدیریت کرد. وگرنه می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف و ما را دچار بیماری‌های مختلف کند. مثل عفونت‌های تنفسی یا حتی تبخال.

دکتر بمانیان درباره این باور عامه که گفته می‌شود اگر این داروهای گیاهی را بخورید، سیستم ایمنی‌تان تقویت می‌شود، می‌گوید: این که می‌گویند فلان داروی گیاهی را بخورید تا سیستم ایمنی شما تقویت شود، علمی نیست و یک باور غلط است.تلاش برای تقویت سیستم ایمنی به هیچ عنوان خرافات یا یک باور عامیانه و غلط نیست و روش‌هایی مانند تغذیه مناسب، خواب کافی، مدیریت استرس، ورزش منظم و پرهیز از دخانیات می‌توانند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک قابل‌توجهی کنند. پس بهتر است از همین امروز عادت‌های نادرستی که به تضعیف سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند را کنار بگذارید و با این کار، سلامت جسم و روح خود را تضمین کنید.