اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

پایان ناگهانی حکومت اسد که همین سال گذشته به‌طور علنی مورد حمایت شی قرار گرفته بود، به جاه‌طلبی‌های دیپلماتیک چین در خاورمیانه ضربه زد و محدودیت‌های استراتژی این کشور را در منطقه آشکار ساخت.
 
همین یک سال پیش چین مقصد سفر شش روزۀ بشار اسد و همسرش به این کشور بود و استقبال گرمی از آن‌ها کرد. این سفر فرصتی نادر برای خروج از سال‌ها انزوای بین المللی بود که از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2011 شروع شده بود.

در حالی که این زوج برای شرکت در بازی‌های آسیایی به آنجا رفته بودند، رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ وعده داد از اسد در «مقابله با مداخلۀ خارجی» و بازسازی سوریه حمایت کند و همسرش، اسما، در رسانه‌های چینی حاضر شد.

اما به گفتۀ تحلیلگران، پایان ناگهانی حکومت این رهبر مستبد که همین سال گذشته به‌طور علنی مورد حمایت شی قرار گرفته بود، به جاه‌طلبی‌های دیپلماتیک چین در خاورمیانه ضربه زد و محدودیت‌های استراتژی این کشور را در منطقه آشکار ساخت.

به نوشته رویترز، روز یک‌شنبه، ائتلافی از شورشیان پایتخت سوریه، دمشق، را پس از حمله‌ای برق‌آسا تصرف کردند. حمله‌ای که به سقوط رژیم اسد و پایان یافتن پنجاه سال حکومت خاندان او انجامید.

جاناتان فولتن، پژوهشگر برجستۀ شورای آتلانتیک، گفت «دربارۀ توانایی چین برای اثرگذاری بر وضعیت سیاسی منطقه اغراق‌های زیادی شده است.»

فولتن گفت فروپاشی رژیم اسد، علاوه بر کاهش نفوذ حامیان اصلی او، ایران و روسیه، در جهان عرب، به جاه‌طلبی‌های جهانی چین هم ضربه‌ای وارد کرد.

«بسیاری از آنچه {چین} در سطح بین‌المللی انجام داده، به حمایت این کشورها متکی بوده است و ناتوانی آن‌ها در حمایت از بزرگترین شریکشان در خاورمیانه حرف‌های زیادی درباره توانایی چین برای انجام کاری فراتر از منطقه می‌زند.»

مدیریت کانون‌های بحران
پس از میانجی‌گری سال ۲۰۲۳ چین میان عربستان سعودی و ایران، رقبای دیرینه، رسانه‌های چینی از نقش رو به رشد پکن در منطقه‌ای که مدت‌ها تحت سلطه واشنگتن بوده است، تمجید کردند.

وانگ یی، دیپلمات ارشد چین، گفت این کشور نقشی سازنده در مدیریت «مسائل بحرانی» جهانی ایفا خواهد کرد.

چین همچنین در اوایل امسال میان فتح، حماس و سایر جناح‌های رقیب فلسطینی میانجی‌گری کرد و بارها خواستار آتش‌بس در غزه شده است.

اما با وجود آوردن رهبران خاورمیانه به پکن و چندین دور «دیپلماسی هواپیمایی» توسط فرستاده ویژه خاورمیانه، ژای جون، در ماه‌های اخیر، فلسطینی‌ها هنوز دولت واحدی تشکیل نداده‌اند و درگیری در غزه همچنان ادامه دارد.

فن هونگدا، پژوهشگر امور خاورمیانه در دانشگاه مطالعات بین الملل شانگهای، گفت «سقوط ناگهانی اسد سناریویی نیست که پکن بخواهد شاهدش باشد. چین خاورمیانه‌ای پایدارتر و مستقل‌تر را ترجیح می‌دهد و آشوب یا گرایش به آمریکا در این منطقه با منافع چین سازگار نیست.»

واکنش وزارت خارجه چین به سقوط اسد خنثی بوده است و بر ایمنی اتباع چینی و درخواست «راه‌حل سیاسی» برای بازگرداندن ثبات در سوریه در اسرع وقت تمرکز داشته است.

در روز دوشنبه، مایو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه، ظاهراً فضایی را برای تعامل با دولت آینده حفظ کرد و گفت «روابط دوستانه چین با سوریه برای همۀ سوری‌هاست.»

کارشناسان و دیپلمات‌های چینی می‌گویند پکن برای به رسمیت شناختن دولت جدید در دمشق صبر خواهد کرد.

آن‌ها می‌گویند چین می‌تواند از تخصص و قدرت مالی خود برای حمایت از بازسازی استفاده کند اما احتمالاً تعهدات این کشور محدود باشند چرا که در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا ریسک‌های مالی خارجی خود را به حداقل برساند.

سوریه در سال ۲۰۲۲ به ابتکار کمربند و جادۀ چین پیوست، اما از آن زمان تاکنون شرکت‌های چینی تقریباً هیچ سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در این کشور انجام نداده‌اند، مسئله‌ای که تا حدی به دلیل تحریم‌ها بوده است.

بیل فیگوروا، استادیار دانشگاه گرونینگن و متخصص روابط چین و خاورمیانه، گفت چین «واقعاً نمی‌تواند به‌طور بنیادین جایگزین غرب در این منطقه شود، چه به‌عنوان شریک اقتصادی و چه در مقام یک نیروی دیپلماتیک یا نظامی.»

فیگوروا گفت «دارایی‌های مالی چین در سال 2024 کمتر از دارایی‌هایش در سال‌های 2014-2013 در زمان آغاز ابتکار کمربند و جاده است» و «به‌روشنی به دنبال سرمایه‌گذاری‌های امن‌تر و کاهش خطرات کلی برای چین است.»

مسعود یوسف حصرچین