کیهان/متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در شرایطی که مردم مشکلات معیشتی دارند، برخی مسئولان اقتصادی با اظهارات نسنجیده و پیگیری سیاست‌های شوک‌درمانی، گرای گرانی می‌دهند.
به گزارش خبرنگار ما، مردم این روزها مشکلات مختلفی را تحمل می‌کنند؛ از قطع برق و گاز تا گرانی برخی اقلام اساسی و غیراساسی و البته افزایش نرخ ارز. در این بین، حقوق‌بگیرانی که درآمد ثابت دارند، بیش از گذشته در تنگنا هستند و به سختی زندگی می‌گذرانند.
متأسفانه این روزها، بیش از هر چیزی، افزایش نرخ ارز مردم را نگران کرده است. در اقتصاد ایران، نرخ ارز به سایر بازارها هم علامت می‌دهد و علاوه‌بر افزایش هزینه تمام‌شده تولید، به عنوان محرک روانی افزایش نرخ ارز و انتظارات تورمی هم شناخته می‌شود؛ بنابراین، ثبات در این بازار اهمیت بالایی برای مهار تورم دارد.
نرخ دلار با وجود اتفاقات بی‌سابقه در یکی دو سال اخیر، ثبات نسبی را تجربه کرده بود و افزایش آن هم به مرور از سوی بازارساز مدیریت می‌شد. اما با روی کار آمدن دولت چهاردهم، افزایش نرخ‌ها سرعت گرفت و حالا نرخ دلار آزاد با گذشت فقط چهار ماه، حدود ۲۰ هزار تومان، چیزی معادل ۳۰ درصد افزایش یافته است.
عوامل مختلفی در افزایش نرخ ارز دخیل هستند؛ تورم مزمن در کنار اتفاقات بی‌سابقه در منطقه و کشور، موضوعاتی نیستند که قابل چشم‌پوشی باشند. اما برخی تصمیمات و اظهارات مسئولان، مانند بنزینی بر آتش التهابات ارزی است که انتظارات تورمی را شعله‌ور می‌کند.

 اقدامات تحریک‌آمیز وزیر اقتصاد
عبالناصر همتی، وزیر اقتصاد، یکی از آن مسئولانی است که در این چهار ماه چیزی برای افزایش نرخ ارز کم نگذاشته است. در حالی که نرخ ارز رسمی و غیررسمی در دو سال اخیر با روندی قابل قبول و با لحاظ کردن تنش‌های بی‌سابقه داخلی و خارجی و محدودیت‌های ارزی، از سوی بازارساز حرکت می‌کرد و فرآیند اصلاحات بازاری هم ذیل سیاست تثبیت ارزی اجرا می‌شد، اما همتی از روزی که در ساختمان خیابان صوراسرافیل مستقر شد، بر شیپور افزایش نرخ ارز نیما دمید و روندی که قرار بود در مدتی طولانی‌تر طی شود را بسیار کوتاه‌تر کرد. در این بین، نرخ دلار نیما از حدود
۴۳ هزار تومان در ابتدای دولت با شیبی فزاینده به بالای ۵۰ هزار تومان رسید و اخیراً با راه افتادن بازار ارز تجاری مرکز مبادله، حوالی ۶۳ هزار تومان قیمت خورد.
در تمام این مدت، همتی اظهارات تحریک‌آمیز خود درباره شوک وارد کردن به نرخ ارز رسمی را بلند فریاد می‌زد و شرکت‌های بورسی و تجار متقاضی افزایش نرخ ارز برای او کف و سوت می‌زدند.

 اظهارات نسنجیده
اینکه باید بازار ارز تجاری بالاخره راه می‌افتاد و نرخ‌های واقعی رقم می‌خورد و جلوی برخی رانت‌ها و معاملات پشت‌خطی نیما گرفته می‌شد، قابل بحث و در مواردی قابل قبول است، اما همتی حتی به افزایش سقف نرخ نیما در چارچوب بازار ارز تجاری و تحت مدیریت بانک مرکزی هم راضی نشد و دیروز سخنانی بر زبان آورد که مانند قرص‌های روانگردان، دوباره دلال‌های کف بازار فردوسی و سیگنال‌فروشان تلگرامی را هوائی کرد.
وزیر اقتصاد در نشست ارزی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: «ثابت نگه داشتن نرخ دلار باعث افزایش فساد و کاهش صادرات می‌شود. هر زمان فاصله قیمت دلار در بازار آزاد با نرخ دولتی زیاد می‌شود؛ سفته‌بازی نیز زیاد می‌شود و بانک مرکزی نمی‌تواند بازار را کنترل کند.»
او تیر خلاص را هم زد و تصریح کرد: «در واقع سامانه نیما فقط تبدیل به یک سامانه شده بود و بازار نبود و عملاً یک ۴۲۰۰ جدید بود و چاره‌ای جز اصلاح قیمتی وجود نداشت.» وزیر اقتصاد افزود: «از ابتدای ۱۴۰۱ تا پایان آذر ۱۴۰۳، بر اساس گزارش بانک مرکزی، شاخص قیمت‌ها دو و هشت دهم درصد شده بود که اگر تورم آمریکا را از آن کم کنیم، شاخص قیمت‌ها حدود دو و هفت دهم برابر شده و قیمت دلار که در ۱۴۰۱ حدود ۲۷ هزار تومان بود، باید الان به حدود ۷۳ هزار تومان می‌رسید.»
همتی افزود: «این پیش‌بینی‌ها برای شرایط عادی کشور بود، اما در یک ماه گذشته با توجه به انتخابات آمریکا، تهدیدهای تروئیکای اروپایی، اسرائیل و شرایط سوریه و منطقه می‌توان گفت عملکرد بانک مرکزی قابل دفاع است.»

 گرای غلط
این اظهارات همتی باعث شد اخباری که از چند روز قبل درباره عرضه سنگین بازارساز در بازار دلار و درهم و تتر در حال اثرگذاری بود و با نگران کردن دلالان، نرخ‌های بازار آزاد را وارد روندی کاهشی کرده بود، دوباره افزایشی کند؛ چرا که این‌طور برداشت شد که وزیر اقتصاد کف نرخ دلار را ۷۳ هزار تومان اعلام کرده است.
اگرچه بررسی‌های میدانی و همچنین معاملات تجار در بازار ارز تجاری نشان می‌دهد، حداکثر قیمت دلار در معاملات بازار ارز تجاری طی روز گذشته ۶۴ هزار تومان بوده و بالاتر از این نرخ خریداری برای ارز وجود نداشت و از طرفی، رئیس کل بانک مرکزی هم در سخنان اخیر خود در سیما گفته بود نرخ بازار تجاری حوالی ۶۳ هزار تومان است، اما اظهارات نسنجیده (شاید هم سنجیده!) وزیر اقتصاد باعث شد روند کاهشی ارز با تأخیر مواجه شود.
البته همتی دیروز پس از مشاهده واکنش‌ها به اظهاراتش، مدعی شد بخش‌هایی از صحبت‌هایش ناقص و بریده شده! و با عقب‌نشینی از ادعاهای قبلی، نرخ بازار تجاری را پذیرفت. وزیر اقتصاد در کانال تلگرامی خود با اشاره به برخی اصلاحات ارزی و بازار تجاری توافقی، نوشت: «شاهد بودیم که علی‌رغم تبلیغات منفی برخی و تلاش‌ها در التهاب‌آفرینی، نرخ دلار حوالی ۶۳ هزار تومان کشف قیمت شد.»
 

تفکرات خطرناک
اگرچه نوسان افزایشی نرخ ارز در روز گذشته هیجانی است و فروکش خواهد کرد، اما توجیه‌کننده اظهارات و دیدگاه‌های وزیر اقتصاد که باید اتفاقاً بیش از همه خود را متعهد به کنترل انتظارات تورمی بداند، نیست. به‌ویژه اینکه برخی اظهارات افراد منسوب به او در فضای رسانه، نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند که گویا سیاست‌های شوک‌درمانی، نه خطای زبانی همتی که دیدگاه واقعی او است.
دیروز ویدئویی از اظهارات صادق‌الحسینی که گفته می‌شود مشاور و نیروی همتی در فضای رسانه‌ای است منتشر شد که سیاست‌های شوک‌درمانی و افزایش یکباره قیمت‌ها را تجویز می‌کرد. بخش نگران‌کننده این اظهارات آنجایی بود که صادق‌الحسینی نه تنها شوک‌درمانی را نجات‌دهنده اقتصاد آلمان و چین عنوان کرد (!) که به نوعی کشتار میدان تیان‌آن‌من پکن را هزینه طبیعی و قابل پذیرش این اصلاحات (!)
 اقتصادی از سوی مجریان آن مطرح می‌کند.
البته با تشدید واکنش‌ها به این اظهارات، او هم در سیاستی کاملاً مشابه عبدالناصر همتی، در صفحه خود در شبکه ایکس مدعی شد که فیلم اظهارات او تقطیع شده است (!) ولی در مطلبی دیگر اعتقاد درونی خود را بروز داد؛ آنجا که گفت: «هرچه ذی‌نفعان متشکل‌تر و بحران بزرگ‌تر باشد، شانس موفقیت اصلاح ناگهانی و شوک، از تدریج‌گرایی بیشتر است».
گفتنی است شوک‌درمانی سیاستی است که قبلا هم در اقتصاد ایران تجربه شده و نه تنها دستاورد چندانی برای دولت نداشته که صرفا به معیشت مردم آسیب زده است.

 رویکرد عجیب مدعیان اصلاحات
گفتنی است مدعیان اصلاحات، دولت جدید را با شعار حل مشکلات معیشتی و شنیدن صدای بی‌صدایان تصاحب کردند و به مردم وعده دادند که رویه‌های به قول خودشان نادرست گذشته را اصلاح می‌کنند. اما حالا خیلی زود معلوم شده است که نه تنها اقتصاد کشور و معیشت فرودستان جامعه اولویت مدعیان اصلاحات نیست، بلکه با اتخاذ برخی تصمیم‌ها، سفره مردم را کوچک‌تر از قبل هم می‌کنند که یک نمونه آن همین پیگیری سیاست‌های شوک‌درمانی است و از بیان آن عواقب و هزینه‌های هم ابایی ندارند. آیا آنها تیان‌آن‌من دیگری در سر دارند؟ از اهمیت مشکلات مردم برای مدعیان اصلاحات همین بس که روزنامه سازندگی به جای انبوه سوژه‌های معیشتی، مخاطبان خود را با فیلترینگ سرگرم می‌کند. آنها تیتر و عکس یک دیروز خود را به سید ستار ‌هاشمی، وزیر ارتباطات اختصاص دادند و فیلترینگ را به گردن او انداختند و او را وزیر ناکارآمد نامیدند. رسانه‌های زنجیره‌ای که مهم‌ترین دغدغه‌شان رفع فیلتر است، به روی خودشان نمی‌آورند که برخی مسئولان چگونه از روزی که دولت را در دست گرفته‌اند، مدام گرای گرانی می‌دهند.
روزنامه اعتماد، متعلق به رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت هم روز گذشته در اقدامی سرشار از سرخوشی آن هم در بین انبوه گرانی‌های آوارشده بر سر مردم، تیتر زد: «خزان تورم در پاییز»! از افزایش قیمت بنزین، تا مجوز افزایش قیمت نان و شیر و خودرو تنها بخشی از افزایش قیمت‌ها در دولت چهاردهم است که شاید برخی از آنها اجتناب‌ناپذیر بوده، اما نشان می‌دهد معیشت مردم اولویت آنها نیست و البته با چنین تیترهایی، نمک به زخم مردم می‌پاشند.
رئیس‌جمهور محترم که از زمان انتخابات دائماً بر سپردن کار به کارشناسان اصرار داشت و می‌گفت خودش چیزی نمی‌داند، حالا باید اولین نشانه‌های اعتماد به برخی از این کارشناسان که در دستگاه‌های کلیدی اقتصادی لانه کرده‌اند را با چشم باز ببیند. ایشان باید همین امروز برای اطرافیان خود و دیدگاه‌های خطرناکشان فکری کند؛ ممکن است فردا برای پشیمانی دیر باشد.