قبل از سال ۱۴۰۱ بود که سازمان نظام روان‌شناسی اعلام کرد قصد معرفی روان‌شناس‌نما‌هایی  که در فضای مجازی فعالند را دارد. ماه‌ها آمد و رفت تا این که در ششم خرداد ۱۴۰۱ اولین بخش از اسامی از سوی این سازمان معرفی شد. در آن روز نام حدود ۱۴۴ روان‌شناس‌نما منتشر شد. در این فهرست روان‌شناسان معروفی حضور داشتند که مردم آن‌ها را بهترین می‌دانستند. بعد از آن در هشتم خرداد دومین فهرست شامل ۶۱ روان‌شناس در ۲۹ صفحه منتشر شد. با این حال، اما بعد از گذشت حدود یک‌ماه این روان‌شناسان همچنان در فضای مجازی فعالیت می‌‎کنند و افراد زیادی دنبال‌کننده آن‌ها هستند. شرایط به‌صورتی است که حتی صفحاتی که به‌عنوان طرفداران این افراد فعالند هم مخاطب میلیونی دارند.

حالا جای سوال است که چرا با وجود انتشار اسامی روان‌شناس‌نما‌ها و عیان شدن چهره واقعی آن‌ها بازهم افراد زیادی در فضای مجازی آن‌ها را دنبال می‌کنند و چرا انتشار این اسامی باعث نشده تا از حجم مخاطبان آن‌ها کاسته شود؟

خسرو حمزه، روانشناسی بالینی در مورد ورود روانشناسان غیر متخصص به عرصه روانشناسی توضیح می‌دهد: مردم باید آگاه شوند که هر فردی که روانشناسی خوانده روانشناس نیست و باید صلاحیت‌های علمی و تخصص‌های او توسط سازمان نظام روانشناسی بررسی و مجوز و پروانه روانشناسی و مشاوره دریافت کند.

حرف‌هایی که مردم دوست دارند بشنوند

وی با تاکید بر اینکه علت جذاب بودن این روانشناس نما‌ها و غیر متخصص‌ها برای مردم زدن حرف‌هایی است که مردم دوست دارند بشنوند و الزاما حرف‌های درست و علمی نیستند می‌گوید: اغلب این روانشناس نما‌ها از گروه‌های تبلیغاتی خوبی برای مطرح کردن خود در جامعه و فضای مجازی استفاده کرده‌اند و متاسفانه برخی از مردم سال‌ها در دام آن‌ها گرفتار شده‌اند.

حمزه با تاکید بر ضرورت برخورد جدی سازمان نظام روانشناسی با افراد غیر متخصص و روانشناس نما توضیح می‌دهد: مردم باید بدانند که گذراندن دوره‌های آموزشی آزاد و یا دوره‌های رشد و تقویت مجوزی برای ارائه خدمات مشاوره‌ای و روانشناسی نیست و روانشناسان دارای مدرک تحصیلی باید مراحل قانونی دریافت مجوز را انجام و پروانه فعالیت خود را از سازمان نظام روانشناسی دریافت کنند. رسانه‌ها نیز در دعوت از افراد به رسانه باید توجه کنند چرا که متاسفانه برخی از افرادی که اسامی آن‌ها در لیست سازمان اعلام شده است اعتبار خود را از تلویزیون گرفته‌اند.

ضرورت افزایش سواد روانشناختی در مردم

اردشیر کیانی مشاور و روانشناس نیز در ادامه این برنامه با تاکید بر اینکه مردم باید به دنبال افزایش سواد روانشناختی خود با استفاده از منابع مکتوب و رسانه‌ها باشند بیان می‌کند: سازمان نظام روانشناسی مسوول بهداشت روان و سلامت عموم جامعه است و باید مراقب باشد مسائلی که باعث تهدید و خطر جامعه است شناخته شود. انتشار اسامی روانشناس نما‌ها توسط سازمان نظام روانشناسی در راستای حمایت از مردم و صنف روانشناس انجام شده و به نفع مردم است. سازمان نظام روانشناسی به عنوان تنها مرجع صدور مجوز و پرروانه فعالیت‌های روانشناختی است و می‌تواند در بخش‌های مشاوره ازدواج، روان درمانی، فرزند پروری، مشاوره خانواده، تحصیلی و ... به مردم جامعه خدمت رسانی کند.

این روانشناس با بیان اینکه کافی نبودن ظرفیت‌های تخصصی در فضای مجازی فرصت را برای سو استفاده غیر متخصص‌ها فراهم می‌کند و در صورت چابک سازی زیر مجموعه سازمان نظام روانشناسی و حضور توانمند روانشناسان متخصص در فضای مجازی و توانمندی و مجهز شدن با توجه به شرایط روز قطعا می‌توان به صورت غیر مستقیم فضا را برای افرادی که شایستگی ندارند تنگ کند.

رواج روانشناسی زرد در جامعه

زهره رضازاده، کارشناس مشاوره و خدمات روانشناختی بهزیستی گفت: با توجه به پیچیده‌تر شدن مشکلات و معضلات زندگی، مردم نیاز به دریافت خدمات روانشناسی دارند که متاسفانه روانشناسی زرد در جامعه رواج دارد و روانشناس نما‌ها از عناوین جذاب و عامه پسند در قالب‌های مختلف کتاب، پادکست و .. در فضای مجازی اقدام به ارائه خدمات مشاوره غیر حرفه‌ای می‌کنند.

وی افزود: در فضای مجازی افرادی که طالب دریافت خدمات روانشناسی هستند آگاهی‌های لازم را ندارند و بیشتر دنبال راه‌های میان بر هستند و به همین دلیل در دام افراد غیر متخصص می‌افتند که از عناوین و حرف‌های جذاب استفاده می‌کنند. روانشناس باید وضعیت روان و سوابق فرد را بررسی کند و وقتی مشکلات روحی روانی فرد مشخحص شد بر اساس پروتکل‌ها به سمت درمان برود، ولی متاسفانه افرادی که جذب روانشناسان ناکارآمد می‌شوند به نتیجه نمی‌رسند وناکام می‌شوند. امروزه گروه سنی جوانان و نوجوانان به خاطر مشکلات تحصیلی و مسائل ازدواج و خانواده بیشترین مراجعه را برای دریافت خدمات روانشناسی دارند.

زهرا کاشمری، مشاور و مددکار اجتماعی در این خصوص می‌گوید: «تو می‌توانی‌های» افراطی و سرکوب احساسات منفی از جمله حرف‌هایی که به طور مرتب در صفحات روانشناس‌نما‌ها در فضای مجازی می‌بینیم و می‌خوانیم. رواشناسی زرد امروز با گسترس فضای ولنگار مجازی بسیار زیاد شده‌اند و افراد سوء استفاده‌گری هستند که از مشکلات مردم با فن بیان و زیبا و انجام فعالیت‌های به ظاهر فریبنده سوء استفاده می‌کنند.

کاشمری می‌افزاید: این افراد اصولاً تحصیلات تخصصی روانشناسی ندارند و با ارائه مطالبی که هیچ پایه علمی ندارد و با شیوه‌های کلاه‌برداری مردم را جذب و از آن‌ها اخاذی می‌کنند. متأسفانه وجود این افراد باعث شده تا جمعی از مردم نسبت به علم روانشناسی و روان درمانی بی‌اعتماد شوند، در صورتی که این افراد در دام یک سری از روانشناس‌نما‌ها افتادند. در رواشناسی زرد گفته می‌شود که تو به هرچیزی که اراده کنی، می‌رسی در صورتی که علم روانشناسی می‌گوید نرسیدن و نشدن قسمتی از زندگی است و باید بپذیرید، تلاش لازمه رسیدن است، اما اگر اتفاق حاصل نشد، نباید ناامید شد.

کاشمری ادامه می‌دهد: گرایش مردم امروز به روانشناسی زیاد شده و روانشناسی زرد متناسب با این گرایش بازار داغی در فضای مجازی پیدا کرده است و به گونه‌ای ذهن مخاطب را شستشو می‌دهند که به سختی می‌توان آن را تغییر داد.

این کارشناس با بیان اینکه روانشناس‌نما‌ها، خانواده‌های بسیاری را به دلیل مشاوره نادرست به مرز نابودی رساندند، می‌گوید: خانواده‌ها باید با انتخاب مشاوره معتبر زندگی فرزندان خود را نجات دهند نه اینکه زندگی آن‌ها را تخریب کنند. زیست مجازی از زیست حقیقی واقعی‌تر شده است و نباید هر مطلبی را بدون کنشگری بپذیرید، زیرا یک اشتباه می‌تواند زندگی شما را نابود کند. بازار روانشناسی زرد در فضای مجازی به شدت داغ شده و آن‌ها سود‌های میلیاردی می‌کنند و به دنبال سود بیشتر و نه نجات انسان‌ها هستند.

این کارشناس تاکید می‌کند: مشاور خانواده با حرف‌های منطقی و درست مخاطب را به سمت زندگی صحیح و نه غیر واقعی و دست‌نیافتنی سوق می‌دهد. آمار زوج‌هایی که با روانشناسی زرد خانواده خود را از دست دادند، کم نیست و بخش قابل توجهی از آن‌ها نیز فریب رسانه‌ای خورده‌اند بنابراین در زیست مجازی هیچ چیزی را بدون کنشگری نپذیرید.