ایرنا/ خراسان جنوبی یکی از استانهای زلزله خیز کشور بوده که با توجه به گسل‌های فعال هر زمین لرزه ای یک تلنگر جدی برای پیش بینی لازم در راستای کاهش آسیب‌های این بلای طبیعی است.

خراسان جنوبی با ۱۵۱ هزار کیلومتر مربع وسعت، سومین استان پهناور کشور پس از سیستان و بلوچستان و کرمان است و قرارگیری در کمربند زلزله شرق، این استان را به یکی از مناطق زلزله‌خیز تبدیل کرده است.

نیم قرن گذشته امواج سهمناک زمین، حوادث مرگبار را در شهرهایی همچون خضری، فردوس، طبس و قاینات رقم زد و شواهد نشان می‌دهد که هر ۱۰ سال یکبار زمین لرزه بزرگ در بخشی از خراسان جنوبی متحمل است پس با گذشت زمان و سکون نسبی زمین نمی‌توان آن را از ذهن زدود.

آن زمان که این بلای طبیعی روی خشمگین خود را به اهالی زمین نشان می‌دهد دیگر فرصتی برای در امان ماندن نیست؛ وضعیت استان در بحث ساخت و سازها نشان می‌دهد که اگر فقط یک زلزله هفت ریشتری مهمان خراسان جنوبی شود در کسری از ثانیه با تلی از خاک و سیمان مواجه می‌شویم و باید در لابه لای پاره‌های آهن به دنبال عزیزانمان بگردیم.

تجارب گذشته، داده‌های شبکه لرزه نگاری و تحلیل‌های علمی از فعالیت گسل‌ها نشان می‌دهد که باید هر لحظه منتظر وقوع یک زمین لرزه بالای ۶ ریشتر در استان باشیم اما زمان آن مشخص نیست.

سوابق لرزه‌خیزی شرق ایران نشان داده که رخداد زمین لرزه‌ها در بسیاری از موارد سبب فعال شدن گسل‌های همجوار شده است که با توجه به وجود راستاهای گسلی متفاوت در مواردی این پس لرزه‌ها با مکانیسمی کاملا متفاوت از زلزله اصلی به وقوع پیوسته‌اند مانند زلزله فردوس ساعاتی پس از زلزله خضری – دشت بیاض.

وقوع چهار زلزله بزرگتر از هفت ریشتر در ۵۰ سال اخیر زلزله‌های دشت بیاض (۱۳۴۷)، طبس (۱۳۵۷)، کلی قاین (۱۳۵۸) و زیرکوه (۱۳۷۶) که این تعداد در هیچ یک از استان‌های دیگر کشور مشاهده نشده است پتانسیل لرزه‌ای بالای خراسان جنوبی را نشان می‌دهد.

حتی بسیاری از ساکنان خراسان جنوبی که اکنون بالای ۳۵ سال سن دارند زلزله مهیب اردکول زیرکوه در سال ۱۳۷۶ را به یاد می‌آورند و مرور آن برای مردم استان همچنان تلخ و ناگوار است.

دو گسل شرق و غرب لوت خراسان جنوبی فعال بوده که شمال و جنوب استان را در برگرفته است و شاخه‌های آن شامل بیش از ۴۰ گسل می‌شود. بر اساس داده‌های شبکه لرزه نگاری خراسان جنوبی میانگین سالانه ۵۰۰ تا ۷۰۰ زمین لرزه در ریشترهای مختلف از این گسل‌ها رخ می‌دهد.

ایمن‌سازی در صنعت ساختمان و جدی گرفتن کنترل‌ها و نظارت بر ساخت اصولی از مولفه‌های مهم در کاهش تلفات برای مقابل هر نوع زلزله احتمالی است که در این مسیر مردم و مهندسان ساختمان نقش کلیدی دارند چرا که زمین لرزه هیچگاه خبر نمی‌کند و معلوم نیست چه ساعتی از شبانه روز مردم را غافلگیر کرده و به دامان زمین بکشاند.

طبق آخرین آمار بیش از ۳۴ هزار واحد مسکن روستایی در استان کم‌دوام یا بی دوام است که فاصله ۴۰ درصدی تا استاندارد مطلوب دارد و به نظر می‌رسد مردم در این زمینه باید با آگاه شدن از خطرات واحدهای فاقد استحکام در بلایای طبیعی از اهمیت مقاوم سازی اطلاع پیدا کنند.

البته دولت هم در این زمینه مشوق‌هایی در نظر گرفته که برخورداری و اطلاع آن به اقدام جهادی و فرهنگ‌سازی نیاز دارد.

آنطور که مسئولان آمار می‌دهند شهرستان زیرکوه به خاطر زلزله دهه ۷۰ و بازسازی مجدد تا حدودی از سطح مناسب مقاوم سازی برخوردار بوده اما در برخی شهرستان‌ها از جمله درمیان، سربیشه، فردوس و بشرویه درصد مقام‌سازی واحدهای مسکونی از متوسط استان و کشور پایین‌تر است.

گرچه به این آمار باید هزار و ۷۳ هکتار بافت فرسوده استان در ۹ شهر را اضافه کرد که ۳۳.۶ درصد جمعیت شهری خراسان جنوبی را در بر می‌گیرد.

دولت برای بافت‌های فرسوده هم مشوق‌های خوبی در نظر گرفته و شهرداری‌ها اولین گام را در صدور رایگان پروانه ساخت برداشته اند اما این موضوع هم نیاز به فرهنگ سازی دارد تا مردم مقاوم سازی منازل مسکونی را جدی بگیرند.

علاوه بر بررسی وضعیت سازه‌های استان، میزان آمادگی دستگاه‌های مدیریت بحران همچنین زیرساخت‌های امداد و نجات ضروری به نظر می‌رسد تا با هر زلزله کوچکی آماده زمین لرزه بزرگتر باشیم.

به‌روز رسانی تجهیزات در ایستگاه‌های لرزه‌نگاری نیز در حوزه کاهش اثرات رخدادهای طبیعی اثرگذار بوده که باید دولت به آن توجه داشته باشد چرا که این ایستگاه‌ها هنگام وقوع زلزله در تعیین مکان زلزله تاثیر بسزایی دارند.

آموزش‌های فراگیر و برگزاری مانورهای سراسری هم در آمادگی برای زلزله ضروری بوده و همه اقشار در تمام سنین از کودک تا سالمند باید بتوانند خود را در برابر تکانه های زمین حفظ کنند این مهم نیازمند آمادگی پیش از وقوع است.

در پایان نیز باید یادآور شویم که زلزله مانند باران از نظر زمین شناسی نوعی رحمت است چرا که سبب پیدا شدن مواد معدنی می‌شود و یکی از دلایل برخوردار بودن خراسان جنوبی از ذخایر معدنی، قرار گرفتن در منطقه فعال زمین شناسی است.

بنا بر تصمیم شورایعالی انقلاب فرهنگی پنجم دی در تقویم رسمی کشور، سالروز زلزله بم و «روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی» نامیده شد تا تلنگر و تاکیدی چندباره بر ساخت و ساز ایمن برای مقابله با حوادث طبیعی مانند زلزله و کاهش خسارات ناشی از آن باشد.