در امر تولید گندم کشور با تولید بیش از ۱۴ میلیون تن به خودکفایی رسیده و در حوزه برنج عنوان می‌شود بین ۷۰۰ تا یک میلیون تن نیاز به واردات داریم، البته این مشمول برنج مصرفی و تأمین ذخایر استراتژیک هر دو می‌شود. البته روایت سومی هم وجود دارد که تولید داخل حدود ۲.۷ میلیون تن بوده و برای مصرف روزانه کافی بوده و فقط برای ذخایر استراتژیک برنج خارجی نیاز است.

با تمام این استدلال‌ها بخشی از ارز کشور برای برنج خارجی و تنظیم بازار وارد می‌شود. امروز سخن از تقلب بخشی از واردات برنج هندی به کشور است. در گزارشی اعلام شد ۶۰ هزار تن برنج تقلبی هندی که کارهای واردات آن از دولت مرحوم رئیسی آغاز شده بود در دولت مسعود پزشکیان در آستانه دریافت مجوز و ورود به سبد غذایی ایرانی‌ها است.

تقلب در تأمین برنج بی‌کیفیت متوجه کدام حلقه است

یکی از مباحث مطرح شده در این خصوص ثبت سفارش برنج با کیفیت هندی اما ورود برنج محلی و بی کیفیت است. حال پرسش این است که آیا امکان دارد نوع محصولی ثبت سفارش شود اما در ادامه نوع دیگر وارد گردد؟

کریم اخوان‌اکبری، رئیس هیأت‌مدیره انجمن واردکنندگان برنج در این خصوص به مهر گفت: برنج‌های مورد بحث به لحاظ سلامت، آلوده نیستند. اشکالی که وجود دارد برنج هاشمی لوکس ثبت سفارش شده اما هنگام تحویل برنجی با واریته پایین مثل ندا تحویل شده است.

وی افزود: در این خصوص در واقع موضوع فساد مالی وجود دارد. موضوع این است که کیفیت و ارزش غذایی آنها با هم متفاوت بوده و البته قیمت هم تفاوت دارد.

وی با بیان اینکه برخی خریدهای دولتی مسئله دار است، ادامه داد: به همین دلیل معروف است که دولت‌ها تاجران خوبی نیستند.

اخوان اکبری در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است ثبت سفارشی انجام شود و بخشی از محصول همان باشد و بخشی دیگر نوع دیگر، عنوان کرد: خیر. یک واریته مشخص در این خصوص سفارش شده و مقدار و قیمت آن هم معلوم است.

وی تصریح کرد: در ثبت سفارش مذکور با واسطه فروشنده در یک زنجیره تأمین، چند اتفاق ممکن است رخ داده باشد؛ یا فروشنده واسطه تقلب کرده و بر سر شرکت خریدار دولتی کلاه گذاشته یا با آگاهی دو طرف این اتفاق افتاده است. البته امکان دارد ۳ حلقه زنجیره از تأمین کننده، واسطه و خریدار با هماهنگی یکدیگر این کار انجام شده یا به شکل جزیره‌ای و جدا جدا رخ داده باشد.

این مسئول صنفی تاکید کرد: ضمن اینکه محصولات وارداتی غذایی ابتدا باید از سوی سازمان‌های غذا و دارو و استاندارد تأیید و پس از آزمایش مجوز سلامت دریافت کنند. طی شدن مسیر قرنطینه این دو سازمان ضروری است؛ بنابراین فساد مالی بوده یعنی محصولی گران خریداری شده اما کالایی ارزان قیمت دریافت شده است.

واریته‌ای که تأیید نمی‌شود

رئیس انجمن واردکنندگان برنج در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه آیا ثبت سفارش اولیه محصول بی کیفیت بوده است، گفت: خیر. محصول با کیفیت ثبت سفارش شده است؛ اما جزئیات مشخص نیست.

وی با بیان اینکه دو ماه قبل هم پلیس اقتصادی پیگیر موضوع بود، ادامه داد: دو مرحله آزمایش انجام می‌شود که در مرحله نخست واریته مورد نظر تأیید می‌شود اما در آزمایش دوم، واریته برنج وارداتی تأیید نمی‌شود. نمونه دوم همان محصول ارزان قیمت بوده که قرار نبوده وارد کشور شود. به هر حال بدون هماهنگی شرکت واردکننده این برنج ارزان قیمت به کشور آمده است.

وی گفت: برخی افراد دخیل در این معامله افرادی خوش نام نبوده و جز متهمان اقتصادی در واردات محصولات غذایی هستند؛ اما اینکه شرکت خریدار در این معامله و فساد مالی دخیل بوده باید موضوع مورد بررسی قرار گیرد.

چرایی ارسال نمونه دوم برای آزمایش

وقتی قرار است تقلب شود چرا نمونه دوم برای آزمایش به آزمایشگاه آلمانی برای دومین بار ارسال می‌شود در حالی که تاییدیه نمونه اول وجود داشته است؟

اخوان اکبری در این خصوص گفت: به طور قطع دو طرف روی نمونه‌ای با مقدار مشخص تناژ توافق کردند. نمونه واریته مورد بحث برای آزمایش داده می‌شود. در ادامه ممکن است فروشنده و خریدار با یکدیگر هماهنگ شده باشند که درصدی به واسطه گر برسد از این رو بار درجه ۲ به جای درجه ۱ تغییر کرده و به این ترتیب برنج با کیفیت پایین‌تر به جای کیفیت بالاتر وارد انبار دولت شده است. اما اینکه در ادامه چه کسی بعد از رسیدن بارها دوباره کنکاش کرده و اصرار داشته دوباره آزمایش انجام شود پرده از روی ماجرا برداشته است. احتمالاً برای مسئولی محل شبهه بوده دوباره نمونه برای آزمایش ارسال شده است.

روند واردات برنج به کشور

این مسئول صنفی درباره روند معمول واردات برنج گفت: یک شرکت واردکننده برنج ابتدا ممیزی می‌شود. کد IRC از سازمان غذا و دارو داخل یا شرکت بین‌المللی غذا و دارو که مورد تأیید سازمان غذا و دارو است، گرفته می‌شود. همچنین شرکت صادرکننده باید از قبل مجوز صادرات به ایران را گرفته باشد. در ادامه فردی برای خرید دولتی به هند می‌رود.

وی ادامه داد: محموله که می‌آید آزمایش می‌شود و از هر دو سازمان دارو و غذا و استاندار باید مجوز ورود بگیرد، یعنی این دو سازمان باید بپذیرند که مقدار آرسنیک آن در سطح مورد نظر است و… سپس وارد شود.

اخوان اکبری درباره فساد مالی به وجود آمده، اظهار کرد: احتمالاً صحبت پورسانت منجر به ایجاد یک فساد شده است چون قیمت برنج اعلا بالا و پورسانت آن مبلغ کمی می‌شود، به توافق می‌رسند تغییری در سفارش شود و مثلاً بخشی محصول اصلی و بخشی محصول دیگر تحویل گردد.

این فعال بازار برنج تصریح کرد: واردکننده که سال‌ها حرفه‌اش همین بوده و برند دارد و بین طرف خارجی و داخلی اعتبار کسب کرده است، به این سادگی اعتبار و اطمینان خود را از بین نمی‌برد؛ در حالی که خریدهای دولتی همراه با برند نبوده و مقداری برای ذخایر استراتژیک وارد و انبار شده و در شرایط مورد نیاز همین محصولات ارزان قیمت با قیمت محصول اعلا توزیع می‌شود.

۹۰ درصد برنج هند در کشورش به مصرف می‌رسد

رئیس انجمن واردکنندگان برنج در ادامه سخنان خود گفت: یک برنج خارجی به نام PR۱۱ قدرت جذب سرب آن از خاک زیاد بوده و واردات آن به کشور ممنوع است. سال‌های زیادی است که وارد نمی‌شود اما در هند مصرف می‌شود.

وی یادآور شد: هند برنج‌های کم کیفیت خود را محلی مصرف می‌کند. با وجود اینکه کشوری صنعتی است اما فاصله طبقاتی آن زیاد است. برنج در هند معمولاً سالانه ۱۰۰ میلیون تن تولید و ۹ تا ۱۰ درصد را صادر می‌شود؛ اما ۹۰ درصد برنج تولیدی هند به مصرف بازار داخلش می‌رسد. معمولاً واریته‌های ارزان قیمت برنج، در هند مصرف می‌شود. به عنوان مثال برنج ۱۱۲۱ جز واریته‌های خوب هند است. برنجی که به ایران، عراق، خاورمیانه و برخی اوقات به اروپا صادر می‌شود. پاکستان هم همین گونه عمل می‌کند. باری دارد به نام سوپر کرنل، برنج سفید است و به اروپا، کانادا و آمریکا صادر می‌شود.

تفاوت برخورد بین برنج ایرانی و خارجی

اخوان اکبری در پاسخ به این پرسش که برای ثبت سفارش چه الزاماتی نیاز است، عنوان کرد: نخست، شرکت واردکننده همراه با یک برند واردات را انجام می‌دهد. شکل گرفتن یک برند با اعتباری است که در بازار چه در امر واردات و چه صادرات به سختی کسب می‌شود.

وی افزود: دوم، وقتی شرکت‌های بخش خصوصی واریته‌ای را وارد می‌کنند برند محصول در ثبت سفارش مشخص است و پیش از ورود به گمرک از شرکتی که قرار است خرید شود، کد GTIN و کد IRC گرفته می‌شود که هر دو کد مربوط به سازمان غذا و دارو است. کارخانه مورد نظر باید از سوی سازمان غذا و دارو کشور یا شرکت بین‌المللی ممیز شده باشد. در واقع آن کدها مجوزی برای واردات برنج اعلام شده با مشخصات ذکر شده خواهد بود.

وی اضافه کرد: پیش از اینکه آن کدها گرفته شود، نمی‌توانیم ثبت سفارش داشته باشیم.

این مسئول صنفی در توضیح روند واردات، تصریح کرد: در ادامه وقتی بار وارد گمرکات کشور شد، نخست بار قرنطینه شده و برخورد با برنج خارجی خیلی سختگیرانه تر از برنج داخلی است. به عنوان مثال برنج ایرانی خرید می‌کنید اما کنترلی به لحاظ آنالیز ندارد و شناسنامه دار نیست.

وی گفت: پس از خرید شرکت‌های واردکننده و آمدن بار به بنادر، سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد نمونه برداری می‌کنند و در آزمایشگاه‌های خود محصول را مورد آزمایش قرار می‌دهند. این دو سازمان باید تأیید کنند که محصولات به لحاظ سلامت مشکلی ندارد تا بتوان از بنادر ترخیص کرد.

این فعال بازار برنج با بیان اینکه پس از کنترل که مجوز ورود داده شد باید مجوز مصرف هم گرفته شود، اظهار کرد: در نتیجه یک پروسه کاملاً کنترل شده را واردکننده بخش خصوصی طی می‌کند. در خصوص برنج تولید داخل کنترلی وجود ندارد؛ به عنوان مثال، اگر به زمین کود و سم زیادی داده شود محصول آلوده می‌شود اما عدم نظارت بر برنج داخلی این مسائل را پیگیری نمی‌کند.

چرا از برنج ایرانی در ذخایر استراتژیک استفاده نمی‌شود؟

آیا مجوزی برای واردات برنج تراریخته وجود دارد؟

رئیس انجمن واردکنندگان برنج با رد این موضوع، درباره عدم استفاده از برنج ایرانی برای ذخایر استراتژیک، گفت: اتفاقاً تاکید ما هم بر این مسئله است که چرا برنج ایرانی برای ذخایر استراتژیک استفاده نمی‌شود. توجیه دولت این است که این محصول در کشور موجود بوده و برای ذخایر استراتژیک باید محصول خارجی خریداری شود.

وی ادامه داد: یکی از گلایه‌ها این است که خرید برنج خارجی اگر برای ذخایر استراتژیک است چرا دولت محصول لوکس خریداری می‌کند مگر این ذخایر برای روز مبادا نیست. برنج تایلندی وارد شود و به جای یک کیلو گرم برنج هندی، دو کیلو گرم برنج تایلندی وارد و ذخیره شود. ارزبری آن کمتر است. این کار نمی‌شود. در این خصوص انجمن بارها نامه نوشته است. به این ترتیب هم ارزبری کشور کمتر می‌شود هم ذخیره احتیاطی تأمین است.

وی اظهار کرد: دولت باید اجازه دهد بخشی از برنج در داخل برای ذخایر استراتژیک در نظر گرفته شود. اگر مؤلفه‌های نگهداری از محصولات غذایی رعایت شود برنج داخلی به این زودی حشره نمی‌گذارد.

اخوان اکبری درباره میزان ذخایر برنج عنوان کرد: در زمان پاندمی ذخیره استراتژیک ۶۰۰ هزار تن بود امروز ۳۰۰ هزار تن است؛ البته ذخیره ۱۵۰ هزار تنی هم پاسخگو خواهد بود. اما اگر منظور حمایت است باید برنج‌ها ارزان قیمت ایرانی را خریداری و برای ذخایر استراتژیک استفاده کنند.

سخن پایانی

این روزها خبری مبنی بر آلودگی برنج خارجی و فساد در آن بازنشر شد که در بخشی از آن آمده است، «در مناقصه پر ابهام این پرونده [واردات برنج از سوی یکی از شرکت‌های دولتی] ۸ شرکت در آن شرکت کردند که از بین آنها ۳ شرکت انتخاب شدند. رضا میری و مسعود افشین به‌عنوان نمایندگان این ۳ شرکت هر کدام به مقدار ۳۰ هزار تن با شرکت «ج» از زیرمجموعه‌های مؤسسه «ج. الف» قرارداد منعقد کرده‌اند. نکته دیگر اینکه محسن افشین، برادر مسعود افشین یکی از متهمان پرونده برنج‌های آلوده بود که از سوی دادگاه نظامی محکوم شده و ممنوع‌المعامله است، نماینده این شرکت‌های خارجی در قرارداد است.

پیش‌تر نیز وزارت دفاع در دوره حسین دهقان، اقدام به واردات و توزیع حجم بالایی از برنج آلوده در سطح کشور کرده بود که پرونده آن در دادگاه نظامی بررسی شد اما هیچ‌وقت گزارشی از آن به مردم داده نشد. این گزارش بررسی یکی از صدها قرارداد شرکت‌های دولتی برای واردات اقلام ضروری مانند گندم، گوشت، ذرت، برنج و سایر اقلام است که در همه آنها از انواع ارزهای دولتی نیز استفاده می‌شود.»