هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

رهبری در دیدار پادشاه عمان گام بعدی عادی‌سازی در سیاست منطقه‌ای ایران را اعلام کردند
مذاکرات با عمان تا رسیدن به نتایج محسوس به صورت جدی پیگیری شود
 
مقام معظم رهبری دیروز در دیدار هیثم بن‌طارق آل سعید، سلطان عمان و هیئت همراه، روابط ایران و عمان را «روابطی دیرینه و ریشه‌دار و خوب» خواندند و گفتند: «ما معتقدیم گسترش روابط دوکشور در همه زمینه‌ها، به نفع هر دو طرف است». آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به مذاکرات طرف‌های ایرانی و عمانی، خاطرنشان کردند: «نکته مهم آن است که این مذاکرات تا رسیدن به نتایج محسوس، به‌صورت جدی پیگیری شود و در نهایت ارتباطات گسترش یابد». رهبری به موضوع «خطر حضور رژیم صهیونیستی در منطقه» نیز اشاره کردند و افزودند: «سیاست رژیم صهیونیستی و پشتیبانان آن، ایجاد اختلاف و نبود آرامش در منطقه است، بنابراین همه کشورهای منطقه باید به این موضوع توجه داشته باشند». آیت‌الله خامنه‌ای خاطرنشان کردند: «افزایش همکاری عمان و ایران حائز اهمیت است، زیرا دوکشور در آبراه بسیار مهم تنگه هرمز دارای اشتراک هستند». رهبری با اشاره به اظهارات سلطان عمان مبنی بر تمایل مصر برای از سرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران، تاکید کردند: «ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم». آیت‌الله خامنه‌ای درخصوص اظهار خرسندی سلطان عمان از آغاز روابط مجدد ایران و عربستان گفتند: «این موضوعات نتیجه سیاست خوب دولت جناب آقای رئیسی برای گسترش و تقویت روابط با همسایگان و کشورهای منطقه است». ایشان در پایان اظهار امیدواری کردند: «با گسترش ارتباطات دولت‌ها، امت اسلامی شوکت و عظمت خود را بازیابد و درکنار هم قرارگرفتن ظرفیت‌ها و امکانات کشورهای اسلامی، به‌نفع همه ملت‌ها، کشورها و دولت‌های اسلامی باشد». در این دیدار که سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور نیز حضور داشت، سلطان عمان با ابراز خرسندی فراوان از دیدار با رهبری، سیاست عمان را گسترش روابط با همسایگان به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران خواند و گفت: «در مذاکرات تهران، درمورد عرصه‌های مختلف همکاری، گفت‌وگو و تبادل‌نظر شد و امیدواریم با استمرار این گفت‌وگوها، روابط دوکشور بیش از پیش گسترش یابد و نتایج عملی آن برای هر دو طرف مشهود شود».

روابط ایران و مصر دو کشور باستانی و تاریخی خاورمیانه که از جایگاه ویژه‌ای در معادلات این منطقه برخوردارند مدت‌هاست متشنج و قطع بوده است. دو کشوری که رابطه تاریخی کهنی از زمان هخامنشیان داشتند و حتی در دوران رضاشاه با ازدواج فوزیه دختر ملک فاروق پادشاه مصر و ولیعهد ایران محمدرضا پهلوی می‌رفتند که این رابطه را مستحکم‌تر کنند. پس از آن عمدتاً هیچ رابطه‌ای با هم نداشتند و مواضع خصمانه‌ای علیه یکدیگر اتخاذ کردند؛ گویی روابط ایران و مصر پس از قهر و دلگیری و طلاق شاهزاده فوزیه، دچار نفرین این دختر مصری شد و هرگز روی خوش ندید، اما اکنون گویا قرار است نفرین شاهزاده خانم با سِحر سلطان عمان شکسته شود.

درحالی‌که حدس زده می‌شد سفر سلطان عمان به تهران تنها پس از یک هفته پس از دیدارش با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر در قاهره به یکدیگر ارتباط داشته باشد، سخنان رهبری در دیدار با سلطان عمان این حدس را به یقین تبدیل کرد و نشان داد که شاید هدف اصلی این سفر نیز برقراری روابط ایران و مصر باشد. هرچند همچنان حدس زده می‌شود پرونده هسته‌ای ایران نیز از موضوعات مورد گفت‌وگوی طرفین بوده باشد؛ هرچند هیچ سخنی از آن به رسانه‌ها گفته نشود.

مصر پس از روی کارآمدن عبدالناصر و طرح موضوع نام جعلی برای خلیج‌فارس توسط وی و ادعای ارضی نسبت به جزایر ایرانی و حتی خوزستان، به دشمن رژیم شاه بدل شد و این خصومت تا روی کارآمدن انورسادات ادامه داشت، اما روابط دوستانه ایران و مصر در دوره سادات دوره کوتاهی بود و سقوط رژیم سلطنتی در ایران و فرار شاه به مصر و سپس ترور انورسادات توسط خالد اسلامبولی اسلام‌گرای مصری و حمایت جمهوری اسلامی از این اقدام، وارد دوره تاریک خود شد. مصر در این دوره خصمانه‌ترین مواضع را علیه ایران اتخاذ کرد و به‌گفته طه یاسین، معاون صدام حسین، رئیس‌جمهور بعثی عراق در گفت‌وگو با نشریه المصور نزدیک به 15 هزار مصری در کنار ارتش عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران مشارکت داشتند. روابط نزدیک مصر با رژیم صهیونیستی پس از صلح کمپ دیوید نیز از دلایل اصلی دشمنی میان دو کشور طی چهار دهه گذشته بوده. با این حال بهبود روابط طی دو دهه گذشته همواره از سوی دو طرف مطرح شده، اما هر بار به دلیل سوءظن عمیق دو طرف و حل نشدن خصومت‌ها و همچنین دخالت و تحریک طرف‌های دیگر به نتیجه نرسیده است. اما به نظر می‌رسد این بار با دفعات قبلی تفاوت دارد. ایران و مصر مدت‌هاست با میانجیگری عراق که روابط نزدیکی با هر دو طرف دارد در بغداد دیدارهای امنیتی مشترک برگزار می‌کنند و تلاش دارند موضوعات فیمابین را حل کنند و عمان نیز که همواره جایگاه میانجی در منطقه را برعهده داشته، در حال ایفای نقش جدی است.

روابط ایران و مصر احیا خواهد شد
حجت‌الله جودکی، رایزن فرهنگی سابق ایران در قاهره در اشاره به سابقه کاهش روابط تهران و قاهره به هم‌میهن گفت: «روابط ایران و مصر دوران طولانی است که دچار فرود شده و در واقع فرازش به قبل از انقلاب مصر توسط جمال عبدالناصر بازمی‌گردد. پیش از عبدالناصر روابط خوبی بین ایران و مصر برقرار بوده و بعد از آن یک دفعه دچار تنش شد و ایران به جرگه کشورهایی پیوست که عبدالناصر روابطش را با آنها قطع کرد. عوامل متعدد هرکدام برای تنش روابط نقشی ایفا می‌کردند. آن موقع، ناصر در یمن دخالت کرده بود و ایران با کشورهای عربی که آن موقع به آنها کشورهای مرتجع عربی گفته می‌شد، پیوند داشت مقابل دخالت مصر در یمن ایستادگی کردند و این باعث شده بود که یک دشمنی بین ایران و مصر شکل بگیرد. از همین جا بود که بحث نام جعلی برای خلیج‌فارس توسط ناصر هم مطرح شد، تا قبل از آن او هم چنین ادعایی نداشت و همیشه از خلیج‌فارس صحبت می‌کرد.»

این پژوهشگر تاریخ در ادامه افزود: «بعد از عبدالناصر روابط دو کشور مقداری خوب شد و دو کشور سفارت‌شان را باز کردند. رایزنی فرهنگی ایران در آن زمان در قاهره باز شد. سادات چون از نیروهای طرفدار ناصر زخم خورده بود به اسلام‌گراها در مصر روی آورده بود و همچنین روابطش را با کشورهای عربی منطقه بهبود بخشیده بود. اما با وقوع انقلاب به یک‌باره قضیه حضور شاه در مصر اتفاق افتاد و در آن طرف هم سادات در قرارداد کمپ دیوید با اسرائیل صلح کرد. این دو رویداد روی روابط دو کشور تأثیر زیادی گذاشت. کشور ایران جزو اسلام‌گراها شده بود و سادات هم بعد از قرارداد کمپ دیوید توسط اسلام‌گراهای سلفی تندرو کشته شد و این باعث شد که روابط دو کشور بیش از پیش تیره شود. ایران از ضاربان سادات حمایت کرد، آنها هم از مخالفان ایران در کشورهای مختلف حمایت کردند. بعد از آن، در این روابط خیلی دچار اختلافات شدید شدند تا جایی که زمانی که مبارک در اتیوپی بود، ایران را متهم کردند که می‌خواسته توسط اسلام‌گرایان تندرو در آنجا، مبارک را به قتل برسانند.»

رایزن سابق ایران در مصر با اشاره به برخی از تلاش‌ها برای برقراری مجدد روابط میان دو کشور افزود: «زمانی که دیدار بین حسنی مبارک و سیدمحمدخاتمی در حاشیه کنفرانسی در سوئیس پیش آمد، روابط دو کشور تا اندازه‌ زیادی ترمیم شد. آن موقع انتظار می‌رفت که روابط کاملاً درست شود ولی به دلیل اینکه در ایران آمادگی‌ وجود نداشت، تندروها مانع کار شدند. اولین درخواست مصری‌ها این بود که عکس و نام خالد سلامبولی قاتل سادات را از روی آن خیابان بردارند که اینجا با مخالفت شدیدی از سوی نیروهای تندرو مواجه شد و نگذاشتند و به‌هرحال این موضوع به محاق رفت و کاری نشد. چندین‌بار دیگر بحث‌های دیگر شد، ولی این‌بار به نظر می‌رسید موضوع خیلی جدی‌تر است. چراکه کارهای کارشناسی‌ بیشتر انجام شده و دو طرف اشتیاق نشان داده‌اند و هم اینکه سلطان عمان به عنوان میانجی تلاش زیادی کرده. به همین دلیل من فکر می‌کنم که به احتمال بسیار زیاد روابط دو کشور از سر گرفته می‌شود.»

جودکی با اشاره به موانع پیش روی دو کشور گفت: «طبیعی است که در این دوره باید خیلی مسائل را با هم مرور کنند و این کار شده است. ظاهراً مدتی است در بغداد مأموران امنیتی ایران و مصر مشغول مذاکره هستند که پرونده‌هایی میان دوطرف را به ترتیب باز کنند و حل کنند و ببندند. حالا تا چه اندازه موفق باشند، بحثی است که بعدها معلوم می‌شود، ولی از اینکه سلطان عمان در حال حاضر پیش‌قدم شده و در رسانه‌های مصری موضوع به‌صورت جدی مطرح است، احساس می‌شود که تبلیغات ضدایرانی کم شده و به احتمال قوی این روابط از سر گرفته می‌شود. حالا که در سطح رهبری مطرح شده و رهبری هم تاکید کرده‌اند که این کار خیلی خوب است و در این باره از سلطان عمان تشکر کرده‌اند، فکر می‌کنم امید به بهبود روابط و بازگشایی سفارت‌های دو کشور بسیار بالا می‌رود.»