اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

با تأخیر دوباره آمریکا در فروش جت جنگنده اف-35 به عربستان، این کشور نفت‌خیز برای تقویت ناوگان خود، فرآیند یافتن جایگزین‌ها را آغاز کرده است. جنگنده‌های چین، روسیه و ترکیه از گزینه‌هایی هستند که ریاض می‌تواند برای تقویت ناوگان هوایی خود از آن‌ها بهره ببرد.
  
 عربستان سعودی به‌عنوان متحد سنتی آمریکا، برای سال‌ها مشتاق خریداری جت جنگنده رادارگریز F-35 Lightning II نسل پنجم بوده است. با این حال، به تأخیر افتادن پاسخ به این درخواست عربستان از سوی پنتاگون، باعث شده است دولت این کشور حوزه خلیج فارس به فکر جنگنده‌های جایگزین باشد.

به نوشته اوراسین تایمز، در حالیکه عربستان در بحبوحه تحولات منطقه و چالش‌های امنیتی، بر تقویت نیروی هوایی خود چشم دوخته است، این کشور به‌طور ویژه علاقه خود را در سال 2017 برای خریداری جنگنده‌های رادارگریز اف-35 نشان داد، آن هم چند روز پس از آنکه درخواست مشابهی از سوی امارات متحده عربی مطرح شده بود.

با این حال، این کشور ثروتمند با چندین مانع در مسیر خریداری این جنگنده‌های رادارگریز آمریکا روبه‌رو شده است. یکی از موانع به این موضوع برمی‌گردد که عربستان سعودی در جریان جنگ داخلی یمن، به نقض گسترده حقوق بشر و کشتار غیرنظامیان متهم شده است.

آمریکا همچنین به‌دلیل همکاری نظامی فزاینده ریاض با چین، با احتیاط عمل می‌کند. پنتاگون حفاظت قابل توجهی از پلتفرم اف-35 دارد و در برابر ریسک افشای تکنولوژی حساس این جنگنده، با احتیاط عمل می‌کند.

با این حال، بزرگ‌ترین مانع دستیابی عربستان به جنگنده‌های اف-35 به تعهد آمریکا در قبال اسرائیل برمی‌گردد. ایالات متحده و اسرائیل یک توافق طولانی‌مدت دارند مبنی بر اینکه تجهیزات نظامی ایالات متحده که به اسرائیل عرضه می‌شود باید در مقایسه با تجهیزاتی که به همسایگان آن فروخته می‌شود «از نظر توانایی برتر» باشد.

این در اصل به این معناست که فروش سلاح‌های آمریکایی در منطقه خاورمیانه نباید «نقطه کیفی نظامی اسرائیل» را به خطر بیندازد.

زمانی که کاخ سفید در می 2024 اعلام کرد ایالات متحده و عربستان در حال مذاکره برای یک توافق دفاعی دوجانبه هستند، این خوش‌بینی وجود داشت که توافق بالقوه برای جنگنده‌های F-35 بار دیگر به گزینه‌های روی میز تبدیل شده است.

مقامات پنتاگون بدون قول فروش به عربستان اعلام کردند از آنجایی که ریاض از مدت‌ها قبل خواهان این جنگنده‌های رادارگریز بوده، مهم است که درباره آن با عربستان بحث شود.

شش ماه بعد و با تأخیر دوباره آمریکا در فروش اف-35 به عربستان، این کشور نفت‌خیز برای تقویت ناوگان خود، فرآیند یافتن جایگزین‌ها را آغاز کرد.

اگرچه ناظران نظامی مدت‌ها پیش پیش‌بینی می‌کردند که پادشاهی سعودی ممکن است هواپیمای نسل 4+ مانند داسو رافال فرانسوی یا یوروفایتر تایفون را انتخاب کند، گزارش‌های جدید حاکی از آن است که این کشور ممکن است به دنبال خرج پول‌های خود برای جنگنده‌های رادارگریز نسل پنجم باشد. اما گزینه‌های عربستان شامل چه مواردی است؟

جایگزین‌های اف-35
در حال حاضر، تنها سه کشور دارای یک جت جنگنده رادارگریز نسل پنجم عملیاتی هستند: آمریکا، چین و روسیه. با کنار گذاشتن آمریکا از این فهرست، تنها روسیه و چین به‌عنوان گزینه‌های در دسترس ظاهر می‌شوند.

چین دو هواپیمای رادارگریز نسل پنجم دارد: J-20 Mighty Dragon و J-35 که به‌تازگی رونمایی شده است. از آنجایی که چین به دلایل امنیتی بعید است J-20 را صادر کند، J-35A که هدف صادرات یکی از گزینه‌های تولید آن بوده است، تنها گزینه موجود برای این خریدار علاقه‌مند از خلیج فارس است.

اگر ادعای رسانه‌ها درست باشد، پاکستان تنها حدود یک ماه پس از رونمایی این هواپیمای جنگنده چینی، درخواست رسمی خریداری آن را مطرح کرده است. برای عربستان سعودی که در گذشته تجهیزات نظامی چینی، از جمله پهپهادهای جنگی را خریداری کرده است، هواپیمای رادارگریز J-35 ممکن است جایگزین مناسبی به نظر برسد.

بر خلاف آمریکا و چین، روسیه یک جت رادارگریز دارد که می‌تواند آن را به عربستان پیشنهاد دهد: هواپیمایی به نام Su-57 Felon. همچنین این کشور Su-75 Checkmate را برای توسعه مشترک تبلیغ می‌کند اما تاکنون موفقیت چندانی نداشته است. روسیه کارزار صادراتی خود را برای Su-57 تشدید کرده و بازار خاورمیانه را به‌شدت هدف قرار داده است.

عربستان به‌صراحت علاقه خود را برای خریداری جنگنده‌های نسل پنجم چین یا روسیه ابراز نکرده است. طبق گزارش‌ها، دولت سعودی از سوی آمریکا تحت فشار قرار دارد که هیچ جت جنگنده‌ نسل پنجمی را از روسیه یا چین خریداری نکند.

آیا جنگنده KAAN ترکیه‌ای به عربستان می‌رسد؟
آخرین گزارش‌ها در رسانه‌های محلی ترکیه ادعا می‌کنند که عربستان سعودی قصد خرید 100 فروند جنگنده رادارگریز نسل پنجمKAAN  از ترکیه را دارد.

مقامات دفاعی ترکیه و عربستان، از جمله ترکی بن بندر آل سعود، فرمانده نیروی هوایی عربستان، خالد بن حسین البیاری، معاون وزیر دفاع، و هالوک گورگون، رئیس صنایع دفاعی ترکیه، گفت‌وگوهای سطح بالایی را در استانبول برگزار کرده‌اند. این مذاکرات سه‌روزه با هدف تقویت همکاری در پروژه‌های بزرگ دفاعی، از جمله KAAN انجام شده است.

این توسعه در مذاکرات پس از خرید پهپاد آکینجی ترکیه توسط عربستان سعودی انجام شده است. بر اساس گزارش رسانه‌ ترکیه‌ای «ترکیه تودی»، عربستان سعودی ممکن است به دنبال تولید مشترک و انتقال فناوری برای KAAN باشد، مشابه توافقی که برای پهپاد بیرقدار آکینجی انجام شد.

وب‌سایت یوریژن تایمز نتوانست ادعاهای مطرح‌شده در رسانه‌های ترکیه را به‌طور مستقل تأیید کند.

KAAN که توسط صنایع هوافضای ترکیه (TUSAŞ) ساخته شده، نخستین پرواز خود را در فوریه انجام داد و ترکیه را در جمع معدود کشورهایی قرار داد که توانسته‌اند به‌طور بومی یک جنگنده نسل پنجم توسعه دهند. در ماه می امسال، ترکیه اعلام کرد که حداقل 20 فروند جنگنده نسل پنجم تا سال 2028 به نیروی هوایی ترکیه تحویل داده خواهد شد.

گرچه KAAN در ابتدا به‌عنوان جنگنده‌ای برای برتری هوایی طراحی شده بود، برخی کارشناسان معتقدند که این جنگنده به یک جنگنده چندمنظوره، مشابه F-35، تبدیل شده است. با این حال، برخلاف جنگنده پیشرفته و آزموده‌شده F-35 Lightning II، که عربستان نیز به آن علاقه نشان داده است، KAAN هنوز حتی عملیاتی نشده است.

این جنگنده آمریکایی همچنین به دفاع از حریم هوایی ناتو کمک کرده و به یک عنصر اصلی بازدارندگی در اروپا تبدیل شده است. افزون بر این، فناوری F-35 به مرور زمان تکامل یافته است، در حالیکه KAAN هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد.

به‌طور قابل توجهی، مدیرعامل صنایع هوافضای ترکیه، تمل کوتیل، در ماه می 2024 ادعای جسورانه‌ای مطرح کرد و گفت: «این هواپیما بهتر از F-35 آمریکایی است.»

او افزود: «اف-35 شش تن مهمات حمل می‌کند؛ این یکی ده تن. این جنگنده دو موتور دارد در حالیکه F-35 تنها یک موتور دارد. داشتن دو موتور به معنای انرژی بیشتر و رادارهایی است که مسافت بیشتری را پوشش می‌دهند.»

کوتیل همچنین در مورد اهداف کوتاه‌مدت برای آینده صحبت کرد: «ما 20 فروند KAAN را در سال 2028 تحویل خواهیم داد. بین سال‌های 2030 و 2033 بسیاری دیگر را تحویل خواهیم داد و ناوگان ترکیه شامل صدها جنگنده KAAN خواهد بود.»

وی بر لزوم 100 درصد بومی بودن جنگنده ملی KAAN تأکید کرد و گفت: «ما حتی موتور را هم تولید می‌کنیم؛ باید این کار را انجام دهیم. امیدواریم تا سال‌های 2028 و 2029 میلادی،KAAN را با موتور خودمان به پرواز درآوریم. در چنین فناوری حساسی نمی‌توانیم به هیچ کشور دیگری وابسته باشیم.»

با این حال، این ادعاها غوغایی برانگیخت. مفسران نظامی طرفدار آمریکا در رسانه‌های اجتماعی ادعا کردند که لاکهید مارتین F-35 می‌تواند 6 تا 10 تن بار حمل کند. در آن زمان، تحلیل‌گران نظامی تأکید کردند اگرچه ترکیه ممکن است دیگر به F-35 نیاز نداشته باشد، اما این بدان معنا نیست که هواپیمای آن‌ها برتر یا حتی نزدیک به F-35 است.

جالب اینجاست که با وجود توسعه KAAN، ترکیه به‌طور کامل از تمایل خود برای خرید F-35 دست برنداشته است و این امر بر کاربرد و توانایی جنگی جت رادارگریز آمریکایی در میدان‌های نبرد مدرن تأکید دارد.

در 26 نوامبر (6 آذر)، یاشار گولر، وزیر دفاع ملی ترکیه گفت: «اکنون که آن‌ها پیشرفت ما را با KAAN دیدند، به نظر می‌رسد موضع آن‌ها در حال تغییر است. آن‌ها نشان می‌دهند که ممکن است مایل به تحویل اف-35 باشند. ما به‌طور رسمی پیشنهاد خود را برای خرید F-35 ارسال کرده‌ایم.»

محمدرضا قاسمی