خراسان/مرکز رصد جمعیت کشور اعلام کرد که بیشترین تعداد ولادت‌ها در ۸ماهه سال ۱۴۰۳ با ۳۶.۸ درصد مربوط به تولد دومین فرزند خانواده‌هاست؛ از نحوه مدیریت حسادت فرزند اول به نوزاد تازه‌رسیده گفتیم .​​​​​​
بیشتر والدین نظرات رمانتیک و آرمانی در مورد لحظات زیبایی که کودکان‌شان بعد از تولد فرزند دوم و سوم با هم سپری خواهند کرد، در ذهن می‌پرورانند. آن‎ها می‌اندیشند که کودکانشان بهترین دوستان یکدیگر خواهند بود، پشت به پشت هم می‌شوند و رازهایشان را به هم خواهند گفت؛ ولی حقیقت این است که خواهرها و برادرها حداقل در سال‌های اولیه زندگی همیشه با همدیگر خوب نخواهند بود و زمان بسیاری را در حال جنگیدن و مشاجره سپری خواهند کرد. به‌تازگی مرکز رصد جمعیت کشور اعلام کرده که بیشترین تعداد ولادت‌ها در ۸ ماهه اول سال ۱۴۰۳ با ۳۶.۸ درصد مربوط به تولد دومین فرزند خانواده‌هاست(منبع خبر: میزان). به همین بهانه از یک چالش مشترک والدین بعد از تولد فرزند دوم یعنی حسادت فرزند اول به نوزاد تازه‌رسیده خواهیم گفت.
این حسادت طبیعی است اما ...
اختلاف بین خواهر و برادرها طبیعی است و از تفاوت سنی، شخصیت و علایق آن‎ها ناشی می‌شود ولی به این معنا نیست که نمی‌توانیم به کودکان‌مان کمک کنیم تا با هم پیوندهای محکمی پیدا کنند یا با همدیگر خوب‎تر باشند. حسادت فرزند اول به فرزند دوم، به‌ویژه زمانی که کودک دوم تازه به دنیا می‌آید، یکی از چالش‌های رایج والدین است. ورود یک عضو جدید به خانواده، می‌تواند حس امنیت و توجه فرزند اول را تحت تأثیر قرار دهد و گاهی منجر به بروز رفتارهایی مانند قهر، لجبازی یا حتی پرخاشگری شود. با این حال، والدین می‌توانند با اتخاذ روش‌های درست، به کاهش این حسادت کمک کرده و رابطه‌ای مثبت بین فرزندان برقرار کنند. اولین اقدام والدین برای این موضوع، آماده‌سازی فرزند اول پیش از تولد فرزند دوم است.
آماده‌سازی فرزند اول قبل از به دنیا آمدن فرزند دوم
پیشگیری از حسادت، از همان دوران بارداری آغاز می‌شود. ابتدا باید بدانیم چگونه فرزند اول را برای تغییرات آینده آماده کنیم:
۱ صحبت درباره بچه جدید| با زبان ساده و متناسب با سن کودک، درباره تولد فرزند جدید توضیح دهید. مثلاً بگویید:«به زودی یک خواهر یا برادر کوچک خواهی داشت که نیاز به مراقبت دارد».
۲ تقویت حس مشارکت| او را در فرایند آماده‌سازی شرکت دهید، مانند: انتخاب لباس یا دکور اتاق نوزاد. این کار باعث می‌شود احساس کند نقش مهمی در خانواده دارد.
۳ توضیح نیازهای نوزاد| به او بگویید که نوزاد در ابتدا نیاز به توجه زیادی دارد اما این به معنای کاهش محبت شما به او نیست.
راهکارهای حفظ محبت به فرزند اول
عدم حفظ توجه و محبت به فرزند اول یکی از اصلی‌ترین دلایل حسادت و احساس کمبود توجه کودک بزرگ‎تر است. والدین برای اطمینان‌دادن به این که عشق و محبت‌شان به فرزند اول تغییری نکرده است، باید به ۳ نکته توجه کنند:
اختصاص زمان ویژه| برای فرزند اول زمانی را درنظر بگیرید که کاملاً مختص او باشد. حتی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه توجه کامل در روز می‌تواند او را آرام کند.
ابراز محبت کلامی| به فرزند اول بگویید که چقدر برای شما ارزشمند است و عشق شما به او هیچ‌گاه کم نخواهد شد.
تقسیم وظایف| اگر یکی از والدین مشغول مراقبت از نوزاد است، دیگری باید وقت خود را بیشتر به فرزند اول اختصاص دهد.
توصیه‌هایی برای کاهش حسادت فرزند اول به فرزند دوم
راهکار‌های مؤثر برای کاهش حسادت، تشویق به مشارکت و ایجاد حس مسئولیت فرزند بزرگ‎تر در مراقبت از نوزاد عبارت‎اند از:
وظایف کوچک| از فرزند اول بخواهید در کارهای ساده مانند آوردن پوشک یا تکان دادن گهواره کمک کند.
تشویق و قدردانی| هر بار که کودک در مراقبت از نوزاد مشارکت می‌کند، او را تشویق کنید و از تلاش‌هایش قدردانی کنید.
پررنگ کردن نقش خواهر یا برادر بزرگ‌تر| به او بگویید که نقش مهمی در زندگی نوزاد دارد و نوزاد به او نیازمند است.
مدیریت انتظارات و رفتارهای فرزند اول| گاهی فرزند اول برای جلب توجه، رفتارهای نامناسبی نشان می‌دهد. والدین باید با صبر و مدیریت درست با این رفتارها برخورد کنند.
بی‌توجهی به رفتارهای او برای جلب توجه| اگر فرزند اول رفتارهایی مانند گریه بی‌دلیل یا پرخاشگری نشان می‌دهد، بهتر است آن رفتارها را نادیده بگیرید و به رفتارهای مثبت او توجه کنید.
بازگشت به کودکی| برخی کودکان ممکن است پس از تولد نوزاد، رفتارهایی مانند شیر خوردن از شیشه یا استفاده از پوشک را تقلید کنند. این رفتارها را با صبوری بپذیرید و به مرور زمان اصلاح کنید.
گوش دادن به احساسات| اگر کودک احساس ناراحتی یا حسادت می‎کند، به او گوش دهید واحساساتش را تأیید کنید. مثلاً بگویید: «می‌دانم که برایت سخت است که مامان مرتب به نوزاد رسیدگی  می‌کند».
توضیح منطقی| به او یادآوری کنید که نوزاد نمی‌تواند کارهایی مثل بازی کردن را انجام دهد و به زودی وقتی بزرگ‌تر شد، می‌توانند با هم بازی کنند.
فعالیت‌های خارج از خانه| اگر امکانش وجود دارد، زمانی را برای تفریح و بازی در محیط‌های دیگر فراهم کنید تا کودک احساس کند همچنان مرکز توجه است.
زمان‌بندی مناسب برای تغییرات مهم| تغییرات بزرگ مانند جابه‌جایی اتاق کودک یا شروع مهدکودک را بهتر است چند ماه قبل یا بعد از تولد نوزاد برنامه‌ریزی کنید. این کار از ایجاد استرس مضاعف برای فرزند اول جلوگیری می‌کند.
رابطه‌ای پایدار میان فرزندان
در پایان باید گفت حسادت فرزند اول به دوم یک واکنش طبیعی است اما با مدیریت صحیح والدین می‌توان از شدت آن کاست و فضایی مثبت برای ارتباط میان فرزندان ایجاد کرد. به یاد داشته باشیم که صبر، ثبات و عشق بی‌قید و شرط، کلید موفقیت در این مسیر هستند و به کمک آن‎هاست که می‌توان رابطه‌ای سالم و پایدار میان فرزندان ایجاد کرد.
نویسنده: سمانه تعلیم‌دهنده | کارشناس‌ارشد مشاوره‌توان‎بخشی