خراسان/داده های رسمی گمرک نشان می دهد حبوبات وارداتی که با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی وارد استان خراسان رضوی می شود با افزایش ۳ برابری قیمت به دست مصرف کننده می رسد! 

 این روزها چندقطبی قابل‌تأملی در خصوص نرخ ارز به وجود آمده، گروهی معتقدند که ارز باید تک‌نرخی شود که تقریباً این نظر را قاطبه اقتصاددانان کشور دارند و اعتقاد راسخ این گروه این است که چند نرخی بودن ارز یعنی فساد، رانت، سوداگری و در نهایت هدر رفت منابع ارزی کشور و متضرر شدن دولت و مردم از این وضعیت. گروهی اما معتقد هستند در شرایط جنگ اقتصادی تحمیل‌شده بر کشور و نوسانات نرخ ارز باید دولت بخش عمده ارز را با نرخ ثابت در اختیار واردکنندگان مواد اولیه و کالاهای اساسی قرار دهد که البته این نظریه نیز قابل دفاع است اما سابقه و تجربه تاریخی نشان می‌دهد، سازوکار تخصیص، واردات و توزیع به شدت رانتی و سوداگرانه است و در نهایت موضوع آنچنان که باید این تخصیص‌ها به سود گروه هدف که همه مردم ایران است، تمام نشده و تنها عده‌ای از این رویه میلیاردها سود به جیب زده‌اند.
علاوه بر این سیاست بانک مرکزی و دولت که از سال ۹۷ تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی داشته، همواره به سود واردکننده بوده و علیه صادرات کشور، در طول ۶ سال گذشته حداقل شاهد تشدید تقاضا برای واردات کالای اساسی و مواد اولیه به کشور بوده‌ایم که دلیل آن هم مشخص است، مابه‌التفاوت نرخ ارز دولتی برای واردات کالاهای اساسی با نرخ ارز صادراتی و آزاد همواره سه برابر بوده است، سال‌هاست که روزنامه خراسان در گزارش‌های پیگیرانه ناقد این وضعیت بوده که نمونه بارز آن تخصیص ارز نهاده‌های دامی بوده که خود دولت و شرکت‌های دولتی متولی واردات این نهاده‌ها بوده و هستند و به‌صورت انحصاری فعالیت می‌کنند اما در برهه‌هایی این نهاده‌ها با نرخ‌های بسیار بالا در اختیار دامداران قرار می‌گرفت که خروجی‌اش افزایش قیمت گوشت و مرغ در بازار بود. دولت‌ها در ۶ سال گذشته سالانه تا ۱۰ میلیارد دلار هزینه واردات نهاده دامی کرده‌اند که در ابتدا نرخ آن ۴۲۰۰ تومان بوده و امروز به ۲۸۵۰۰ تومان رسیده است.

در گزارش پیش رو به استناد داده‌های گمرک کشور به بخشی از این رانت و سوداگری واردات کالاهای اساسی و سودی که دلال‌ها و واسطه‌ها به جیب می‌زنند، خواهیم پرداخت.
انتهای سال گذشته بود که شایعه شد دولت بنا دارد ارز ترجیحی واردات حبوبات به کشور را حذف کند و همین شایعه باعث شد قیمت حبوبات در بازار افزایش قیمت حدود ۴۰ درصدی را تجربه کند و امروز که در حال نگارش این گزارش هستیم؛ قیمت حبوبات که عمدتاً وارداتی هستند در بازار مشهد نرخ‌های عجیبی پیداکرده‌اند و گویی که باقیمت دلار رقابت دارند با این تفاوت که اگر قیمت ارز نزولی شود قیمت این محصولات کاهش پیدا نمی‌کند، وقتی از عمده‌فروش‌ها سوال می کنیم که چرا قیمت‌ها افزایش پیداکرده، مدعی می‌شوند این محصولات وارداتی است و قیمت دلار هم افزایش پیداکرده اما وقتی توضیح می‌دهیم این محصولات با ارز دولتی وارد می‌شوند بعد از سکوت می‌گویند بروید از واردکننده بپرسید...
 لوبیاچیتی در بازار مشهد بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تومان، عدس بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار تومان، قیمت لوبیا قرمز ۱۲۰ تا ۱۳۰ و قیمت ماش سبز بین ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است. اما باید دید واقعاً این محصولات تابع قیمت ارز آزاد هستند یا با ارز دولتی وارد می‌شوند.
واردات بیش از ۸ هزار تن حبوبات با ارز دولتی
تحلیل داده‌های ۸ ماهه گمرک کشور نشان می‌دهد در این مدت حدود ۴ هزار تن لوبیاچیتی، حدود ۲هزار و۵۰۰ تن لوبیا قرمز، حدود ۲۰۰ تن عدس و حدود ۱۳۸۷ تن ماش سبز از طریق گمرکات خراسان رضوی وارد کشور شده است. اما نکته حائز اهمیت آن که آمار رسمی گمرک نشان می‌دهد تمام این محموله‌ها با ارز دولتی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی واردشده است و برخلاف ادعاها که گفته می‌شد دولت بنا دارد ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی حبوبات را حذف کند، این موضوع واقعیت نداشته است و واردکنندگان تمام این حبوبات را با ارز دولتی وارد گمرکات استان کرده‌اند.
۳ برابر شدن قیمت از گمرک تا بازار
نکته قابل‌تأمل دیگر آن است که با توجه به این که این محصولات با ارز ترجیحی دلار ۲۸۵۰۰ تومانی واردشده‌اند، قیمت مناسب داشته‌اند. درواقع اگر میزان هزینه‌ای را که بابت هرکدام از این محصولات شده است یا واردکننده برای خرید ارز ترجیحی به دولت پرداخت کرده تا واردات را انجام دهد، بر ۲۸۵۰۰ تومان تقسیم کنیم نتیجه شوکه کننده خواهد بود. درواقع نرخی که واردکننده بابت هرکدام از این محصولات پرداخت کرده قابل‌توجه است؛ ارزش گمرکی هر کیلو عدس حدود ۴۱ هزار تومان، نرخ هر کیلو لوبیاچیتی حدود ۴۳ هزار تومان، لوبیا قرمز ۴۸ هزار تومان و نرخ ماش سبز حدود ۲۶ هزار تومان برای واردکننده تمام‌شده است. این یعنی این محصولات که با ارز دولتی وارد استان شده‌اند هرکدام باقیمت‌های سه و چهار برابر به مردم فروخته می‌شوند.
برای این که بدانیم چه میزان رانت و سود بادآورده عاید حلقه واردکننده تا توزیع‌کننده حبوبات در ۸ ماه گذشته شده است، باید دید مجموعه واردکنندگان چه میزان پول بابت این ۸ هزار تن حبوبات به دولت پرداخت کرده اند تا ارز ۲۸۵۰۰ تومانی برای واردات دریافت کنند و این ۸ هزار تن حبوبات با توجه به قیمت روز آن‌ها در حال حاضر چه میزان در بازار ارزش‌دارند. آمار گمرک نشان می‌دهد واردکنندگان برای واردات این ۸ هزار تن حبوبات به استان حدود ۳۳۱ میلیارد تومان پول به دولت پرداخت کرده‌اند اما قیمت نهایی این میزان حبوبات در بازار استان بیش از  هزار میلیارد تومان بوده است یعنی تنها در یک‌قلم واردات ۸ هزار تنی حبوبات به استان در ۸ ماهه امسال با ارز دولتی ۲۸۵۰۰ تومانی و فروش آن با نرخ ارز آزاد حدود ۶۷۲ میلیارد تومان رانت توزیع‌شده است. این وضعیت محدود به استان خراسان رضوی نبوده و در همه گمرکات کشور چنین وضعیتی حاکم بوده و این قوانین و نرخ ها برای تمام گمرکات کشور یکسان است و تنها در این که قیمت این محصول در بازار شهرهای کشور ممکن است متفاوت باشد، اختلاف وجود دارد.
جهاد کشاورزی پاسخ دهد
درخور ذکر است که بنا بر اذعان ناظر گمرکات استان، تعرفه گمرکی هر تن حبوبات یک درصد و تعرفه ارزش‌افزوده آن نیز یک درصد است یعنی واردکننده جمعاً ۲ درصد ارزش محموله وارداتی را به‌عنوان حقوق دولتی پرداخت می‌کند. از سویی دیگر قیمت گمرکی این محصولات توسط جهاد کشاورزی به گمرک اعلام می‌شود. در این میان وزارت جهاد کشاورزی باید پاسخگو باشد که چرا باید حبوباتی که با ارز دولتی ۲۸۵۰۰ تومانی و بیت‌المال وارد کشور می‌شود، سه برابر قیمت به دست مصرف‌کننده و مردم برسد؟
ذکر این نکته نیز مهم است که تمام تحلیل این گزارش بر مبنای داده‌های رسمی گمرک کشور است. بنابراین اگر نرخ واقعی هر کیلو حبوبات کمتر یا بیشتر از ارزش درج‌شده در آمار گمرک باشد، مسئله دیگری است و اگر بخواهیم در این آمار رسمی تشکیک کنیم باید درنهایت به‌کل آمار رسمی گمرک درباره حجم واردات کشور که در سامانه رسمی این سازمان منتشر می‌شود تشکیک کرد.