اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 
 با پایان سال 2024، اسرائیل اگر چه در ظاهر نسبت به موقعیت خود در سال گذشته اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده، اما ، سوریه، ایران و تا حدی یمن همچنان چالش‌های استراتژیکی برای اسرائیل هستند.

به نوشته المانیتور، پس از ترور رهبران حماس و حزب‌الله در سال 2024، از جمله اسماعیل هنیه، یحیی سنوار و حسن نصرالله، ارتش اسرائیل اکنون در این پندار است که نسبت به سال گذشته این دو گروه تهدید کمتری برایش محسوب می‌شوند. در غزه، عمده درگیری‌ها اکنون در شمال منطقه متمرکز شده است.

در عوض، دو حمله موشکی و پهپادی توسط ایران، ابتدا در آوریل و سپس در اکتبر، ارتش اسرائیل را مجبور کرده تا با وضعیتی بی‌سابقه روبه‌رو شود که در آن تابوی حمله مستقیم از سوی تهران شکسته شده است. سقوط بشار اسد نیز اسرائیل را وارد واقعیت جدیدی کرده است. در طول سال‌ها، اسرائیل و حکومت اسد مراقب بودند که مستقیماً با یکدیگر مواجه نشوند، اگرچه ارتش اسرائیل اغلب به اهداف ایران و حزب‌الله در این کشور حمله می‌کرد. اسرائیل اکنون نگران رژیم جدید در سوریه است.

چالشی که دیگر استراتژیک نیست
ارتش اسرائیل مدعیست که اکنون در مرحله سوم مبارزه در نوار غزه است - به این معنی که حملات سریع با نیروهای نسبتاً کوچک علیه مبارزان حماس که توسط اطلاعات اسرائیل شناسایی شده‌اند، در حال انجام است. این حملات در جنوب، مرکز و شمال غزه متمرکز است و گروه‌های کوچک‌تر محلی حماس که هنوز فعال هستند و همچنین واحدهای بزرگ‌تر که در شهر غزه و جبالیا حضور دارند، هدف قرار می‌گیرند. از نظر دستگاه‌های امنیتی اسرائیل، حماس دیگر یک چالش استراتژیک نیست.

قبل از حمله حماس در 7 اکتبر 2023، فرضیه غالب در اسرائیل این بود که وقتی زمان آن برسد و طبق دستور مستقیم از تهران، حزب‌الله در لبنان نخستین متحد ایران خواهد بود که حمله گسترده‌ای به اسرائیل انجام خواهد داد. سپس دیگر متحدان ایران به دنبال آن وارد جنگ چند جبهه‌ای فرسایشی خواهند شد. حمله حماس این فرضیات اسرائیل را به چالش کشید. در طول سال 2024 متحدان ایران با اسرائیل می‌جنگیدند، اما نه با شدتی که حماس انتظار داشت.

یک منبع نظامی ارشد اسرائیلی گفت: «آنچه که داریم یک بحران انسانی وحشتناک است. کشورهای عربی هیچ مسئولیتی در قبال غزه نخواهند پذیرفت مگر اینکه تشکیلات خودگردان فلسطینی بخشی از راه‌حل باشد، اما حتی حماس که تقریباً شکست خورده، هنوز از تشکیلات امنیتی کرانه باختری قوی‌تر است.» به نظر او، این دلیل اصلی است که تشکیلات خودگردان فلسطینی از تعامل با طرح‌ها برای روز بعد از جنگ در غزه اجتناب می‌کند -به دلیل ترس از آنچه از حماس باقی مانده است.

بیش از 44,000 فلسطینی در جنگ اسرائیل در غزه کشته شده‌اند و نزدیک به 1.9 میلیون نفر آواره شده‌اند.

به ادعای یک منبع ارشد امنیتی اسرائیل، حماس اکنون خود را تنها می‌بیند و اسرائیل دست بالا را دارد: «توافق آتش‌بس نوامبر 2024 در لبنان حزب‌الله را از بازی خارج کرد، و ایران هنوز در تلاش است تا پس از سقوط بشار اسد، آشوب‌ها در سوریه را حل کند. آنچه از رهبری حماس در غزه باقی مانده باید تصمیم بگیرد که به کدام سمت برود. آن‌ها می‌دانند که رد کردن توافق فعلی روی میز ممکن است به معنای از دست دادن آخرین مناطق تحت کنترلشان باشد.»

پابرجایی توافق حزب‌الله
به نظر می‌رسد که توافق آتش‌بس نوامبر در جنوب لبنان برقرار باشد، با چند استثنا. سربازان اسرائیلی همچنان در منطقه هستند و در تلاشند تا انبارهای سلاح و تونل‌های حزب‌الله را شناسایی و نابود کنند. به عنوان مثال، در 18 دسامبر، ارتش اسرائیل مدعی شد تونلی را که به عنوان مرکز فرماندهی حزب‌الله برای شلیک موشک به شمال اسرائیل استفاده می‌شد، نابود کرده است.

با تضعیف فرماندهی حزب‌الله، آتش‌بس اعلام‌شده آرامشی نسبی ایجاد کرده است. با این حال، تل‌آویو از ساکنان تخلیه شده شمال خواسته است که هنوز به خانه‌های خود بازنگردند.

به گفته سیمای شاین، پژوهشگر ارشد مطالعات امنیتی: «جنگی که اسرائیل از 7 اکتبر در جبهه‌های متعدد با آن روبه‌رو بوده است، آن را مجبور کرده است که به طور متفاوتی فکر کند.» او اشاره کرد که در ژوئن 2023، حزب‌الله دو چادر در منطقه اشغالی مزرعه‌های شبعا نصب کرد. اسرائیل تصمیم گرفت که به چادرها حمله نکند. بلکه پس از فشار دیپلماتیک فراوان، حزب‌الله چادرها را برداشت.

او افزود: «چنین سناریویی دیگر تکرار نخواهد شد. اسرائیل دیگر هیچ تحول تهدیدآمیزی را، به ویژه نزدیک مرز با لبنان، بدون واکنش نظامی قبول نخواهد کرد. اسرائیل امروز دیگر اسرائیل 6 اکتبر نیست. ما از یک زلزله عبور کرده‌ایم که مفاهیم امنیتی و استراتژیک ما را دوباره شکل خواهد داد.»

اسد از بازی خارج شد
برخلاف دیگر متحدان ایران که در سطوح مختلف آسیب دیده‌اند اما نابود نشده‌اند، سقوط بشار اسد، رهبر سوریه، او را از بازی خارج کرد. او دیگر بخشی از محور مقاومت نیست. به گفته شاین، خلأیی که با سقوط اسد ایجاد شد، تأثیرات مستقیمی بر امنیت اسرائیل دارد.

طبق گفته شاین، نگرانی‌های اصلی اسرائیل در سال 2025 شامل تحولات در سوریه، از جمله رژیم جدید است که توسط هیئت تحریر الشام تأسیس شده، و به طور بحرانی‌تر، تصمیم قریب‌الوقوع ایران در مورد برنامه هسته‌ای خود پیش از مهلت اکتبر 2025 برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی. این بند که توسط باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا در توافق هسته‌ای 2015 با ایران وارد شد، این امکان را می‌دهد که در صورت نقض تعهدات هسته‌ای ایران، تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران به سرعت دوباره اعمال شود.

او اشاره کرد: «اولاً، در سطح ژئو استراتژیک، با حذف اسد، تهران ارتباطات سرزمینی خود را از ایران و عراق به لبنان از طریق سوریه از دست داد. بدون این پیوستگی سرزمینی، ایران نمی‌تواند از کامیون‌ها برای تأمین لجستیک حزب‌الله استفاده کند.»

شاین افزود: «دومین پیامد این است که تاسیسات ایران در سوریه، شامل پایگاه‌های نظامی، انبارها و کارخانه‌ها نابود شده است. برای اسرائیل، این پیامدهای استراتژیک بزرگی دارد.»

در سال 2011، زمانی که جنگ داخلی در سوریه آغاز شد، اسرائیل تصمیم گرفت که نظاره‌گر مانده و دخالت نکند. در سال 2016، اسرائیل یک بیمارستان میدانی در مرز برای کسانی که در جنگ داخلی زخمی شده بودند، باز کرد. اسد به شدت به ایران برای بقای سیاسی خود وابسته شد و سوریه را به یک صحنه عملیات ایران تبدیل کرد. در حالی که اسرائیل علیه استحکام ایران اقدام می‌کرد، اما مستقیماً علیه اسد کاری نکرد.

این رویکرد در روزهای اخیر تغییر کرده است. طبق گزارشی از خبرگزاری فرانسه در آوریل گذشته، پس از 7 اکتبر، اسرائیل پیام‌هایی به اسد ارسال کرد و به او هشدار داد که در حمایت از حماس دخالت نکند. در واقع، او تا حد زیادی دخالت نکرد. با این حال، با توجه به اینکه اسد سوریه را به یک پایگاه ایران تبدیل کرده بود، بسیاری در اسرائیل اکنون سقوط او را یک تحول مثبت می‌دانند.

با این حال، بمباران‌های اسرائیل از 8 دسامبر تا کنون علیه انبارهای سلاح و زیرساخت‌های نظامی در سراسر سوریه، از جمله ذخایر سلاح‌های غیرمتعارف، برای جلوگیری از افتادن آن‌ها به دست شورشیان، نگرانی‌ها در مورد رژیم موقت جدید در دمشق را نشان می‌دهد. اسرائیل همچنین کنترل منطقه حائل را که در توافق‌نامه تفکیک نیروهای 1974 بین دو طرف توافق شده بود، و کوه هرمون سوریه، یک نقطه استراتژیک مهم در این منطقه، به دست گرفته است. تلویزیون عمومی اسرائیل، کان، در 19 دسامبر گزارش داد که نتانیاهو به ارتش دستور داده است تا برای احتمال باقی ماندن در هرمون تا یک سال دیگر، تا پایان 2025، آمادگی داشته باشد، بر اساس ارزیابی اینکه چند ماه طول می‌کشد تا مشخص شود که رژیم جدید دمشق به کدام سمت می‌رود و آیا قصد دارد منطقه حائل را طبق توافق 1974 حفظ کند یا خیر.

رهبر سوریه، احمد الشرع در 14 دسامبر گفت: «هیچ بهانه‌ای برای دخالت خارجی در سوریه پس از خروج ایرانی‌ها وجود ندارد. ما به دنبال ورود به درگیری با اسرائیل نیستیم.»

شاین گفت: «بیانیه الشرع، مبنی بر اینکه ایران دیگر جایگاهی در سوریه ندارد و سوریه دیگر به عنوان سکوی پرتاب علیه اسرائیل عمل نخواهد کرد، بسیار مهم بود و احتمالا اسرائیل به این موضوع با پیامی مثبت پاسخ دهد.»

2025، سالی حیاتی برای ایران
استراتژی ایران برای ایجاد شبکه‌ای از متحدان در سراسر منطقه، معروف به حلقه آتش (دور اسرائیل)، در سال 2024 ضربه بزرگی خورد. اگرچه این یک توسعه مثبت برای اسرائیل است، اما ممکن است تهران را در وضعیت پیچیده قرار دهد.

تعادل بازدارندگی بین ایران و اسرائیل در طول سال‌ها به دلیل قدرت نظامی حزب‌الله حفظ شده بود. این عنصر بازدارندگی اکنون شکست خورده است. به همین دلیل تهران ممکن است تصمیم بگیرد تا سیاست هسته‌ای خود را بازبینی کند. در واقع، پس از سال‌ها که ایران اعلام می‌کرد که به دنبال قدرت هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز است، وزیر خارجه ایران عباس عراقچی در 28 نوامبر گفت که اگر تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران دوباره اعمال شود، کشورش ممکن است دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد و به سمت سلاح برود.

عراقچی گفت: «در حال حاضر در ایران یک بحث وجود دارد که شاید این سیاست اشتباه بوده است. چرا؟ چون این سیاست ثابت کرد که ما هر کاری که خواستند انجام دادیم و زمانی که نوبت آن‌ها بود تا تحریم‌ها را لغو کنند، در عمل این اتفاق نیفتاد. پس شاید چیزی در سیاست ما اشتباه است. این بحث در ایران جریان دارد و بیشتر در میان نخبگان - حتی در میان مردم عادی - اینکه آیا باید این سیاست را تغییر دهیم یا نه، آیا باید دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم یا نه، چون در عمل ثابت شده است که ناکارآمد است.»

شاین گفت: «اگر قدرت‌های بزرگ مکانیزم ماشه را فعال کنند، احتمالاً ایرانی‌ها از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهند شد. به نظر می‌رسد که این ترس آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها را فلج کرده است. اسرائیل به طرف‌های خود [در غرب] گفته که ایرانی‌ها را آزمایش کنند. از نظر آن‌ها، باید دو خط قرمز وجود داشته باشد که ایران نباید از آن عبور کند: غنی‌سازی اورانیوم بیش از 90 درصد و خروج از پیمان NPT». شاین بر این باور است که ایران تمایل دارد توافقی برقرار کنند که وضعیت کنونی به حالت انجماد درآید – آن‌ها متعهد خواهند شد که بمب هسته‌ای نسازند و جهان از تحریم‌ها عقب نشینی کند.

تهدید در حال ظهور یمن
حوثی‌ها حملات موشکی خود را علیه اسرائیل تشدید کرده‌اند. در هفته‌های اخیر، یک موشک بالستیک از یمن به یک مدرسه در منطقه رمات گان اصابت کرد. سیستم دفاعی اسرائیل تنها به طور جزئی موشک را در هوا تخریب کرد. سر موشک بر روی مدرسه سقوط کرد و خسارات قابل توجهی به بار آورد. یک موشک بالستیک دیگر در یافا نزدیک به 30 نفر را زخمی کرد. شنبه گذشته، اسرائیل موشک دیگری را در خارج از فضای هوایی خود رهگیری کرد.

اسرائیل تاکنون چهار بار به یمن حمله کرده است، با هدف قرار دادن حدیده و سایر بنادر، همچنین نیروگاه‌ها و زیرساخت‌های دیگر. آخرین حمله، در 26 دسامبر، نه تنها بنادر بلکه فرودگاه صنعا را برای اولین بار هدف قرار داد. در حالی که حملات اسرائیل خسارات قابل توجه و قطع برق به همراه داشت، ارتش اسرائیل بر این باور است که این حملات برای بازداشتن حوثی‌ها از توقف حملات موشکی به اسرائیل کافی نیست. حملات حوثی‌ها برای اسرائیل تهدید استراتژیک به شمار نمی‌روند. با این حال، آخرین موشک منجر به تعطیلی موقت فرودگاه بن گوریون شد.

دانیال دلاوری