همشهری آنلاین/ معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا فراجا می‌گوید: برداشت‌های غیرمجاز و برداشت‌های اینترنتی از حساب افراد، بیشترین و بالاترین حجم کلاهبرداری سایبری را در ایران به خود اختصاص داده است و آمار این جرم در ۴ استان کشورمان بیش از دیگر استان‌ها است.

همزمان با پیشرفت تکنولوژی در جهان، آمار کلاهبرداری‌های اینترنتی یا سایبری نیز رو به افزایش گذاشت و مجرمان هربار با شیوه‌ها و شگردهای جدیدتری وارد میدان می‌شوند و با همین شگردها موفق می‌شوند کلاه بسیاری از مردم را بردارند. از برداشت‌های اینترنتی غیرمجاز از حساب افراد گرفته تا فروش یک کالا و عدم تحویل آن به مشتری با وجود دریافت بیعانه و نیز ارسال لینک‌های آلوده از طریق پیامک و پیام‌رسان‌ها. با کلیک روی این لینک‌ها فرد کلاهبردار می‌تواند به مخاطبین تلفن همراهِ شخص قربانی دسترسی پیدا کند و پیامک‌های انبوهی را از طریق گوشی او ارسال کند.

طبق گفته رئیس پلیس فتا، ۸۰ درصد مجرمان سایبری ۱۸ تا۳۰ ساله‌اند و سن آنها نسبت به دیگر مجرمان پایین‌تر است. سن مجرمان سایبری نسبت به خودشان در سال‌های پیشین کمتر نشده و درواقع تغییری نداشته است. ۳۷ درصد از جرایمی که در حوزه سایبری رسیدگی شده، مربوط به کلاهبرداری‌های اینترنتی است. رئیس پلیس فتای فراجا این را هم گفته بود که جرائم مربوط به کلاهبرداری اینترنتی نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۳۷ درصد افزایش داشته است.

بیشتر قربانیان کلاهبرداری‌های سایبری، سالمندان هستند که با فضای مجازی و تکنولوژی آشنایی زیادی ندارند و در مقایسه با جوانان، کمتر به‌روز هستند، اما موارد و پرونده‌های زیادی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد حتی جوانان و افراد تحصیلکرده نیز به راحتی در تله این کلاهبرداران می‌افتند و گاهی پول کلانی را هم از دست می‌دهند!

همه این فریب خوردن‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که پلیس فتا روزانه خبررسانی گسترده‌ای برای آگاهی‌سازی شهروندان و کاربران انجام می‌دهد. تقریبا روزی نیست که پیامکی از سوی پلیس فتا به گوشی‌های همراه ما ارسال نشود و درباره در امان ماندن از کلاهبرداران اینترنتی هشدار ندهد. سوال این است که چرا با وجود اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی مداوم و روزانه پلیس فتا، عده زیادی از مردم همچنان فریب کلاهبرداران سایبری را می‌خورند؟

سرهنگ رامین پاشایی، معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا فراجا در این رابطه در گفتگو با همشهری‌آنلاین می‌گوید: یکی از دلایل اصلی که مردم و کاربران فضای مجازی حتی افراد جوان و تحصیلکرده، فریب کلاهبرداران اینترنتی را می‌خورند، این است که درک عمیقی از نوع آگاهی‌بخشی‌هایی که پلیس فتا انجام می‌دهد، ندارند و خیلی سرسری از این هشدارها رد می‌شوند. تعداد زیادی از کسانی که فریب کلاهبرداران اینترنتی را خورده‌اند و به عنوان شاکی به پلیس مراجعه می‌کنند، در فرم‌هایی که ما برای افکارسنجی و نظرسنجی به آنها می‌دهیم، می‌گویند که پیام‌های آگاهی‌بخش پلیس درباره افزایش سواد رسانه‌ای را دیده‌اند اما توجه کافی به آن نشان ندادند و به همین دلیل تصمیم درستی نگرفتند.

سرهنگ پاشایی ادامه می‌دهد: یک دلیل عمده فریب خوردن افراد هم این است که عمدتا مجرمان سایبری برای کاربران تله‌های جذاب و طعمه‌های فریبنده می‌گذارند. به این صورت که کالا یا خدمتی را تبلیغ می‌کنند، خیلی به آن شاخ و برگ می‌دهند و تبلیغات‌شان فریبنده و پر زرق و برق است و متاسفانه کاربران با این شگردها در دام مجرمان سایبری می‌افتند. فرق عمده جرایم سایبری با جرایم غیرسایبری یا فیزیکی همین است.

جدیدترین شگردهای کلاهبرداری‌های اینترنتی در ایران/ مجرمان چگونه روی موج رسانه‌ای سوار می‌شوند؟
معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا درباره جدیدترین شیوه‌های کلاهبرداری‌های اینترنتی در کشور توضیح می‌دهد: در حال حاضر جدیدترین شگرد کلاهبرداری‌ اینترنتی در کشور ما این است که کلاهبرداران مدام پولدار شدن را تبلیغ و افراد را وسوسه می‌کنند. مثلا می‌گویند «لازم نیست هیچ کاری کنید؛ بنشینید در خانه و پول در بیاورید. ماهانه صاحب ۱۰۰ میلیون تومان پول شوید و ... .» معمولا از ۱۴ میلیون تا ۱۰۰ میلیون تومان تبلیغ می‌کنند، با نام و اعتبار کاربران کیف پول الکترونیکی و رمزارز ایجاد می‌کنند و با نام و اعتبار اشخاص بدون این که آنها خبر داشته باشند، کلاهبرداری می‌کنند. کلاهبرداری‌شان هم به شکل پولشویی است. این در حالی است که موقع کشف جرم، اولین کسی که مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد، همان فردی است که شماره کارت یا حساب یا شماره شبای خود را در اختیار این افراد قرار داده است. پس شهروندان باید مراقب باشند و بدانند که کل تبلیغاتی که این افراد یا گروه‌ها می‌کنند، تله‌ است. هرجا هر کسی و هر منبعی که به شما می‌گوید کارت یا سیمکارتت را در اختیار ما بگذار، یا شماره حسابت را به ما بده، یقین بدانید که کلاهبردار است.

سرهنگ پاشایی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از روش‌های کلاهبرداری اینترنتی این است که کلاهبرداران، فضای رسانه‌ای کشور را مانیتورینگ می‌کنند و بر حسب اتفاقاتی که قرار است اتفاق بیفتد، دست به کلاهبرداری می‌زنند. نزدیک کنکور تبلیغات‌شان درباره فروش سوالات کنکور است، موقع امتحانات نهایی تبلیغ‌شان می‌رود روی فروش سوالات، موقع برگزاری یک مسابقه مهم فوتبال مثل بازی استقلال و پرسپولیس با تبلیغات جعلی فروش بلیت مسابقه کلاهبرداری می‌کنند، موقع ثبت نام برای بهره‌مندی از خدمات عمومی مثل کارت سوخت، هدفمندی یارانه‌ها و سهام عدالت تبلیغات فریبکارانه‌شان روی این موارد متمرکز می‌شود. به محض این که اخبار اتفاقات و رویدادهای مهم به صورت رسمی از رسانه‌ها اعلام می‌شود، اینها کلاهبرداری خود را شروع می‌کنند. مثلا پلتفرم خود را شبیه پلتفرم اصلی طراحی می‌کنند و از هموطنان کلاهبرداری می‌کنند. در بسیاری از موارد از نام و اعتبار سامانه‌های دولتی مثل سامانه ثنا و سامانه همتا سوءاستفاده می‌کنند و از این طریق دست به کلاهبرداری از مردم می‌زنند. یا مثلا در ریجستری گوشی تلفن همراه کلاهبرداری می‌کنند. همه اینها تارگت‌هایی هستند که به عنوان تله برای فریب کاربران استفاده می‌شود.

طبق اعلام پلیس فتا، در سال ۱۴۰۱ برداشت‌های اینترنتی در صدر جرایم سایبری قرار داشت. معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا درباره آمارهای سال ۱۴۰۲ نیز می‌گوید: بیشترین کلاهبرداری‌های سایبری که در حال حاضر در کشور صورت می‌گیرد، برداشت‌های غیرمجاز و برداشت‌های اینترنتی است که بالاترین حجم کلاهبرداری را به خود اختصاص داده است. یعنی دسترسی غیرمجاز به حساب مالی هموطنان بیشترین نوع کلاهبرداری است که در حال حاضر اتفاق می‌افتد.

سرهنگ پاشایی درباره آمار کلاهبرداری‌های اینترنتی در کشور هم می‌گوید: طی سال‌های اخیر آمار کلاهبرداری‌های سایبری در کشور روند افزایشی نداشته است. از زمان اجرای طرح رمز دوم یکبارمصرف یعنی از سال ۱۳۹۸ این آمار سیر نزولی پیدا کرد. تا قبل از سال ۱۳۹۸ آمار جرایم سایبری شیب صعودی وحشتناکی داشت اما بعد از آن و نیز با توجه به گسترش آگاهی‌بخشی پلیس فتا از سال ۱۳۹۸ شیبش نزولی شد و الان شاهدیم که هموطنان به جای فریب خوردن، موارد را به پلیس فتا گزارش می‌دهند. ولی همچنان آمار جرایم سایبری نگران‌کننده است.

مجرمان سایبری چندساله‌اند؟/ ۴ استان در صدر جدول کلاهبرداری‌های اینترنتی
این مقام مسئول در نیروی انتظامی کشور درباره گروه سنی مجرمان سایبری نیز می‌گوید: اکثر مجرمان سایبری جوان و در بازه سنی ۱۸ تا ۳۰ سال هستند. کلاهبرداری در فضای مجازی نیاز به هوش و تخصص دارد و خیلی از جوانان هردوی اینها را دارند. عمده کلاهبرداران سایبری در ایران آقا هستند اما دسته‌ای از کلاهبرداری‌ها هم هست که توسط خانم‌ها انجام می‌شود.

وی درباره انگیزه مجرمان سایبری جوان و نوجوان از ارتکاب به جرم توضیح می‌دهد: بر اساس تحقیقی که ما انجام دادیم، بیشتر جوانان و نوجوانان اصلا نیاز مالی ندارند و برای پول اقدام به جرایم سایبری نمی‌کنند. بعضی از آنها برای سرگرمی و تفریح و شوخی و نیز برای عرض اندام و به رخ کشیدن توانایی‌های خود مرتکب این جرم می‌شوند.

به گفته سرهنگ پاشایی استان‌های تهران، اصفهان، مازندران و خراسان رضوی (بیشتر در شهر مشهد) استان‌هایی هستند که به ترتیب، بیشترین حجم کلاهبرداری‌های اینترنتی را در کشور به خود اختصاص داده‌اند.