زعفران به عنوان گران‌قیمت‌ترین ادویه جهان، رتبه چهارم بیشترین تقلب در موادغذایی را به خود اختصاص داده است. ایران با ۸۰% تولید سالانه، اصلی‌ترین تامین‌کننده این طلای سرخ در جهان محسوب می‌شود. ازاین‌رو تعیین اصالت زعفران ایران، تعیین شناسنامه آن براساس نوع و مقدار متابولیت‌ها، شناسایی زعفران اصیل و تقلبی و همچنین تعیین نوع و مقدار تقلب در آن به خصوص در حالت جامد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از طرفی بر اساس استاندارد بین‌المللی تعیین کیفیت زعفران (ISO-۳۶۳۲)، استخراج با حلال و تکنیک طیف‌سنجی فرابنفش-مرئی به عنوان مهم‌ترین روش جهت آنالیز متابولیت‌های زعفران معرفی شده است. بدین ترتیب استفاده از روش استاندارد مستلزم انتقال نمونه به آزمایشگاه و استخراج و اندازه‌گیری است. این محدودیت، استفاده از این تکنیک در مزرعه، محل داد و ستد و به طور کلی هرجایی که آنالیز و دریافت پاسخ سریع مدنظر است را با محدودیت روبه‌رو می‌کند. 

در همین راستا یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف با همکاری شرکت دانش‌بنیان پویش تدبیر کرانه (فیزتک) با طراحی و ساخت سامانه طیف‌سنجی قابل حمل آنالیز زعفران (Saffron Analyzer) در گستره طول موجی ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ نانومتر به منظور آنالیز سریع، در محل و در فاز جامد زعفران، گامی مهم برای رفع چالش‌ها در مسیر تولید، بسته‌بندی و صادرات این ادویه گرانبها، برداشته است.

هادی پرستار، شهری دانشیار دانشکده شیمی و مدیرعامل شرکت پارس سنجش نوآور شریف در این خصوص می‌گوید: دستگاه طیف‌سنجی قابل حمل آنالیز زعفران بر مبنای تکنیک‌های مختلف هوش مصنوعی، تشخیص الگو و رگرسیون به منظور پردازش طیف‌های بدست آمده از آنالیز نمونه‌های زعفران متعلق به مناطق مختلف ایران و در راستای اصالت‌سنجی زعفران، تعیین منشاء جغرافیایی نمونه‌های زعفران و همچنین ساخت شناسنامه برای زعفران ایرانی تحول عظیمی ایجاد خواهد کرد.

 وی افزود: یکی از کلیدی‌ترین جذابیت‌های کار تیم شرکت پارس سنجش نوآور شریف در این پروژه طراحی دیتابیس زعفران ایران بر اساس طیف‌های بدست آمده با دستگاه طراحی شده که به نوعی شناسنامه این محصول استراتژیک است، با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی است، که منجر به تحولی شگرف در سازمان‌های کنترلی مانند سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو، وزارت جهاد کشاورزی و شرکت‌های خصوصی فعال در حوزه تولید و صادرات زعفران خواهد شد، علاوه برآن به دلیل قابل حمل بودن دستگاه، امکان آنالیز در محل برای کاربران فراهم است و این آنالیزها سریع و غیرتخریبی خواهد بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به بررسی‌های انجام شده در داخل کشور و جلسات متعدد با شرکت‌های فعال در حوزه تولید زعفران، دستگاه طیف‌سنجی قابل حمل آنالیز زعفران نخستین دستگاه اختصاصی برای تعیین اصالت زعفران در ایران خواهد بود که امکان آنالیز در محل را برای کاربر فراهم خواهد کرد. با توجه به تدابیری که تیم تحقیقاتی ما در طراحی و ساخت دستگاه درنظر گرفته است کاربر به سادگی می‌تواند از تمام قابلیت‌های دستگاه در تعیین اصالت و تشخیص تقلب‌های زعفران بدون نیاز به دانش قبلی استفاده کند.

شایان ذکر است؛ شرکت دانش‌بنیان پارس سنجش نوآور شریف با هدف توسعه فناوری‌های نوین طیف‌سنجی و تصویربرداری در ترکیب با تکنیک‌های هوش مصنوعی (کمومتریکس)، به منظور تعیین اصالت، سلامت و کیفیت موادغذایی و دارویی در حال فعالیت است. این شرکت نتیجه سال‌ها فعالیت آکادمیک محققین در حوزه آنالیز موادغذایی به‌ویژه توسعه تکنیک‌های نوین و سریع طیف‌سنجی و تصویربرداری ابرطیفی همراه با روش‌های هوش مصنوعی در دانشگاه صنعتی شریف است.

روابط عمومی دانشگاه شریف اعلام کرد؛ تعیین اصالت، سلامت و کیفیت موادغذایی، محصولات کشاورزی و دامی، ارتقای امنیت غذایی، ردیابی محصولات کشاورزی، کمک به توسعه پایدار کشاورزی و تولید محصول سالم، ارتقای صادرات محصولات غذایی و کشاورزی با تمرکز بر محصولات استراتژیک، توسعه انواع مدل‌های هوش مصنوعی برای سنجش سریع، ارزان و غیرتخریبی موادغذایی، به کارگیری انواع روش‌های طیف‌سنجی آزمایشگاهی پرتابل و تصویربرداری و توسعه و طراحی نرم افزارهای مربوط به روش‌های هوش مصنوعی به منظور آنالیزهای تجزیه‌ای از جمله ماموریت‌های این شرکت دانش بنیان است.