وطن امروز/متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

رضا رحمتی| در روزهای اخیر 3 اتفاق در روابط بین ایران و عربستان سعودی رخ داده که نشانه‌هایی است از بحرانی جدید در منطقه خاورمیانه یعنی تشدید تنش بین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ایران؛ اول اعدام 6 شهروند ایرانی توسط عربستان سعودی به جرم قاچاق کپتاگون، دوم فروش سهام گروه هلدینگ صافولا به ارزش 200 میلیون دلار و سوم تلاش برای شراکت مصر در ائتلاف علیه انصارالله یمن. 

1- اعدام 6 ایرانی به جرم قاچاق کپتاگون
وزارت کشور عربستان روز چهارشنبه 12 دی از اعدام ۶ نفر با تابعیت ایرانی که به اتهام «قاچاق مواد مخدر به این کشور» محکوم شده بودند، خبر داد. عربستان مدعی شده است ۶ شهروند با تابعیت ایرانی که اعدام شدند اقدام به قاچاق مواد مخدر به عربستان می‌کردند. بر اساس گزارش خبرگزاری سعودی «واس»، این وزارتخانه همچنین ادعا کرد: «نیروهای امنیتی توانستند افراد فوق‌الذکر را دستگیر کنند و تحقیقات انجام شده و بازجویی از آنها منجر به تفهیم اتهام ارتکاب جرم و ارجاع آنها به دادگاه ویژه شد». وزارت کشور عربستان افزود: «مجازات اعدام علیه آنها در منطقه الشرقیه انجام شد». این وزارتخانه در بیانیه مذکور ادعا کرده است حکم اعدام این افراد پس از تجدیدنظرخواهی در دیوان عالی کشور عربستان تایید شد (ایسنا). 

2 - فروش سهام گروه هلدینگ صافولا به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار
در همین روزها اتفاقی دیگر در روابط تجاری ایران و عربستان سعودی افتاد که کمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و آن این بود که «گروه هلدینگ عربستانی صافولا در روز صنایع روغنی بهشهر را نیز واگذار کرد». سایت «جاست فود» که به صورت تخصصی به انتشار اخبار حوزه غذایی می‌پردازد، هدف هلدینگ صافولا از این واگذاری را مصوبه هیات مدیره این شرکت مبنی بر خروج از بازار‌های فرعی اعلام کرد. مدیر سرمایه‌گذاری و بورس صافولا به این پایگاه خبری گفت: هدف از فروش سهام‌ها و دارایی‌ها در بازار‌های فرعی جهت تقویت هلدینگ و سرمایه‌گذاری در بازار‌های جدید با ارزش افزوده بیشتر است، ضمن آنکه به دنبال این هستیم سبد محصولات خود را در صنایع غذایی افزایش دهیم. وی با بیان اینکه خریدار جزو سهامداران نبوده، گفت: یک فرد خارج از گروه اقدام به خرید کرد و ما در نهایت سهم خود را به قیمت ۱۸۷ میلیون دلار (۷۶۵ میلیون ریال سعودی) واگذار کردیم (برنا). هلدینگ صافولا این سهام را به یک شرکت اماراتی واگذار کرده است.

3- شراکت مصر در ائتلاف علیه انصارالله یمن
خبر دیگری که در چند روز گذشته مخابره شد و آن هم کمتر مورد توجه رسانه‌های داخلی و بین‌المللی قرار گرفت، خبری بود که منابع عبری از آن رونمایی کردند «مصر در تدارک حمله به یمن است». منابع اسرائیلی در این باره مدعی شده‌اند مصر تحت فشار تل‌آویو در حال برنامه‌ریزی برای انجام حملات هوایی فشرده علیه انصارالله یمن است. منابع اسرائیلی با استناد به این اطلاعات محرمانه، مدعی شده‌اند مداخله مصر علیه انصارالله قریب‌الوقوع خواهد بود. در همین خصوص «یهوشوع مری لیختر» محقق اسرائیلی و عضو مرکز دایان در دانشگاه تل‌آویو مدعی شده این حمله انجام خواهد شد. وی در پستی در شبکه ایکس نوشته است: «اسرائیل بر مشارکت مصر در بازدارندگی حوثی‌ها به بهانه متوقف کردن روند کاهش درآمدهای مالی این کشور از کانال سوئز در نتیجه اعمال محدودیت کشتیرانی از سوی این گروه در دریای سرخ فشار می‌آورد». وی در همین راستا اعلام کرده است: «ارتش مصر ماکتی را در صحرای لیبی بین شهرهای الفرافره و بولت آماده کرده و پرسنل نیروی هوایی مصر بر فراز این منطقه در حال آموزش هستند» (تابناک). بر همین اساس روسیا الیوم با انتشار این ادعا، به بررسی وجه قانونی این اقدام ادعایی مصر پرداخته و نوشته است مصری‌ها می‌گویند «قوانین بین‌المللی به مصر این حق را می‌دهد که تمام اقدامات لازم را برای حفاظت از امنیت ملی خود و ایمنی دریانوردی در دریای سرخ انجام دهد» (روسیا الیوم). 

 دلایل شکل گرفتن این اتفاقات چیست و چه باید کرد؟
با کنار گذاشتن این اخبار و تلاقی اتفاقات جدید، به ‌نظر می‌رسد منطقه در حال آماده شدن برای روند جدیدی از تنش‌هاست که منطق اصلی آن را تلاش برای بازتعریف موازنه قدرت در منطقه با محوریت عربستان سعودی تشکیل می‌دهد. به نظر می‌رسد بعد از اتفاقات سوریه و سقوط اسد و افتادن سوریه به دست نیروهای طرفدار ترکیه و نیروهای وفادار به اخوان‌المسلمین، عربستان تحولات منطقه را چندان باب میل خود نمی‌بیند. کنار هم قرار دادن اخبار روابط عربستان با ایران، نشان می‌دهد عربستان از تشدید وضعیت با ایران چندان دلسرد نیست و به دنبال این است که تحولات را به سمت تمناهای امنیتی خود پیش ببرد. خاصه اینکه تحولات سیاسی در آمریکا با روی کار آمدن دونالد ترامپ نیز این وضعیت را بیشتر تقویت می‌کند؛ وضعیتی که تشدید تنش‌های بیشتر را توجیه و فاصله گرفتن از ایران را در چارچوب تحولات نظام بین‌الملل ارزیابی می‌کند. تشدید تنش در حاشیه خلیج‌فارس وضعیت معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی را پیچیده خواهد کرد.  اگرچه برای صحبت درباره وخامت شرایط در روابط بین ایران و عربستان بسیار زود است اما از این نشانه‌ها می‌توان به این فرضیه رسید که روابط 2 کشور در صورتی که مدیریت تنش به وجود نیاید می‌تواند در وضعیتی از تنش قرار گیرد. البته درباره روابط بین 2 کشور باید به عدم خواست طرفین برای این تشدید تنش نیز اشاره کرد. واکنش وزارت امور خارجه ایران این موضوع را مخابره می‌کند که شاید وزارت امور خارجه با علم نسبت به همین موضوع که تشدید تنش در منطقه با منافع ایران سازگار نیست، نسبت به اخبار منفی که از جانب ریاض در حال مخابره است، سکوت اختیار کرده یا کمتر فضای رسانه‌ای پیرامون این موضوع سازماندهی شده است؛ موضوعی که شاید اگر بعد از حوادث تنش‌آلود عربستان و ایران در سال‌های بعد از حادثه منا اتفاق می‌افتاد، به این سادگی توسط دستگاه دیپلماسی و رسانه‌ای ایران مورد بی‌توجهی قرار نمی‌گرفت. این موضوع اگرچه مورد توجه است که وخامت اوضاع در حاشیه خلیج‌فارس، با منافع ایران در شرایط کنونی سازگاری ندارد اما اعدام 6 ایرانی در شرایط عدم اطلاع به  وزارت امور خارجه ایران یا نهادهای دیپلماتیک، حتی به جرم قاچاق مواد مخدر، از دامنه روابط تنش‌زدای ایران و عربستان در 2 سال اخیر که با وساطت چین در یک وضعیت نسبتا باثباتی قرار گرفته است، فاصله دارد. اما اگر عربستان متاثر از شرایط بین‌المللی بویژه شرایطی که در آمریکا در حال ایجاد است و این برداشت اشتباه رسانه‌ای که توسط اسرائیلی‌ها در حال پمپاژ است که به واسطه تحولات منطقه‌ای در شامات، لبنان و فلسطین، قدرت منطقه‌ای ایران تضعیف شده است، بنابراین باید به دنبال امتیاز‌گیری از ایران در این شرایط بود، دست به تشدید تنش با ایران بزند، در حال ایجاد دور باطلی از معمای ناامن‌سازی منطقه حاشیه خلیج‌فارس خواهد بود. چنین وضعیتی را باید با عنوان «پیش‌دستی برای تشدید تنش» مورد تعریف قرار داد. آنچه مشخص است این است که ادراک موجود در 2 کشور باید روابط 2 کشور (هر چند شکننده باشد) را محفوظ دارد تا ثبات نسبی منطقه خلیج‌فارس متاثر نشود. باید با علم نسبت به وضعیت آینده رفتار سیاسی، ایران به صورت هوشمندانه رفتاری پیشگیرانه را دنبال کند. مشخص است که در شرایط کنونی روابط بین 2 کشور، تقویت روابط باید در اولویت 2 طرف قرار گیرد و هرگونه افتادن در دام وضعیت خطرناک بحران در روابط 2 کشور، با منافع هر 2 کشور فاصله دارد.