ایلنا/ استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز و رئیس انجمن ناباروری ایران گفت:‌ خانواده‌ها بدانند اگر نمی‌توانند بچه‌دار شوند، با استفاده از رحم جایگزین به لحاظ علمی، فقهی و حقوقی هیچ مشکل خاصی بوجود نمی آید.این مسئله در ثبت احوال و قانون هم جا افتاده است.

«محمد ابراهیم پارسانژاد» استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز و رئیس انجمن ناباروری ایران درباره وضعیت استفاده از «رحم جایگزین» در کشور گفت: وقتی که جنین شکل گرفت، در رحم مادر شروع به رشد و نمو می‌کند، اما گاهی اوقات شرایطی برای رحم پیش می‌آید که دیگر قابل درمان نیست. رحم هم مانند تمام اعضای دیگر بدن دچار بیماری و فیبروم می‌شود. هر مشکلی که در رحم پیش می‌آید درمان می‌شود و مادر دوباره می‌تواند با همان رحم باردار شود، اما برخی موارد وجود دارد که نه تنها مادر باردار نمی‌شود، بلکه مشکلاتی هم پیش می‌آید مانند خونریزی‌های نامتعارف و یا سرطان‌های رحم که جان مادر به خطر می‌افتد. در این شرایط رحم را از بدن مادر خارج می‌کنند و اگر مادر به دنبال بچه دار شدن باشد رحم اجاره‌ای در اینجا موضوعیت پیدا می‌کند.

وی افزود: موارد دیگری هستند که خانم‌ها مادرزاد دارای رحم نیستند یا رحمی دارند که به اصطلاح قابلیت باروری ندارد. آن‌ها هم جزو کسانی هستند که رحم اجاره‌ای درباره آن‌ها موضوعیت پیدا می‌کند. پس اگر بخواهیم از رحم فرد دیگری استفاده کنیم که جنین را در رحم آن فرد بگذاریم تا رشد و نمو پیدا کند که به آن «رحم جایگزین» می‌گویند، انجام این اقدام به لحاظ علمی مشکل نیست، جنین را در آزمایشگاه پرورش می‌دهند و یک یا دو مرحله از رشد جنین که کامل شود آن را برمی‌دارند. از قبل هم رحم فرد دیگری به اصطلاح تحت عنوان رحم جایگزین آماده شده و در آن قرار می‌دهند. این حاملگی به مدت ۹ ماه اتفاق می‌افتد و به اصطلاح بچه مهمان آن مادر است.

پارسانژاد ادامه داد: پس از آنکه نوزاد به دنیا آمد به خانواده اصلی که جنین مال آن‌هاست تحویل داده می‌شود. آماده‌سازی جنین و انتقال آن به رحم جایگزین کار مشکلی برای پزشک محسوب نمی‌شود. آنچه که در این زمینه حائز اهمیت است مسائل قانونی، فقهی، روانشناختی و جامعه شناختی است که باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: متأسفانه در کشورهای خارجی هیچ قانونی برای استفاده از رحم جایگزین وجود ندارد و استفاده از رحم جایگزین بسیار مشکل است و در کشورهای منطقه‌ای که اهل تسنن هستند، هیچ‌کدام از این‌ها موضوعیت ندارد به این معنا که نمی‌تواند اجرا شود، اما به برکت پویایی فقه شیعه و اجتهاد که در کشور ما وجود دارد می‌توانیم با مراجعه به فقه شیعه که طوری تنظیم شده که با علم روز ما همراه است، مجوز این کار اخذ شود. همان طور که نوزاد می‌تواند دوران شیردهی را با فرد دیگری که به آن دایه می‌گویند سپری کند، این هم یک نوع دایگی تلقی می‌شود، به این معنا که مادر به نام دایه بچه محسوب می‌شود اما به لحاظ خونی یعنی به لحاظ ژنتیک دقیقاً متعلق به پدر و مادر خود است، اما اینکه آیا نوزاد متولد شده به لحاظ خلق و خو شبیه فردی که از رحم جایگزین آن متولد شده، می‌شود چیزی است که هنوز در دنیا اثبات نشده است. اما به دلیل اینکه خانواده و زندگی‌ها متلاشی نشود از رحم جایگزین استفاده می‌کنند که به لحاظ شرعی هم مشکلی ندارد.

رئیس انجمن ناباروری کشور گفت: حدودا بین پنج تا ده درصد کل مادران نابارور از این روش برای بچه‌دار شدن استفاده می‌کنند. ما فقط اهداء باروری و اهداء رحم که نداریم بلکه اهداء اعضای دیگر بدن مانند قلب، کبد و کلیه نیز انجام می‌شود و اهدا رحم هم در قالب همین موارد است. اهدا رحم به نوعی زندگی‌ها را نجات می‌دهد که به لحاظ شرعی به این اقدام «اهدا» گفته می‌شود. اما خارج از مسائل شرعی و قانونی در پشت پرده ممکن است بین خودشان تبادل مالی برای استفاده از رحم جایگزین صورت گیرد که ما به آن ورود نمی‌کنیم و لذا در این صورت قیمت مشخصی در نظر گرفته نمی‌شود.

پارسانژاد با اشاره به اینکه برخی زنان در کشور هستند که می‌توانند باردار شوند، اما نمی‌خواهند باردار شوند و از رحم جایگزین استفاده می‌کنند، گفت: مادران شاغل مانند پرستاران، خلبانان و برخی ورزشکاران حرفه‌ای مانند شناگران و تنیسورها نمی‌خواهند به خاطر حرفه‌ای که دارند باردار شوند، اما به دنبال آن هستند که با استفاده از رحم جایگزین دارای فرزند شوند. این افراد را به پزشکی قانونی ارجاع می‌دهیم وپزشکی قانونی هم راسا تصمیم نمی‌گیرد. خود این افراد از مراجع تقلید استفتاء می‌کنند که آیا می‌شود این کار را انجام داد یا خیر. اگر مجوز این کار را کسب کنند و بتوانند قاضی و مجتهد را قانع کنند یک نامه می‌آورند و پزشکان متخصص این کار را انجام می‌دهند.

وی در پاسخ به این سوال که چند درصد از این رحم‌های جایگزین به نتیجه می‌رسد و فرزند به دنیا می‌آید، گفت: در بهترین وضعیت آی‌اف‌سی، تا سی و پنج درصد به بچه زنده ختم می‌شود و در بهترین شرایط ۳۰ تا ۴۰ درصد این نوع باروری‌ها به تولد جنین منجر می‌شود. در مجموع بین ۵ تا ۱۰ درصد از تولدها در کشور از طریق رحم جایگزین صورت می‌گیرد.

پارسانژاد در پایان گفت: خانواده‌ها بدانند اگر نمی‌توانند بچه دار شوند، استفاده از رحم جایگزین به لحاظ علمی، فقهی و حقوقی هیچ مشکل خاصی بوجود نمی‌آید. این مسئله در ثبت احوال و قانون هم جا افتاده است.