در پنجمین نشست از سلسله نشست های کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران با عنوان «اینترنت، فیلترینگ، ما و شما؛ پسافیلترینگ»، مدعوین درباره آسیب‌ها و چالش‌های فیلترینگ از ابعاد مختلف حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و امنیت سایبری سخن گفته و به بیان ضرورت‌هایی در دوره پسافیلترینگ پرداختند. از جمله بهزاد اکبری، معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت که مهم‌ترین اقدام در این دوره را مذاکره و اقدامات حقوقی با هدف رفع تحریم ایران از سوی پلتفرم‌های بین‌المللی دانست.

مطالبه بخش خصوصی گشایش فضای مجازی است

سادینا آبایی، رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق ایران، با تاکید بر اینکه مطالبه بخش خصوصی رفع فیلترینگ و گشایش فضای مجازی است. گفت: به نظر می‌رسد، دولت به دنبال تغییر مدل فعلی در فضای مجازی است اما باید چارچوب‌ها مشخص شود.

آبایی افزود: ما به دنبال رشد ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال هستیم و سؤال این است که با این اینترنت چگونه به چنین رشدی می‌توان دست یافت.

او تصریح کرد: تسلط و توجه به قانون اساسی می‌تواند راهگشای خیلی از مشکلات باشد؛ اما تعدد قوانین و مصوبه‌ها درنهایت باعث می‌شود که مردم نتوانند قانون اساسی را بخوانند و حقوق خود را بشناسند. به طور مثال در حوزه هوش مصنوعی، حدود ۱۵ سند داریم که خواندن این اسناد، کار زمان‌بری است.

آبایی تأکید کرد: سرعت اینترنت در کشور پایین است؛ شبکه ما بسیار آلوده است که باید مراقب حملاتی باشیم که به کشور ما صورت می‌گیرد و  این وضعیت امکان رشد و توسعه حوزه را می‌گیرد. از طرفی ارتباط بانکی برای فعالیت حوزه ما بسیار مهم است.

رئیس کمیسیون فاوای اتاق ایران تصریح کرد: باید اطلاعات زمان فیلترینگ کامل شود تا بدانیم چه مسیری را طی کرده‌ایم تا براساس آمارهای موجود، وضعیت روز را پایش کنیم. ما به آمار و اطلاعات دقیق نیاز داریم. میزان خسارت وارد شده از طریق فیلترینگ به کسب‌وکارها چقدر است؟ شاخص‌های اندازه‌گیری ما مشخص نیست.

آبایی با اشاره به اهمیت جذب سرمایه، تأکید کرد: امنیت سرمایه‌گذاری باید پدید بیاید که بتوان سرمایه‌گذار را جذب کرد.  

رشد ترافیک ایران در دو سال و نیم گذشته منفی بوده است

در ادامه این نشست، بهزاد اکبری- معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت- با بیان اینکه توسعه ۳G و ۴G در سال 1393 شروع شد و بلافاصله در کشور فراگیر شد، ادامه داد: از سال ۹۵ تا ۹۸ رشد خیلی خوبی در این بخش داشتیم و ترافیک مصرفی سالانه رشد ۷۰ درصدی داشت. با شروع کرونا در سال ۹۸ این رشد از میانگین جهانی نیز بیشتر افزایش یافت. تا اینکه پس از آن به محدودیت‌های ۱۴۰۱ رسیدیم که با کاهش شدیدی در ترافیک دیتا مواجه شدیم. در حال حاضر با اقدامات دولت، تازه در حال نزدیک شدن به وضعیت ۱۴۰۱ هستیم.

او با اشاره به اینکه رشد ترافیک دنیا به طور متوسط بین ۲۵ تا ۳۰ درصد در سال است، گفت: در دو سال و نیم گذشته نه تنها این رشد را نداشتیم بلکه عقب‌گرد هم داشتیم. این عقب‌گرد موجب شد، سرمایه‌گذاری در بخش تلکام به شدت کاهش یابد و به زیر ۲۰۰ همت برسد. دو اپراتور ما کمتر از ۱۰۰ همت فروش داشته‌اند. این آسیب جدی به توسعه کشور خواهد زد.

۳۰ درصد دامنه‌های خارجی به دلیل تحریم‌ها و فیلترینگ از دسترس خارج هستند 

اکبری افزود: در کیفیت سرویس دریافتی نیز افت زیادی اتفاق افتاده و درنتیجه محدودیت‌ها بخش قابل توجهی از کاربران ناگزیر شدند از VPN استفاده کنند و دسترسی‌ها دچار اختلال شده است.

او وضعیت آلودگی‌ها را بغرنج توصیف کرده و تصریح کرد: به عنوان مثال روز گذشته ۱۱ هزار و ۷۴۵ حمله از ایران به خارج داشته‌ایم. یا امروز و تا این لحظه، حملات از خارج به ما ۱۳۷ حمله بوده است. این به دلیل آلودگی شدید دستگاه‌های مردم است. در حالی که ۷۰ درصد ترافیک مصرفی در بستر شبکه‌های موبایل اتفاق می‌افتد.

اکبری، تأکید کرد: این حجم حملات باعث شده آی پی‌های ایران در لیست سیاه قرار بگیرند. به این شرایط باید تحریم‌ها را هم اضافه کنیم. در حال حاضر ۱۶ هزار و ۲۳۹ دامنه به دلیل آلودگی‌ها و تحریم‌ها برای کاربران ایرانی بلاک شده‌اند. یعنی بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های فیلترینگ و صرفاً به دلیل تحریم‌ها ۱۷ درصد از دامنه‌های خارجی و با اعمال فیلترینگ نیز ۳۰ درصد دامنه‌های خارجی از دسترس کاربران خارج است.

برای توسعه اکوسیستم فناوری به بازارهایی فراتر از ایران نیاز داریم

 او در بخش دیگری از سخنانش درباره حمایت از تولید گفت: تلکام از تولید داخل حمایت کرده ولی کوچک بودن این بخش مانعی در مسیر توسعه این اکوسیستم است. ما در شبکه خود تجهیزاتی داریم که توسط شرکت داخلی تولید می‌شود ولی برای پایدار ماندن به بازارهایی فراتر از ایران نیاز دارد.

 اکبری ادامه داد: اگر دولت چهاردهم در چهار سال آینده، بتواند با سیاست درست در حوزه فناوری اطلاعات تحول ایجاد کند، مهم‌ترین تصمیم خود را گرفته است. ما برای تحول در این حوزه منابع انسانی و مالی داریم و این حوزه در حوزه‌های دیگر اثرگذار است. تحول صنایع دیگر هم به این حوزه مرتبط است. اگر صنایع در ایران متحول نشوند، مزیت رقابتی را از دست خواهند داد. در حوزه دیجیتال باید توسعه‌یافته باشیم. برای توسعه کشور هیچ راهی نداریم جز اینکه در حوزه دیجیتال به مسیر توسعه بازگردیم.

برای بازگشت امید به حوزه دیجیتال، باید سیاست‌گذاری روشن انجام شود

او تصریح کرد: شفافیت با مردم باعث می‌شود مردم شرایط و تغییر آن را تحمل کنند. با چشم‌انداز روشن سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد. مهم‌ترین کار در دستور دولت، باید سیاست‌گذاری و ترسیم چشم‌انداز، روشن باشد تا امید به بخش دیجیتال برگردد و در آن صورت سرمایه‌گذاری هم صورت می‌گیرد تا مشکلات احتمالی در کمترین زمان ممکن صورت گیرد.

اکبری تأکید کرد: ما هیچ راهی نداریم جز رفع محدودیت‌ها، اما نگاه ما نباید صفر و ۱۰۰ باشد. ما نمی‌توانیم بپذیریم محتوای ناهنجار در اختیار گروه‌های آسیب‌پذیر قرار گیرد. اما محدودیت‌ها، کاربران را به مسیری سوق داده تا هم کاربران و هم صنعت و زیرساخت‌ها در معرض خطر قرار گیرند. اصلاح این مسیر یک انتخاب نیست، یک ضرورت است.

 مهم‌ترین اقدام مذاکره برای رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌هاست

 معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، با بیان اینکه دسترسی به بسیاری از پلتفرم‌های بین‌المللی مانند گوگل و چت جی پی تی به روی کاربران ایرانی بسته است، افزود: در دوره پسافیلترینگ مهم‌ترین کار، مذاکره و اقدامات حقوقی بین‌المللی برای رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها است.

 او افزود: دفاع از حقوق مردم و فعالان اکوسیستم در فضای بین‌المللی و اقدامات جدی حقوقی با گرفتن وکیل باید در اولویت کشور باشد. این امر در دستور کار وزارتخانه است.

اکبری، ادامه داد: با مشکلات موجود تحریم‌ها، اگر رفع فیلتر اتفاق بیفتد، باز هم فیلترشکن‌ها خاموش نخواهند شد و ما به شرایط قبل از ۹۴ برنمی‌گردیم. اما رفع فیلتر این مسیر را هموارتر خواهد کرد. چرا که با پلتفرمی که الان ما را تحریم کرده و در ایران هم فیلتر است نمی‌توان وارد مذاکره برای رفع تحریم شد.

او با اشاره به برگزاری رویداد دوبی توسط وزارت ارتباطات برای معرفی ظرفیت‌های شرکت‌های ایرانی در حوزه فناوری، گفت: وزارت ارتباطات این آمادگی را دارد بستر سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی را برای اتصال اکوسیستم منطقه فراهم کند.

اکبری افزود: سرمایه‌گذاری در فیبر از نان شب واجب‌تر است. سرمایه‌گذاری‌هایی قبلاً انجام شده اما موفقیت‌آمیز نبود که دلیل اصلی آن تداوم فیلترینگ است. اگر محدودیت‌ها نباشد برای کاربران استفاده از سرویس‌های جدید توجیه‌پذیر خواهد بود. او تأکید کرد: سرمایه‌گذار، قطعیت در سیاست‌گذاری می‌خواهد و باید بداند عواید سرمایه‌گذاری او به خودش بازخواهد گشت.

مطالبه بخش خصوصی در اقتصاد دیجیتال باید تسهیل همرسانی عرضه و تقاضا باشد

پیام باقری-نایب‌رئیس اتاق ایران-نیز در این نشست به تبعات اقتصادی فیلترینگ اشاره کرده و گفت: بخش خصوصی نقش پررنگی در تحقق هدف‌گذاری رشد ۸ درصدی اقتصاد دارد و بالقوه توان انجام آن را دارد. اما شرط آن این است که تمام حوزه‌های اقتصاد کشور بسیج شوند و بسترسازی لازم را برای تحقق این ظرفیت فراهم کنند.

او با بیان اینکه در اقتصاد دیجیتال فضای بسیار زیادی برای فعالیت وجود دارد اما ابزارهای آن فراهم نیست، ادامه داد: سال‌هاست موضوع دولت الکترونیک مطرح می‌شود اما آن‌طور که باید پیش نرفته است. در حالی که بسیاری کشورهایی که دیرتر از ما این موضوع را در دستور کار قرار دادند از ما جلوتر هستند. چرا فضای اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای آنلاین آن‌طور که باید رشد نمی‌کنند!؟ در حالی که توسعه آن می‌تواند حتی چالش‌های مهمی مثل آلودگی هوا را از طریق کاهش جابجایی فیزیکی، کاهش دهد.

باقری، تأکید کرد: یکی از ملزومات رشد ۸ درصد این است که همه کشور بسیج شوند تا بخش خصوصی بتواند در توسعه اقتصاد دیجیتال فعال شود. اقتصاد دیجیتال یک بازار بین‌المللی است و باید زیرساخت‌ها برای اتصال ما به دنیا فراهم باشد. در سمت عرضه، جوانان ایرانی‌ها توانمندی‌های بالایی دارند، در سمت تقاضا هم با بازار بزرگی در داخل و خارج مواجه هستیم. آنچه باید در این میان اتفاق بیفتد همرسانی ظرفیت‌های عرضه به ظرفیت‌های تقاضا است. این البته در تمام بخش‌های اقتصادی جاری است.

نایب‌رئیس اتاق ایران، اظهار کرد: در کشورهای همسایه خودمان بالغ‌بر هزار میلیارد دلار تقاضا وجود دارد اما سهم ما حدود ۵۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی است. همرسانی در اینجا هم باید اتفاق بیفتد.

اتاق ایران نقشه راهی برای همرسانی عرضه و تقاضا در اقتصاد دیجیتال تدوین کند

 او تأکید کرد: در اقتصاد دیجیتال هم باید مطالبه ما در بخش همرسانی باشد و اتاق ایران باید نقشه راهی برای آن تهیه کند. باید بدانیم در چه زیست بومی هستیم و بدانیم چه می‌خواهیم و بدانیم چگونه می‌خواهیم به آن خواسته برسیم و نقش اتاق و فعالان اقتصادی در آن چیست.

باقری اظهار کرد: علاوه بر رفع فیلترینگ به نت پرسرعت و افزایش پهنای باند و افزایش سرمایه‌گذاری نیاز داریم. بخش خصوصی در حوزه توسعه زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال باید سرمایه‌گذاری کند. اما این زمانی اتفاق می‌افتد که سرمایه‌گذار مدل‌های کسب‌وکار توجیه‌پذیر مقابل خود ببیند. اگر سرمایه‌گذار بداند اصل سرمایه و عواید این سرمایه‌گذاری تضمین‌شده خواهد بود حتماً برای سرمایه‌گذاری جذب می‌شود.

او با تأکید بر اهمیت قوانین حمایتی و مشوق‌ها در اقتصاد دیجیتال، ادامه داد: یک نقص جدی که در کشور وجود دارد، فقر اطلاع‌رسانی در حوزه اقتصاد دیجیتال است. این نقیصه باید با برگزاری برنامه‌هایی از این دست برطرف شود.

رفع فیلترینگ اقدامی کم‌هزینه‌برای بازآفرینی سرمایه اجتماعی دولت است

فرزین فردیس-عضو هیات رئیسه اتاق تهران -هم در این نشست گفت: اقتصاد ایران مشکلات زیادی دارد؛ مثلاً ناترازی انرژی در کشور کارخانه‌ها و تولیدکننده را تهدید می‌کند. حجم بالای مسائل و مشکلات در تعامل تجاری و کسری تراز تجاری منفی ۱۷ میلیارد دلار فشار زیادی به کشور وارد کرده است.

عضو هیات رئیسه اتاق تهران، تصریح کرد: برای اینکه اقدامی دیگر در عرصه اقتصاد انجام دهیم نیاز به سرمایه مالی بالایی داریم ولی برداشتن فیلترینگ می‌توانست کم‌هزینه باشد.

فیلترینگ در ایران پیچیده شده و ابعاد اجتماعی پیدا کرده است

محمد کشوری- پژوهشگر- نیز با بیان اینکه در دهه ۸۰ دو قانون تجارت الکترونیک و تغییر ساختار وزارت ارتباطات، در مجلس ششم تصویب شد که در زمان خود از قوانین پیشرو بود، گفت: در سال ۸۳ مردم به ارزش ۴ میلیارد دلار برای دریافت سیم‌کارت ثبت‌نام کردند و تمرکز دولت بر توسعه موبایل بود.

او ادامه داد: در آن دوره وبلاگ نویسی رواج پیدا کرد و زبان فارسی هفتمین زبان وبلاگ نویسی بود و رونق زیادی داشت. در سال ۸۷ شبکه اجتماعی کلوب در ایران، یک میلیون کاربر داشت که بسیار قابل توجه بود.

کشوری، تأکید کرد: اینکه می‌گوییم فیلترینگ رفع شود، مقصود سایت‌های پورنوگرافی، قمار و فیشینگ و ... نیست. بنابراین ما قائل هستیم ممکن است در مواردی مصلحتی وجود داشته باشد که فیلتر ادامه یابد. اما این یک موضوع عام در مورد پیام‌رسان‌ها و ... نیست.  

در ادامه این نشست جهانگیر آقازاده- نماینده سازمان نصر درباره مسئله فیلترینگ و پسافیلترینگ- اظهار کرد: فیلترینگ با فشار دادن یک دکمه انجام می‌شود، اما جبران خسارت ناشی از فیلترینگ، کار سختی است. البته جبران بخشی از این خسارت در اختیار ما نیست.

آقازاده ادامه داد: رفع فیلتر واتساپ و گوگل پلی ۶ ماه زمان برده است؛ میلیاردها تومان هزینه شده تا ما بتوانیم رفتار غیرمتعارف کاربر را پاسخ بدهیم. پهنای باندی که توسط اتک‌های داخلی و ترافیک غیرعادی فیلترشکن‌ها ایجاد شده، هزینه‌بر بوده است.

او ادامه داد: برخی از دیتاسنترهای ما فیلترشکن فروش شده‌اند. این صنعت ۶۰ همت درآمد زیرزمینی دارد و ۱۰ برابر این درامد، مردم از فیلترشکن مجانی استفاده می‌کنند. اصلاح این وضعیت چند برابر کار نیاز دارد.