شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

‌عبدالرحمن فتح‌الهی| بعد از ادعای مطرح‌شده در برخی از رسانه‌های داخلی درباره بسته‌شدن پرونده یکی از تأسیسات هسته‌ای موسوم به آباده و نیز غنی‌سازی ۸۳.۷‌درصدی، واکنش مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک ابهام ضمنی به وجود آورد؛ چون رافائل گروسی در نشست خبری نیویورک یکی به میخ زد و یکی به نعل؛ نه منکر برخی پیشرفت‌ها در حل اختلافات پادمانی شد و نه همه چیز را هم مثبت ارزیابی کرد.

در دیگر سو با وجود آنکه طبق اخبار، گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران هم به اعضای شورای حکام داده شده است، اما تا لحظه تنظیم گزارش جزئیاتی از آن نه از طرف آژانس و نه رسانه‌ها به بیرون درز نکرده و همه چیز در حد گمانه‌زنی روزنامه‌نگاران و صاحب‌نظران است. حرکت بینابینی مدیرکل در آستانه نشست فصلی احتمال وقوع هر سناریوی مثبت یا منفی را ممکن می‌کند. در‌این‌بین باید منتظر جزئیات گزارش آژانس بود که با چه دید و چه لحنی به موضوع ایران بعد از توافق اسفند سال گذشته پرداخته است. با این حال مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حاشیه حضور در نشست شورای امنیت سازمان ملل با موضوع نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیای اوکراین، درباره رایزنی‌های این نهاد با ایران درباره سه مکان ادعایی آژانس حرف زد و به پرسش خبرنگار شبکه الجزیره در نشست روز سه‌شنبه مبنی بر اینکه آیا آژانس به هیچ توافقی درباره سه سایت هسته‌ای محل اختلاف رسیده‌ است؛ چون گزارش‌هایی از داخل ایران منتشر شده که در توافقی، تحقیقات درباره دو سایت پایان یافته و برای سایت سوم هم توافق شده که آن مورد نظارت قرار داده شود؟ در نمایی از یک کلی‌گویی و شاید در پرده‌ای از ابهام این‌گونه پاسخ داد: «گزارش من درباره برنامه هسته‌ای در ایران قرار است به‌زودی منتشر شود، اما چیزی که من می‌توانم به شما بگویم، این است که این یک کار رو به جلو است. تعدادی از موضوعات هست که ما داریم با ایران کار می‌کنیم. درباره برخی از موضوعات، ما میزانی از پیشرفت داشته‌ایم. در برخی دیگر از موضوعات نه، پیشرفتی نداشته‌ایم».

مدیرکل آژانس به این نکته نیز اشاه کرد که «حل اختلافات یک کار ادامه‌دار است و ما به هیچ نقطه پایانی نرسیده‌ایم؛ چون این یک مجموعه از موضوعات پیچیده است». گروسی با ادبیاتی مثبت از نیاز آژانس به شفاف‌سازی بیشتر درباره سه مکان محل اختلاف گفت و تأکید کرد که «ما باید بیانیه مشترک (اسفند سال گذشته) را اجرائی کنیم؛ بیانیه‌ای که من در ماه مارس وقتی به تهران رفتم، امضا کردیم که امکان داشتن توانمندی‌های بیشتر نظارتی برای آژانس را شامل می‌شد. این یک کار رو به جلو است».

گفته‌های مبهم و کلی گروسی تا به اینجای کار چیزی را به دست نمی‌دهد. در تحلیل بین خطوط و بین سطور آنچه مدیرکل آژانس در نشست سه‌شنبه نیویورک گفت و نگفت، نمی‌توان آن‌طور که باید به قطعیتی درباره حل اختلافات پادمانی تهران و آژانس رسید. در‌حالی‌که هفته پیش‌رو با آغاز به کار نشست فصلی شورای حکام همراه است، همه توجهات به گزارش گروسی دوخته شده که علاوه بر راستی‌آزمایی گفته‌های برخی رسانه‌های داخلی درباره حل اختلافات درباره غنی‌سازی ۸۳.۷ و نیز مختومه‌شدن پرونده آباده یقینا مسیر پیش‌رو را برای شورای حکام روشن می‌کند.

 از اسرائیل اصرار،  از بایدن انکار

هم‌زمان سریال تحرکات دیپلماتیک عمان در میانجیگری بین ایران و آمریکا ادامه دارد. در جدیدترین خبر، پایگاه خبری آکسیوس در خبری اختصاصی از سفر مشاور جو بایدن به عمان پیش از حضور پادشاه این کشور در تهران پرده برداشت. به گفته پنج مقام آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی، برت مک‌گورک، مشاور ارشد رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، اوایل ماه می برای گفت‌وگو با مقامات عمانی جهت تماس دیپلماتیک احتمالی با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور، سفری بی‌سر‌و‌صدا به مسقط داشته است.

در ادامه این مطلب آمده که «دولت بایدن در عمان گفته است که به‌شدت نگران پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای ایران و خطر متعاقب آن است که منجر به تشدید تنش نظامی در منطقه شود». البته آکسیوس در ماه آوریل گزارش داد که دولت بایدن با شرکای اروپایی و اسرائیلی خود درباره پیشنهاد احتمالی برای توافق موقت با ایران که شامل لغو برخی از تحریم‌ها در ازای توقف بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران باشد، بحث کرده است. آکسیوس در تشریح جزئیات سفر مک‌گورک به عمان گفته چهار مقام اسرائیلی و آمریکایی نقل می‌کنند که مشارو جو بایدن پس از سفر به عربستان به همراه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی و سفر به اسرائیل جهت اطلاع‌رسانی درباره مذاکرات آمریکا در ریاض، در هشتم می/ 18 اردیبهشت ‌به مسقط سفر کرد. این پایگاه خبری آمریکایی در گزارش خود قید کرده که حضور مک‌گورک در مسقط نه از سوی ایالات متحده و نه از سوی عمان علنی نشد. مقامات به آکسیوس گفته‌اند که موضوع اصلی مورد بحث، تلاش دیپلماتیک جدید بر سر برنامه هسته‌ای ایران با میانجیگری عمان بود.

یک مقام ارشد اسرائیلی با بیانی دیپلماتیک درباره مذاکرات غیرمستقیم از طرف کشوری ثالث به تلاش عمانی‌ها برای انجام مذاکرات نزدیک‌سازی بین آمریکا و ایران اشاره کرد. در عین حال سه مقام ارشد اسرائیلی هم مدعی شدند که کاخ سفید از طریق دولت عمان در حال بررسی است که آیا ایرانی‌ها آماده برداشتن گام‌هایی جهت تنش‌زدایی در منطقه و پذیرفتن محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای‌شان هستند و اینکه در ازای آن چه می‌خواهند؟

یکی از مقامات ارشد اسرائیلی دیگر به آکسیوس گفته که «آمریکایی‌ها خواهان تنفس هستند». البته سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید ادعا‌های مقامات اسرائیلی را رد می‌کند و به موازاتش سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادعا کرده که هیچ بحثی از سوی آمریکا درباره توافق موقت و هیچ بحثی درباره رفع تحریم‌ها یا بسته‌شدن پرونده‌های پادمان وجود ندارد. اما یک دیپلمات ارشد اروپایی هم همکاری عمان و دولت بایدن درباره توافق با ایران را تأیید کرد. دراین‌باره سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید تأکید کرده که درباره دیپلماسی منطقه‌ای که ایران یکی از جنبه‌های آن است، اظهارنظر نمی‌کنند.

با این حال آکسیوس از زبان سه مقام اسرائیلی نقل کرده که تل‌آویو نگران تلاش احتمالی دولت بایدن برای حصول توافق موقت در قالب «توقف در برابر توقف» با تهران است. نگرانی‌های اسرائیل از احتمال رسیدن به توافقی موقت بین ایران و آمریکا پای ران درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل و تساحی هنگبی، مشاور امنیت ملی را به واشنگتن باز کرد که به قول آکسیوس قرار است امروز پنجشنبه در دیدارشان با مقامات کاخ سفید درباره این نگرانی‌ها گفت‌وگو کنند. در میانه شیطنت‌ها و رفتارهای تقابلی اسرائیل علیه ایران و انکارهای دولت بایدن، مواضع اخیر حسین امیرعبداللهیان هم مؤید آن است که واشنگتن درصدد ادامه مسیر دیپلماسی است؛ کمااینکه وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با روزنامه فرانسوی «فیگارو» اذعان کرد که «پیام‌ها و تبادلات شفاهی بین ما و آمریکایی‌ها از طریق میانجیگران در منطقه و حتی اروپایی‌ها وجود دارد».