خراسان/ بعد از ممنوع‌شدن استفاده از شبکه‌های‌اجتماعی برای افراد زیر ۱۶ سال در استرالیا، در ۲ هفته اخیر شنیده‌شده مالزی، ترکیه، یونان، چین، فرانسه و ... با مشورت ‌گرفتن از این کشور به دنبال اعمال محدودیت‌هایی برای این رده ‌سنی هستند؛ چرا این دغدغه مهم است؟ ​​​​​​
با گسترش فناوری و اینترنت، کودکان از سنین پایین با فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال آشنا می‌شوند. این دسترسی به اینترنت و فضای‌ مجازی، گرچه فرصت‌های بسیاری برای یادگیری، سرگرمی و ارتباطات فراهم می‌کند اما چالش‌هایی هم به همراه دارد. به‌تازگی، «تئو نی چینگ» معاون وزیر ارتباطات مالزی گفته که با مشورت گرفتن از استرلیا به دنبال راهکارهایی برای کاهش آسیب‌های شبکه‌های‌اجتماعی برای کودکان و نوجوانان است. همچنین در ۲ هفته اخیر وزارت خانواده و خدمات اجتماعی ترکیه، نخست‌وزیر یونان، مسئولانی از چین، ترکیه، فرانسه، نروژ و ... اعلام کردند که به دنبال اعمال محدودیت‌هایی برای استفاده کودکان زیر ۱۶ سال از شبکه‌های اجتماعی هستند. به همین بهانه از خطراتی که در کمین کودکان در شبکه‌های اجتماعی است، خواهیم گفت و چند توصیه در همین باره به والدین داریم.
خطراتی که باید جدی‌تر بگیریم
والدین برای حفظ امنیت و سلامت روانی کودکان باید استفاده آن‌ها از فضای مجازی را به‌صورت هوشمندانه کنترل کنند. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مزایای بسیاری دارد، اما خطراتی هم در این فضاها در کمین کودکان است که باید جدی‌تر گرفته شود و مورد بی‌توجهی قرار نگیرند. این خطرات عبارتند از: فضای اینترنت پر از محتوایی است که ممکن است برای سن کودکان مناسب نباشد؛ استفاده بیش‌ازحد از فضای مجازی می‌تواند به اعتیاد به گوشی یا شبکه‌های اجتماعی منجر شود؛ خطراتی مانند کلاهبرداری آنلاین، سرقت اطلاعات شخصی یا سوءاستفاده از کودکان؛ استفاده بیش‌ازحد از فضای مجازی می‌تواند کودکان را از فعالیت‌های اجتماعی و تعاملات خانوادگی دور کند؛ کاهش عملکرد تحصیلی، کم‌خوابی یا بی‌خوابی، کم‌شدن ارتباط با دوستان و خانواده، وابستگی بیش‌ازحد به گوشی یا تبلت، بی‌حوصلگی یا عصبانیت در زمان نبود اینترنت، علایم هشدار دهندهای هستند که والدین باید به آن‌ها توجه کنند تا در صورت نیاز اصلاحات لازم را انجام دهند.
۶ توصیه به والدین
راهکارهای مناسب برای کنترل استفاده کودکان زیر ۱۶ سال از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی توسط والدین عبارتند از:
۱ قوانین مشخص و شفاف| والدین باید قوانین مشخص و شفافی برای استفاده کودکان از اینترنت وضع کنند، مثل تعیین ساعت‌های مجاز برای استفاده از اینترنت، محدود کردن دسترسی به اینترنت در ساعات خواب یا زمان انجام تکالیف، مشخص کردن مکان استفاده از اینترنت و ... .
۲ کنترل کودک با اپلیکیشن‌ها| کمک گرفتن از ابزارهای کنترل استفاده کودک از فضای مجازی توسط والدین مانند استفاده از نرم‌افزارهایی که دسترسی به محتوای نامناسب را محدود می‌کنند، اپلیکیشن‌هایی که زمان استفاده کودکان از دستگاه را کنترل می‌کنند، والدین می‌توانند از ابزارهایی استفاده کنند که سایت‌ها یا برنامه‌های بازدیدشده توسط کودکان را نشان می‌دهد.
۳ آموزش به کودک| یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل استفاده کودکان، آموزش آن‌هاست. به کودکان توضیح دهید که چرا برخی از محتواها مناسب نیستند، همچنین اهمیت حفاظت از اطلاعات شخصی را به آن‌ها بیاموزید و درباره خطرات آنلاین مثل افراد ناشناس یا کلاهبرداری‌ها با کودکان صحبت کنید.
۴ الگو مناسب بودن| کودکان رفتارهای والدین را تقلید می‌کنند. اگر والدین به‌صورت مداوم از گوشی یا اینترنت استفاده کنند، احتمالاً کودکان هم همین رفتار را تکرار خواهند کرد. والدین باید استفاده خود از فضای مجازی را محدود کنند و زمان بیشتری را به تعامل با کودکان اختصاص دهندتا الگوی مناسبی برای کودکان باشند و فعالیت‌های جایگزین را ترویج دهند.
۵تشویق به استفاده مثبت| به‌جای محدود کردن کامل کودکان، آن‌ها را به استفاده مثبت از اینترنت تشویق کنید. استفاده از اپلیکیشن‌های یادگیری زبان، ریاضی یا مهارت‌های هنری، تشویق به تماشای ویدئوهای مستند یا محتوای آموزشی در یوتیوب یا سایر پلتفرم‌ها (زیر نظر والدین).
۶ صحبت با کودک درباره تجربه‌های آنلاین| کودکان باید احساس کنند که می‌توانند درباره تجربه‌های آنلاین خود با والدین صحبت کنند. والدین باید فضایی فراهم کنند که کودک بدون ترس از سرزنش، مشکلات یا نگرانی‌های خود را مطرح کند. در صورت مشاهده رفتار مجازی نادرست، به‌جای تنبیه، کودک را راهنمایی کنند.
فعالیت‌های جایگزین برای کودکان
به‌طور کلی کنترل استفاده کودکان از فضای مجازی امری حیاتی است اما باید به‌صورت متعادل و هوشمندانه انجام شود. والدین نباید صرفاً به منع کردن یا سخت‌گیری روی بیاورند، بلکه باید با آموزش، نظارت و ایجاد انگیزه برای استفاده مثبت از اینترنت، به کودکان کمک کنند تا از فرصت‌های فضای مجازی به‌درستی بهره‌مند شوند و از خطرات آن دور بمانند. همچنین این پیشنهاد فعالیت‌های جایگزین برای کودکان هم می تواند کاربردی باشد: ورزش و بازی‌های گروهی مثل فوتبال، دوچرخه‌سواری، یا بازی‌های گروهی در فضای باز؛ سرگرمی‌های خلاقانه مانند نقاشی، موسیقی، یا کاردستی؛ تشویق به خواندن داستان‌ها و کتاب‌های مناسب سن کودک؛ انجام بازی‌های دسته‌جمعی خانوادگی و تعاملی مثل حل کردن پازل، پانتومیم یا سفرهای کوتاه.

نویسنده: محمد توکلی‌نیا | روان‌شناس کودک