هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

آیا ایران و آمریکا به توافق می‌رسند؟

داود دشتبانی| سفر دوروزه سلطان عمان به تهران باز هم گمانه‌زنی‌هایی درباره امکان توافق ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته‌ای بر سر زبان‌ها انداخت اما گره این پرونده به چیزی بیش از شایعات نیاز دارد؛ شاید چیزی مانند معجزه و گویا معجزه در راه است.

پایگاه خبری اکسیوس، روز گذشته به نقل از منابع خود از سفر مخفیانه مشاور بایدن به عمان برای بررسی احتمال توافق با ایران خبر داد. اکسیوس وبگاه خبری آمریکایی است که معمولاً خبرهای محرمانه و خاص کاخ سفید را منتشر می‌کند. اکسیوس سال ۲۰۱۶ توسط جیم وندهای، مایک الن و روی شوارتز کارمندان سابق پلیتیکو تأسیس شد. اکسیوس واژهٔ یونانی به‌معنای «ارزشمند» است. اکسیوس که اخبار خاص و کوتاه را منتشر می‌کند در این گزارش مدعی شده که پنج مقام آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی، به گزارشگرش اطلاع داده‌اند که برت مک گورک، مشاور ارشد رئیس‌جمهور بایدن در خاورمیانه، اوایل ماه جاری برای گفت‌وگو با مقامات عمانی در مورد ارتباط دیپلماتیک احتمالی با ایران در رابطه با برنامه هسته‌ای این کشور، سفری مخفی به عمان داشته است.آکسیوس ماه گذشته گزارش داد که دولت بایدن با شرکای اروپایی و اسرائیلی خود درباره پیشنهاد احتمالی برای توافق موقت با ایران که شامل رفع برخی از تحریم‌ها در ازای محدودکردن بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران باشد، بحث کرده است.

یک دیپلمات ارشد اروپایی نیز به اکسیوس گفته است که «ایالات متحده در حال همکاری با عمانی‌ها در مورد موضوع ایران است» و سه مقام اسرائیلی به آکسیوس گفتند که دولت اسرائیل نگران فشار احتمالی دولت بایدن برای توافق موقت با ایران است. ران درمر، وزیر امور استراتژیک و تزاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی اسرائیل، قرار است در سفر روز پنجشنبه خود به کاخ سفید در مورد این نگرانی‌ها گفت‌وگو کنند.

چهار مقام اسرائیلی و آمریکایی به اکسیوس گفته‌اند که مک گورک به همراه جیک سالیوان مشاور امنیت ملی پس از سفر به عربستان‌سعودی برای اطلاع‌رسانی درباره مذاکرات آمریکا در ریاض، به اسرائیل سفر کرده‌اند و مک گورک سپس به مسقط سفر کرده است. بازدید از مسقط نه از سوی ایالات متحده و نه از سوی عمان علنی نشد. این مقامات گفتند که موضوع اصلی مورد بحث، تلاش دیپلماتیک جدید بر سر برنامه هسته‌ای ایران با میانجیگری عمان بود. یک مقام ارشد اسرائیلی با استفاده از اصطلاحات دیپلماتیک برای مذاکراتی که از طریق یک طرف ثالث توافق شده و بدون ملاقات رودررو انجام می‌شود، به آکسیوس گفت: «عمانی‌ها مذاکرات نزدیکی بین آمریکا و ایران انجام می‌دهند».

سه مقام ارشد اسرائیلی مدعی شدند که کاخ سفید از طریق دولت عمان در حال بررسی است که ایرانی‌ها در قبال برداشتن گام‌هایی در جهت محدودیت‌ برای برنامه هسته‌ای‌شان و توافق درباره اوضاع منطقه حاضر به همکاری هستند و در ازای آن چه می‌خواهند؟ یکی از مقامات ارشد اسرائیلی به آکسیوس گفت: «آمریکایی‌ها خواهان یک وقفه هستند.» سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید ادعاهای مقامات اسرائیلی را رد کرده است. سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «هیچ بحثی از سوی آمریکا درباره توافق موقت و هیچ بحثی درباره رفع تحریم‌ها یا بسته شدن پرونده‌های پادمان وجود ندارد». با این حال دیروز گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اظهاراتی به پیشرفت‌ها در همکاری‌های آژانس و ایران اشاره کرده است که نشانه مثبتی تلقی می‌شود. رافائل گروسی در جمع خبرنگاران در نیویورک در پاسخ به سوالی درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت: گزارش من در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای در ایران قرار است به‌زودی منتشر شود. ما روی چند موضوع با ایران کار می‌کنیم و در برخی از آنها پیشرفت داریم و در برخی نه.  تازه‌ترین گزارش رافائل گروسی قرار بود روز سه‌شنبه در اختیار ۳۵ عضو شورای حکام قرار بگیرد که تا نشست هفته آتی شورای حکام به تعویق افتاد. همکاری‌های ایران و آژانس در موضوعات پادمانی یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بررسی در این گزارش است. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است: «ما به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل، گروسی، اعتماد کامل داریم و منتظر گزارش‌های آژانس در روزهای آینده هستیم.»

همزمان با این تحولات، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و رئیس هیئت مذاکره‌کننده آمریکا نیز در مذاکرات وین در گفت‌وگویی با شبکه ان‌پی‌آر که مشروح آن در وبگاه این شبکه منتشر شده، ضمن تاکید بر اینکه آمریکا همچنان به راهکار دیپلماسی در مورد پرونده ایران امیدوار است و آن را ادامه خواهد داد، گفت: طبق ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا، ایران در این مقطع زمانی تصمیمی برای دست‌یابی به یک بمب هسته‌ای ندارد. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، درحالی‌که دولت این کشور تاکید دارد دیپلماسی اولویت اول آن برای رسیدگی به مسئله هسته‌ای ایران است، با مطرح کردن اظهاراتی تهدیدآمیز گفت: ما بازدارنده‌هایی را به کار خواهیم بست تا برای آنها روشن کنیم که اگر به این نتیجه برسیم آنها در حال برداشتن گام‌هایی در راستای تصمیم‌گیری برای دست‌یابی به یک سلاح هسته‌ای هستند، تمامی گزینه‌ها روی میز خواهند بود. اما ما همچنان پیگیر دیپلماسی خواهیم بود، چراکه فکر می‌کنیم قابل راستی‌آزمایی‌ترین و بادوام‌ترین راه برای جلوگیری از دست‌یابی ایران به یک بمب است. ترجیح ما یک گزینه دیپلماتیک است. من فکر می‌کنم که این راه مؤثرترین و بادوام‌ترین شیوه برای اطمینان‌یابی از این است که ایران به یک بمب دست پیدا نکند. ما یک مسیر معقول دیپلماتیک داریم. به بیان دیگر، رئیس‌جمهور(جو بایدن) گفته است که تمامی گزینه‌ها روی میز است. می‌توان تصور کرد که منظور او چیست. او به وضوح گفته است که گزینه نظامی روی میز خواهد بود. واقعاً با گزینه‌ای که ترجیح می‌دهیم فاصله دارد اما هر کاری لازم باشد انجام خواهیم داد تا اطمینان پیدا کنیم که ایران به یک سلاح دست پیدا نمی‌کند. امیدواریم که این مسئله را از طریق دیپلماتیک حل کنیم و ما آماده طی کردن این مسیر هستیم.

اظهارات مالی درباره اهداف برنامه هسته‌ای ایران در حالی مطرح می‌شود که مقامات ایران پیش‌تر با تاکید بر حق مسلم مردم ایران از برخورداری از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای گفته‌اند، تولید و به‌کارگیری تسلیحات اتمی جایی در برنامه دفاعی ایران ندارد و برنامه هسته‌ای ایران اهدافی صرفاً صلح‌آمیز را دنبال می‌کند. افزون بر این، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گزارش‌های منظم خود از نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران و راستی‌آزمایی آن، ادعای وجود اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای ایران و انحراف مواد هسته‌ای را تایید نکرده است.

در ادامه این گفت‌وگو، رابرت مالی در پاسخ به اینکه با توجه به اینکه آمریکا و ایران گفت‌وگویی ندارند، مسیر معقول دیپلماتیک در این برهه به چه شکل است؟ گفت: آمریکا به این دلیل با ایران گفت‌وگو نمی‌کند و مذاکرات مستقیم ندارد، چون ایران نخواسته است که وارد این مسیر شود. اما ما در اوت گذشته بسیار به دست‌یابی به یک توافق نزدیک شده بودیم. در واقع، تمامی کشورهای مذاکره‌کننده با پیشنهادی که اتحادیه اروپا داده بود موافق بودند.

او ادعا کرد: ایران به آن‌ توافق پشت کرد. به روسیه پهپادهایی را داد که در حمله بی‌رحمانه‌اش به اوکراین استفاده می‌کند و برنامه هسته‌ای آن پیشرفت کرده است. بنابراین، تغییراتی رخ داده است. این تغییرات مسلماً تلاش‌ها برای مذاکره با ایران را پیچیده‌تر می‌کند. اما ایران می‌داند که اگر بخواهد این مسیر را طی کند، ما هم آماده خواهیم بود. اگرچه دیگر مسائلی را که با ایران داریم، نادیده نخواهیم گرفت. چه زندانی شدن شهروندان متعدد آمریکایی در ایران باشد که برای آزاد‌شان در حال مذاکرات غیرمستقیم هستیم و چه دیگر تهدیدهایی باشد که ایران برای شهروندان و کارکنان نظامی ما در منطقه ایجاد می‌کند.