پدال/ زمانی که اسکرمبل کردن رخ دهد خلبان‌ها و خدمه آن‌ها را خواهید دید که سریعاً در پایگاه‌های هوایی یا عرشه ناوهای هواپیمابر تردد می‌کنند و سپس در فاصله‌ای کوتاه جت‌های جنگنده پرواز می‌کنند. این امر معمولاً پس از یک نبرد هوا به هوای خاص و زمانی که جنگنده‌های خودی با هواپیماهای دشمن وارد داگ فایت می‌شوند اتفاق می‌افتد. با اینکه اسکرمبل کردن شبیه یک اقدام ساده در پرواز سریع جنگنده‌ها به نظر می‌رسد اما در واقع فرایندی پیچیده است که با هماهنگی بین چندین پایگاه نظامی، پلتفرم‌های تشخیص دشمن، پرسنل و تجهیزات متنوع صورت می‌پذیرد. شاید با خود فکر کنید اسکرمبل کردن جت به ندرت رخ می‌دهد اما احتمالاً با شنیدن اینکه این فرایند بیشتر از چیزی که انتظار دارید انجام می‌شود تعجب خواهید کرد. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم اسکرمبل کردن چیست و چگونه در طول این سال‌ها تکامل یافته است. همچنین خواهیم دانست که اسکرمبل کردن جت‌ها، از تشخیص عوامل دشمن تا پرواز جنگنده‌ها چقدر طول می‌کشد.

معنی اسکرمبل کردن در هوانوردی نظامی چیست؟

اسکرمبل به معنی “حرکت سریع” است و دقیقاً برای خلبان‌ها نیز چنین معنایی دارد. آن‌ها باید با تشخیص عوامل دشمن سریعاً حرکت کرده، وارد کابین جنگنده‌های خود شده و سپس پرواز کنند؛ بنابراین زمانی که شرایط اسکرمبل اعلام می‌شود، هواپیمای نظامی باید در سریع‌ترین زمان ممکن از زمین بلند شده و پایگاه را ترک کند. این فرایند معمولاً زمانی به خلبان‌ها اعلام می‌شود که هواپیماهای ناشناس بدون کسب اجازه به مرزهای یک کشور نزدیک می‌شوند. همچنین گاها دلیل اسکرمبل کردن جت‌ها، ورود یک هواپیما به حریم هوایی محدود شده و یا هواپیماربایی است. برای مثال پرواز شماره ۵۲۲ خطوط هوایی هلیوس توسط نیروی هوایی یونان رهگیری شد زیرا خلبان‌ها پاسخی به برج مراقبت نمی‌دانند.

اما شاید ندانید که بمب‌افکن‌های استراتژیک نیز می‌توانند اسکرمبل کنند. این موضوع در اوج جنگ سرد رخ داد یعنی زمانی که فرماندهی استراتژیک نیروی هوایی آمریکا چندین بمب‌افکن B-52 را در حالت هشدار زمینی نگه داشت. در این حالت بمب‌افکن‌ها باید آماده تیک آف از باند پرواز در عرض ۵ دقیقه باشند. این بمب‌افکن‌ها می‌توانند در کمترین زمان ممکن از روی زمین بلند شوند تا به حملات دشمن پاسخ داده و یا یک تهدید نزدیک را رهگیری نمایند.

تاریخچه استفاده از عبارت اسکرمبل کردن جت

واژه اسکرمبل اولین بار در جنگ جهانی دوم بکار رفت یعنی زمانی که خلبان‌های نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا و نیروی هوایی فرانسه در حالت آماده‌باش قرار داشتند تا از حریم هوایی فرانسه در برابر دشمن دفاع کنند. زمانی که هواپیماهای آلمان شناسایی می‌شدند، جنگنده‌های بریتانیا و فرانسه در کمترین زمان ممکن پرواز می‌کردند تا با آن‌ها درگیر شوند. پس از سقوط فرانسه در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۰، هیتلر به دنبال فتح بریتانیا بود و به همین خاطر نبرد با این کشور را آغاز کرد. ژرمن‌ها در ابتدا به دنبال برتری هوایی بودند و به اهداف نظامی بریتانیا از جمله فرودگاه‌ها، بندرها، کارخانه‌ها و تجهیزات راداری حمله کردند؛ اما شبکه دفاعی هوایی خوب بریتانیا باعث شد خلبان‌ها زمان کافی برای پرواز و مقابله با حملات آلمان را داشته باشند. نیروی هوایی آلمان نتوانست به هدف خود که برتری هوایی بر بریتانیا بود دست یابد و به همین خاطر استراتژی خود را تغییر داد تا لندن را بمباران کند. ژرمن‌ها امیدوار بودند که با این کار مقاومت بریتانیایی را بشکنند اما حتی در این زمینه نیز شکست خوردند و هیتلر برنامه‌های حمله خود به بریتانیا را تغییر داد.

در فرایند اسکرمبل کردن چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
با اینکه عبارت اسکرمبل کردن جت به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد اما توصیف کامل این عمل در ناتو با عبارت “هشدار واکنش سریع” و در وزارت دفاع آمریکا با عبارت “هشدار کنترل حریم هوایی” صورت می‌گیرد. فرایند اسکرمبل کردن بین کشورها و حتی شاخه‌های نظامی یک کشور متفاوت است اما می‌خواهیم فرایند اسکرمبل کردن در نیروی هوایی بریتانیا را به عنوان یکی از اولین کشورهای انجام دهنده این عمل شرح دهیم. نیروی هوایی این کشور دارای چندین پایگاه نظامی زمینی و رادارهای مختلف برای پایش دائمی حریم هوایی بریتانیاست. با این کار تصویر هوایی شناسایی شده RAP ایجاد می‌شود که به اپراتورها محل و مشخصات همه هواپیماها را اعلام می‌کند.

این تیم در مرکز گزارش کنترل در شمال انگلستان مستقر است و داده‌های خود را با مرکز هوافضای ملی نیروی هوایی بریتانیا به اشتراک می‌گذارد. اگر مرکز گزارش کنترل یک هواپیمای ناشناس را تشخیص دهد سریعاً به مرکز هوافضای ملی نیروی هوایی بریتانیا گزارش می‌دهد و آن‌ها تصمیم می‌گیرند که آیا این هواپیما رهگیری شود یا خیر. در صورت تصمیم به رهگیری، دستور اسکرمبل کردن جت صادر می‌شود. پس از آن است که دستورات با طی سلسله مراحل به خلبان‌های جت‌های یورو فایتر تایفون می‌رسد تا هدف را رهگیری کنند. همچنین خلبان‌های برخی پایگاه‌های دیگر نیز در حالت آماده‌باش قرار می‌گیرند تا در صورت نیاز پشتیبانی بیشتری را به عمل آورند.

همان‌طور که می‌بینید، اسکرمبل کردن جت چیزی بیشتر از دویدن خلبان‌ها روی باند پرواز است. در واقع حدود ۴ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد تا خلبان‌ها لباس‌های کامل خود را پوشیده و با جت‌های آماده پرواز کنند. اگر خلبان‌ها قبلاً لباس پوشیده و در کاکپیت جت‌ها منتظر باشند، زمان یاد شده حدود ۲ دقیقه کمتر خواهد بود. البته قبل از صدور دستور اسکرمبل کردن، چندین تصمیم باید اتخاذ شود. یکی از مثال‌های این قضیه به ژوئن ۲۰۲۳ و فرماندهی دفاع هوافضای آمریکای شمالی NORAD مربوط می‌شود. این سازمان از حریم هوایی آمریکا و کانادا مراقبت می‌کند. در سال ۲۰۲۳ حدود یک و نیم ساعت زمان صرف تصمیم‌گیری درباره اسکرمبل کردن ۶ فروند جنگنده F-16 شد. گفته می‌شود در آن زمان یک فروند هواپیمای شخصی سسنا، ارتباط خود با برج مراقبت را ۱۵ دقیقه پس از پرواز از دست داده و NORAD هم حدود ۸ دقیقه بعد از آخرین تماس با خلبان‌های سسنا از این قضیه خبردار شده است. NORAD دستور پرواز جنگنده‌ها را صادر نکرد زیرا جت شخصی سسنا در مسیر از پیش برنامه‌ریزی شده حرکت می‌کرد. البته زمانی که این هواپیما به مقصد قبلی رسید و بجای فرود آمدن به سمت واشنگتن تغییر مسیر داد ۶ فروند F-16 از سه پایگاه هوایی مختلف پرواز کردند. حدود ۲۰ دقیقه پس از واقعه، ۲ فروند F-16 توانستند به جت شخصی سسنا برسند.

مأموریت خلبان‌ها پس از اسکرمبل کردن چیست؟

زمانی که این فرایند در جنگ جهانی دوم عملیاتی شد، خلبان‌ها وظیفه سرنگون کردن هواپیماهای دشمن را داشتند. در جنگ سرد نیز خلبان‌های آمریکایی دستور داشتند در صورت حمله شوروی، حملاتی را به اهداف دشمن انجام دهند. خوشبختانه امروز نیازی به نگرانی نیست چراکه اسکرمبل کردن معمولاً توسط نیروهای پلیس و به منظور تعقیب و گریز مجرمان، تشخیص افراد و اسکورت مقامات صورت می‌گیرد. با اینکه جنگنده‌های کشورهای مختلف مأموریت‌های نظامی خود را انجام می‌دهند اما معمولاً این فرایند فقط به رهگیری جنگنده‌های کشورهای مختلف محدود شده است. برای مثال ناتو معمولاً هواپیماهای روسیه را در حریم هوایی بین‌المللی رهگیری و اسکورت می‌کند. همچنین مأموریت‌های دیگری همچون کمک به یافتن خلبان‌های گم شده، رسیدگی به مشکلات پزشکی خدمه هواپیماها و… نیز در این دسته جای می‌گیرند.