ایسنا/متن پیش رو در ایسنا منتشر شده و انتشارش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست

"عمران خان که دستگیر شدنش در ماه جاری میلادی باعث به راه افتادن ناآرامی و اعتراضات در سراسر پاکستان شد، حالا پس از کناره‌گیری چند حامی و دستیار کلیدی خود و حزبش تحت فشارهای ارتش پاکستان منزوی‌تر از هر زمان شده و به نظر می‌رسد حزب او که زمانی توقف ناپذیر بود حالا در خطر فروپاشی است."

 روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشی درخصوص وضعیت فعلی عمران خان، نخست وزیر سابق و رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان که چندی پیش از سوی مقام‌های این کشور به اتهام فساد دستگیر شد، نوشت:

نخست وزیر سابق 70 ساله پاکستان که حدود یک سال پیش توسط پارلمان این کشور سرنگون شد همچنان ظاهرا به چالش طلبی خود ادامه می‌دهد. او روز جمعه گفت، ارتش قدرتمند پاکستان در حال تبدیل شدن به یک نهاد "فاشیست" که دست به اجرای یک "حکومت نظامی اعلام نشده" زده، است.

او همچنین تقاضا کرد دادگاه‌های پاکستان برای متوقف کردن سرکوبگری این ارتش مداخله کنند.

با این حال در عرض کمتر از یک هفته گذشته، حزب تحریک انصاف پاکستان (حزبی که زمانی قدرت زیادی داشت و این ستاره سابق ورزش کریکت را در سال 2018 بر مبنای یک دستور کار ضد فساد به قدرت رسانده و جمعیت زیادی را به تجمعات در حمایت از بازگشت او کشانده و سپس حزب حاکم را در یک رقابت انتخاباتی استانی مهم شکست داد) به ناگهان دچار توقف شده است.

اقدامات خرابکارانه برخی تظاهرکنندگان معترض به بازداشت عمران خان به اتهام فساد مالی در تاریخ نهم مه علیه نمادها و تاسیسات ارتش پاکستان خشم این ارتش را به همراه داشت و ارتش پاکستان برخی آشوبگران را تروریست اعلام کرده است. پلیس پاکستان نیز اقدام به دستگیر کردن صدها تن از معترضان به بازداشت عمران خان و حامیان و رهبران حزب او کرده است.

ارتش پاکستان با تایید مقامات غیرنظامی این کشور دستور داد، متهمان به اغتشاش در دادگاه‌های نظامی محاکمه شوند. در پاکستان به ندرت در زمان صلح چنین دستوری داده شده اما در زمان وقوع حملاتی تروریستی که بیش از یک دهه قبل در پاکستان اتفاق افتادند به کار گرفته شدند. عمران خان و دستیارانش دست زدن خود به هر گونه خشونت را رد کرده‌اند و گفته‌اند، عناصر خرابکار در میان معترضان غیرمسلح نفوذ کرده‌اند.

در عرض چند روز گذشته اما تعداد قابل توجهی از دستیاران عمران خان، قانونگذاران حزبش و حامیان قدیمی او به طور ناگهانی کناره گیری خود از حزب و اتحاد با او را اعلام کرده‌اند. برخی از آنها ظاهرا با مشاهده دستگیری‌های مکرر متحیر شده‌اند. برخی دیگر هم گفتند، از مشاهده حملات معترضان به اهداف نظامی به ویژه آتش زدن خانه یک ژنرال و آسیب رساندن آنها به نشان‌های یادبود سربازان کشته شده رنجیده‌اند.

عمران اسماعیل، یکی از بنیانگذاران مشترک حزب عمران خان روز شنبه اعلام کرد ارتباطاتش  را با این نخست وزیر سابق پاکستان قطع می‌کند. او در حالی که ابتدا به خوبی از اولین روزهای شراکت سیاسی خودشان یاد کرد، خشونتهای اخیر در پاکستان را محکوم و از ارتش این کشور تحسین کرده و گفت، از این که به حزب عمران خان برچسب "ضد ارتش بودن" زده شود، نگران شده است.

اسماعیل این بیانیه خود را کمی بعد از آنکه از دادگاه ضد تروریسم  پاکستان او را از بابت اتهاماتش مبرا کرده و از زندان آزاد شد این بیانیه را منتشر کرد.

شیرین مزاری 57 ساله، یکی از مهم‌ترین دستیاران عمران خان است که او را ترک کرده است. او به عنوان یک چهره تندروی ملی گرای صریح شناخته شده و قبلا در کابینه او در سمت وزیر حقوق بشر قرار داشت. او از نهم مه تاکنون چندین بار بازداشت شده است.

این سیاستمدار سرسخت روز پنجشنبه با لحن احساسی نامعمولی در ضمن اعلام کناره‌گیری خود از سیاست، باعث حیرت ناظران در سراسر پاکستان شد. او در یک کنفرانس خبری کم سر و صدا خشونتهای رخ داده در پاکستان را محکوم کرده و گفت، حضور او در زندان برای خانواده‌اش بیش از حد استرس ایجاد کرده است.

او بیان داشت: "اکنون اولویت اول من فرزندان و مادر و سلامت من است."

زاهد حسین، تحلیلگر سیاسی روز جمعه در روزنامه پاکستانی داون نوشت: "ماجراجویی عمران خان با ارتش به سمت خود او برگشته است." او خاطرنشان کرد، هر چند این نخست وزیر سابق پاکستان از زندان آزاد شده اما گره دور او در حال تنگ‌تر شدن است.

زاهد حسین تاکید کرد، عمران خان فکر می‌کند می‌تواند "از قدرت خیابان برای سرنگونی تشکیلات حاکم استفاده کند." او نوشت، اما این تاکتیک‌ او نتیجه معکوس و به نیروهای امنیتی پاکستان مجوز داد تا "سرکوبی شرارت آمیز" را علیه غیرنظامیان به راه بیندازند و این به نفع سیاستمدارانی بوده که دارند برای کنار زدن او از قدرت مانور می‌دهند.

این تحلیلگر نوشت: حالا لحظه سرنوشت ساز او فرا رسیده است.

عمران خان روز جمعه پیشنهاد کرد، با رهبران نظامی و غیرنظامی پاکستان "مذاکراتی فوری" برگزار کند اما هیچ نشانه‌ای از اینکه نشان دادن شاخه زیتون توسط او (به نشانه صلح طلبی) در دقیقه نود پذیرفته شده، وجود ندارد. او همچنین در توییتی به شکلی کنایه آمیز از ارتش پاکستان به خاطر ممنوع الخروج کردنش تشکر کرده و گفت، ترجیح می‌دهد برای تعطیلات در کوه‌های پاکستان گردش کند. ارتش پاکستان ده‌ها تن دیگر از دستیاران او را نیز ممنوع الخروج کرده است.

نخست وزیر سابق پاکستان همچنین از قانونگذاران آمریکایی در واشنگتن هم درخواست حمایت کرده است. اعضای فراکسیون امور پاکستان در مجلس نمایندگان کنگره آمریکا گفتند سوء استفاده‌های ادعایی رخ داده در جریان دستگیری‌ها و بازداشت‌های اخیر در پاکستان از تاریخ نهم مه تا کنون را محکوم می‌کنند.

شیلا جکسون لی، نماینده دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا و رئیس این فراکسیون در توئیت‌هایی که روز جمعه منتشر کرد نوشت، شدیدا به خاطر دستگیری‌های مکرر عمران خان در پاکستان و گزارشها درباره سواستفاده علیه پاکستانی‌هایی که به ابراز "مخالفت صلح آمیز" علیه دولت اسلام آباد پرداختند، نگران است. او بیان داشت، از جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه این کشور تقاضا دارد که بر درخواست پایان یافتن چنین سواستفاده‌هایی "تاکید کنند".

مایک پامپئو، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا و مدیر اسبق سازمان اطلاعات مرکزی این کشور (سیا) در توئیتی نوشت، دولت پاکستان باید با عمران خان "مطابق با قوانین" رفتار کند.

با این وجود اظهار همبستگی واشنگتن با عمران خان از زمانی که او از نخست وزیری سرنگون شد شدیدا کاهش یافته است. او در زمان برکنار شدنش دولت آمریکا را متهم به دسیسه چینی با رقبای خود در پاکستان و تحمیل یک حکومت "وارداتی" به کشورش کرد. مقام‌های آمریکایی اما اتهامات مطرح شده از سمت او را رد کردند و متعاقبا عمران خان هم از موضعش عقب نشینی کرد و تقصیر سرنگونی‌اش را به گردن رئیس ارتش پاکستان در آن زمان انداخت.

دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا همچنان روابط کاری را با دولت فعلی تحت رهبری شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان حفظ کرده است. آمریکا در زمان جنگ سرد و شروع جنگش با تروریسم، یک ائتلاف نظامی نزدیک را با پاکستان منعقد کرد. پاکستان که کشوری مسلح به سلاح هسته‌ای است، 231 میلیون نفر جمعیت دارد. روابط پاکستان و آمریکا در سالهای اخیر پس از آنکه مقام‌های آمریکایی پاکستان را به میزبانی از نیروهای طالبان متهم کردند و اسلام آباد با پکن روابط نزدیکتری برقرار کرد تنزل یافته است.

به گفته مایکل کوگلمن، یک تحلیلگر متخصص امور آسیای جنوبی در اندیشکده "مرکز بین المللی محققان وودرو ویلسون" در واشنگتن، عمران خان ابتدا از حمایت ضمنی ارتش پاکستان برخوردار بود. این تحلیلگر در توییت‌ها و نظراتش که با ایمیل برای واشنگتن پست فرستاد گفت، عمران خان بعداً به یک "هیولای فرانکنشتاین" که علیه سازندگانش شورید تبدیل شد.

کوگلمن بیان داشت، رهبران ارتش پاکستان همچون گذشته تمایلی به مداخله مستقیم در قدرت ندارند و در عوض ترجیح داده‌اند عمران خان را با اعمال فشار بر متحدانش برای آنکه او را رها کنند در "تنگنا قرار دهند." او گفت که در نتیجه این روند، جایگاه عمران خان به سطح یک "جنگجوی مسلح به صفحه کلید" در رسانه‌های اجتماعی ‌تبدیل شده است. وی افزود: "به نظر می‌رسد که حالا این هیولا رام شده است."

بحران فعلی پاکستان، برنامه برگزاری انتخابات ملی این کشور در ماه اکتبر آتی را در ابهام قرار داده است و احتمالاً این وضعیت سبب خواهد شد این کشور برای ماه‌ها بدون رهبر منتخب باقی مانده و همزمان با چالش‌های اقتصادی شدید مواجه شود. عمران خان بارها دولت پاکستان را با توجه به پیروزی که حزبش چندی پیش در یک رقابت انتخابات استان پنجاب در لاهور، پایگاه حامیان شهباز شریف کسب کرد به ایجاد تاخیر در برگزاری انتخابات متهم کرده است.

قاضی ارشد دادگاه عالی پاکستان در نشستی در روز شنبه با موضوع قوانین انتخاباتی این سوال را مطرح کرد که چقدر می‌توان تاخیرها در برگزاری انتخابات را تحمل کرد. یک وکیل کمیسیون انتخابات پاکستان در پاسخ گفت که افزایش "حرارت سیاسی" مستلزم "ارزیابی مجدد" در تاریخ های برگزاری انتخابات است.

ادامه جریان جدایی دستیاران ارشد و حامیان بانفوذ از حزب عمران خان به بی اطمینانی بیشتر درباره آینده دامن زده است. برخی از دستیاران عمران که احزاب خاندانی سنتی را ترک کرده تا به جنگ عوام فریبانه او بپیوندند، گفته‌اند قصد دارند به گروه‌های قدیمی خود برگردند. برخی دیگر نیز گفته‌اند که برای همیشه سیاست را ترک خواهند کرد.

جمشید و مسرت چیمه، دو مقام ارشدی که تصمیم به ترک حزب عمران خان گرفته‌اند، به خبرنگاران گفتند که مشخصا از مشاهده خرابکاری و خشونتی که علیه ارتش رخ داده، ناراحت هستند.

جمشید گفت: "این به خاطر کوتاهی ما بود که نتوانستیم معترضان را کنترل کنیم. وقتی تصاویر شهدایی که پلاک‌هایشان در بیرون ستاد ارتش پاکستان تخریب شد را می‌بینم احساس بدی پیدا می‌کنم."

مسرت، همسرش، گفت که او برای خدمت به مردم وارد سیاست شده است، اما "همه چیز وارد مسیر اشتباهی شد. ما هرگز علیه ارتش صحبت نکردیم و خواستار یک پاکستان مرفه هستیم."

برخی از تحلیلگران می‌گویند هنوز خیلی زود است که بخواهیم اعلامیه ترحیم سیاسی عمران خان را بنویسیم. مخالفت‌ها با دولت شهباز شریف گسترده بوده و سرکوب امنیتی خشم معترضان را برانگیخته است.

فرخ حبیب، یک معترض جوان فعال در حزب خان روز شنبه در ویدئویی که از مکان نامعلومی ضبط کرد گفت، "موارد نقض شدید حقوق بشر" توسط نیروهای امنیتی را محکوم می‌کند. او گفت، در حالی که بحران اقتصادی وجود دارد، "تنها نگرانی" دولت پاکستان این است که حزب عمران خان را نابود کند و او را از سیاست بیرون راند.

حبیب گفت: "ما برای شهدایی که برای کشور فداکاری کردند، احترام قائلیم، اما دولت می‌خواهد از این موقعیت سوء استفاده کرده و فعالیت عمران خان را ممنوع کند زیرا نمی‌تواند او را در انتخابات شکست دهد."

او ادعا کرد، اگر انتخابات در پاکستان امروز برگزار شود، عمران خان "اکثریت قاطع را به دست می‌آورد."