اواخر آبان‌ماه امسال شورای اقتصاد در جلسه مورخ 1403٫08٫14 درخواست شماره 89619٫100٫02 مورخ 1401٫06٫07 آن وزارت در خصوص صدور مجوز افزایش نرخ عوارض آزادراه‌های دولتی کشور موضوع مصوبه شماره 4194 مورخ 1399٫01٫10 شورای اقتصاد را به استناد بند «ب» ماده (30) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین بررسی و به شرح جدول زیر با شروع وضع عوارض از تاریخ 1403/09/01 تصویب کرد. 

بر این اساس عوارض آزادراه‌های کرج - قزوین 10 هزار تومان، تهران-قم 15000 تومان، بندر عباس - شهید رجایی 8500 تومان، قزوین - زنجان 35000تومان و تهران-ساوه 20 هزار تومان تعیین شده است.

1- ضرایب معادل عوارض برای وسایل نقلیه 

وانت 1 کامیونت و مینی بوس 2 کامیون دو محور و اتوبوس ، کامیون سه محور و بیشتر و تریلی 4 

مطابق قانون اجازه واگذاری حق دریافت عوارض آزادراههای تهران - کرج و کرج - قزوین به بانک ملی ایران (مصوب سال 1380) 

پس از گردش خزانه 85 درصد درآمد آزاد راه کرج - قزوین پس از کسر هزینه های وصول عوارض توسط شرکت مربوطه (سپندار) به حساب بانک ملی ایران و 15 درصد درآمد به حساب سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای واریز می‌شود.  خودروهای عملیاتی امداد جاده ای اورژانس هلال احمر آتش نشانی پلیس راه راهداری و از پرداخت عوارض معاف هستند. ساز و کار مربوطه توسط سازمان راهداری وحمل و نقل جاده ای پیش بینی خواهد شد.

تعویق 2 ماهه افزایش نرخ عوارض

 این در حالی بود که رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای دو روز بعد یعنی 30 آبان‌ماه در رابطه با افزایش نرخ عوارض 5 آزادراه دولتی با تاکید بر این‌که به سمت ایجاد سیستم عوارض منصفانه‌تر حرکت خواهیم کرد، گفته است:  نگرانی‌هایی در خصوص سکونتگاه‌ها و مناطق پرجمعیت اطراف آزادراه‌ها و مراکز صنعتی وجود دارد.

رضا اکبری افزود: به همین دلیل، نیاز به خرید تجهیزات جدیدی مانند دوربین‌های نظارتی و جابجایی برخی دوربین‌های فعلی احساس می‌شود. بر این اساس این احمتال وجود دارد که نتوانیم تغییرات را در تاریخ پیش‌بینی شده به‌طور کامل اعمال کنیم.

وی با اعلام این‌که در حال مذاکره با شورای اقتصاد برای تعویق 2 ماهه اعمال نرخ جدید عوارض این 5 آزادراه هستیم، افزود:‌ به‌دنبال طرحی جامع و منصفانه عوارض آزادراهی هستیم که در آن به دغدغه‌های مناطق مسکونی و اطراف آزادراه‌ها توجه خواهد شد.

وی بیان کرد: در این طرح، شرایط پرداختی رانندگان نیز مشخص خواهد شد و در صورت تأیید، اجرای آن از ابتدای بهمن ماه آغاز خواهد شد.

اکبری این را هم گفت که برای استفاده از منابع حاصل از افزایش نرخ عوارض در طرحی جداگانه عمده مبالغ برای بهسازی آزادراه‌ها، ارتقا روشنایی و رفع مشکلات زیرساختی هزینه خواهد شد.

پیش‌بینی درآمد 5000 میلیارد تومانی

چندی قبل غلامحسین دغاغله مدیرکل سرمایه‌گذاری، نظارت بر بهره‌برداری و امور آزادراه‌های سازمان راهداری در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی با اشاره به مصوبه شورای اقتصاد در رابطه با افزایش نرخ عوارض 5 آزادراه دولتی، اظهار کرد: در زمان حاضر، کشور ما دارای پنج آزادراه دولتی با مجموع طول 826 کیلومتر است.

وی با بیان این‌که همچنین 23 آزادراه مشارکتی به طول 2,227 کیلومتر در کشور وجود دارد، ادامه داد: بنابراین، مجموع طول آزادراه‌های کشور به 3035 کیلومتر می‌رسد که از این میزان، 29 درصد دولتی و 71 درصد مشارکتی است.

وی با یادآوری این‌که درآمد سال گذشته از 5 آزادراه دولتی تنها 400 میلیارد تومان بود، افزود: این در حالی است که فقط طی 2 سال اخیر، برای نگهداری این آزادراه‌ها حدود 3 هزار میلیارد تومان هزینه شده است.

طراحی پکیج ایمنی برای 5 آزادراه دولتی

مدیرکل سرمایه‌گذاری، نظارت بر بهره‌برداری و امور آزادراه‌های سازمان راهداری تاکید کرد: برای بهبود ایمنی و نگهداری این آزادراه‌ها، بسته‌ای تحت عنوان «پکیج ایمنی» طراحی شده که شامل اقدامات ضروری مانند خط‌کشی، نصب حفاظ‌های میانی و کناری، تأمین روشنایی و سایر اقدامات ایمنی است. هزینه پیش‌بینی‌شده برای اجرای این بسته، پنج هزار میلیارد تومان است.

دغاغله با بیان این‌که یکی از چالش‌های اساسی ما عدم به‌روزرسانی منظم نرخ عوارض آزادراه‌هاست، گفت: طی 20 سال گذشته، تنها پنج بار نرخ عوارض آزادراه‌ها توسط شورای اقتصاد تعدیل شده، در حالی که این اقدام باید سالانه انجام می‌شد. همچنین، ارقام مصوب شورای اقتصاد برای عوارض، به‌مراتب کمتر از هزینه‌های واقعی نگهداری این آزادراه‌هاست و مبالغ مورد نیاز برای نگهداری آزادراه‌ها با ارقام مصوب فعلی تفاوت زیادی دارد.

وی با اشاره به این‌که تعهد ریاست سازمان راهداری بر این است که تمامی درآمدهای حاصل از عوارض، به‌طور کامل در خود آزادراه‌ها هزینه شود، افزود: از اول بهمن 1403، طبق تصمیمات شورای اقتصاد، نرخ عوارض 5 آزادراه دولتی به‌روزرسانی و درآمد حاصل از این عوارض صرف هزینه‌های مربوط به بهبود ایمنی و سلامت مردم عزیزمان خواهد شد.

وی در ادامه با بیان "هزینه‌های مربوط به آزادراه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند" اضافه کرد: هزینه‌های آشکار یا مستقیم که همان عوارض دریافتی از رانندگان است و هزینه‌های پنهان یا غیرمستقیم که به مشکلاتی اشاره دارد که به‌طور غیرمستقیم به مردم تحمیل می‌شود، مانند آسیب به خودروها و تلفات جاده‌ای.

اخذ عوارض به‌صورت پیمایشی

وی با تاکید بر این‌که هدف سازمان راهداری رعایت عدالت در اخذ عوارض آزادراه است، اظهار کرد: در اجرای سیستم جدید عوارض به‌صورت پیمایشی، هزینه‌ها به‌طور دقیق براساس مسافت طی‌شده محاسبه خواهد شد. به عنوان مثال، در حال حاضر، نرخ ثابت برای عبور از آزادراه تهران-قم 1200 تومان است، اما در سیستم جدید، هر فرد به ازای هر کیلومتر طی‌شده هزینه خود را پرداخت خواهد کرد.

به گفته مدیرکل سرمایه‌گذاری، نظارت بر بهره‌برداری و امور آزادراه‌های سازمان راهداری، مناطق و شهرهای نزدیک آزادراه‌ها نیز در این تغییرات لحاظ شده‌اند تا افزایش هزینه‌ها برای ساکنین نواحی حومه آزادراه‌ها به حداقل برسد. برای افرادی که تردد مکرر دارند، تخفیف‌های ویژه‌ای در نظر گرفته شده است.

دغاغله بیان کرد: با اجرای سیستم جدید، تفاوت عوارض فعلی با عوارض جدید به حداقل خواهد رسید و تخفیفات مناسبی برای کاربران پرتردد در نظر گرفته شده است. این تغییرات به‌گونه‌ای طراحی شده است که عوارض جدید از اول بهمن‌ماه برای بسیاری از کاربران تفاوت زیادی با عوارض قبلی نداشته باشد.

وی یادآور شد: با توجه به اقدامات انجام شده، برای شهرک‌های صنعتی و ساکنین اطراف آزادراه‌ها، به گونه‌ای عمل شده است که محاسبات به شکل پیمایشی صورت گیرد و همچنین تخفیفاتی که پیش‌تر ذکر شد، در نظر گرفته شود. این دو عامل موجب شده که تفاوت میان عوارض جدید و عوارض قبلی به حداقل برسد. در نتیجه، برای ساکنین این مناطق، تفاوت قابل توجهی در میزان عوارض برای افرادی که قبلاً تردد داشته‌اند، مشاهده نخواهد شد.

وی در ادامه به مثالی اشاره کرد و افزود: به‌عنوان نمونه در خصوص عوارض مسیر تهران-قم، تقریباً 90 درصد از کسانی که وارد این مسیر می‌شوند، پیش از این (تا اول بهمن 1403) مبلغ 1200 تومان پرداخت می‌کردند که با اجرای سیستم پیمایشی، مبلغ عوارض از سه هزار تومان فراتر نخواهد رفت.

وی همچنین گفت: برای ارتقاء کیفیت خدمات و بهسازی آزادراه‌ها، 5000 میلیارد تومان هزینه پیش‌بینی شده است که از درآمد سیستم پیمایشی برای پوشش این هزینه‌ها استفاده خواهد شد. متأسفانه، مبلغ پیش‌بینی‌شده برای بهسازی آزادراه‌ها کمتر از نیاز واقعی است و این مسئله نیازمند بازنگری در محاسبات مالی و اجرایی برای تأمین هزینه‌های واقعی نگهداری و بهسازی آزادراه‌هاست.

مجوز شورای اقتصاد برای افزایش دوربین‌ در آزادراه‌ها

مقام مسئول سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای درباره دوربین‌ها موجود در آزادراه‌ها در پاسخ به این پرسش که آیا از دوربین‌های موجود در آزادراه‌ها برای اجرای طرح پیمایشی استفاده می‌شود یا قرار است دوربین‌های با فناوری روز وارد شوند، گفت: مصوبه شورای اقتصاد این اجازه را به سازمان راهداری داده است که در آینده برای افزایش عدالت، بتواند تعداد دوربین‌ها را افزایش دهد. با این حال، اجرای طرح پیمایشی در 5 آزادراه دولتی فعلاً از طریق دوربین‌های موجود انجام می‌شود.

وی در این‌باره افزود: تعداد دوربین‌های موجود در آزادراه‌ها متفاوت است؛  در آزادراه تهران-قم، سه دوربین برای رفت و سه دوربین برای برگشت داریم، یعنی 6 سامانه. در آزادراه کرج-قزوین، مجموعاً 6 سامانه داریم. در آزادراه بندرعباس-بندر شهید رجایی 4 سامانه موجود است. در آزادراه قزوین-زنجان 8 سامانه و در آزادراه تهران-ساوه نیز 4 سامانه داریم.

دغاغله با بیان این‌که دوربین‌های موجود در این آزادراه‌ها کارکردهای مختلفی دارند، یادآور شد: برخی از این دوربین‌ها برای اخذ عوارض استفاده می‌شوند، در حالی که برخی دیگر برای ثبت سرعت به‌کار می‌روند. بنابراین، دوربین‌ها ممکن است چند کاربری مختلف داشته باشند، اما دوربین‌های اخذ عوارض به‌طور خاص برای محاسبه هزینه پیمایشی استفاده می‌شوند.

بر اساس مصوبه شورای اقتصاد از امروز عوارض آزادراه‌های کرج-قزوین به 10 هزار تومان، تهران-قم به 15000 تومان، بندرعباس-شهید رجایی به 8500 تومان، قزوین-زنجان به 35000 تومان و تهران-ساوه به 20 هزار تومان افزایش یافت.