وطن امروز/متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

پکن درطرح «ساخت چین ۲۰۲۵» به دنبال دستیابی به خودکفایی ۷۰ درصدی در نیمه‌رساناهاست
 
گروه بین‌الملل: نیمه‌رساناها «مغز»های کوچکی هستند که از موبایل‌های هوشمند تا جنگنده‌ها را هدایت کرده و به کار می‌اندازند و اکنون به کانون رویارویی ژئوپلیتیک پرخطر بین ایالات متحده و چین تبدیل شده‌اند. «جنگ تراشه‌ها» فراتر از اختلافات تجاری، نبردی برای برتری فناورانه، تسلط اقتصادی و امنیت ملی است. با تشدید اقدامات ۲ کشور برای کنترل زنجیره تأمین نیمه‌رساناها، تأثیرات این نبرد، صنایع، اتحادها و نوآوری را در سراسر جهان بازتعریف کرده است و رقابت‌های ژئوپلیتیک را بین ۲ ابرقدرت دنیا افزایش داده است. تا پیش از آغاز جنگ تراشه‌ها بین آمریکا و چین و اقدامات محدود‌کننده دولت ایالات متحده علیه شرکت‌های پیشرو فناوری چینی، آمریکا مدت‌های طولانی بر طراحی نیمه‌رساناها و مالکیت فکری تسلط داشت. این در حالی بود که چین در حوزه تراشه‌های پیشرفته به واردات از کشورهای خارجی بویژه تایوان وابسته بود اما پس از اقدامات ضدرقابتی و سیاسی دولت آمریکا علیه شرکت‌های فناوری چینی، شرایط تغییر کرد و جنگ تراشه‌ها بالا گرفت. پس از اقدامات خصمانه دولت آمریکا چین از طرح «ساخت چین 2025» رونمایی کرد؛ طرحی که هدف آن دستیابی به ۷۰ درصد خودکفایی در نیمه‌رساناها تا پایان سال ۲۰۲۵ است. 

 اقدامات آمریکا علیه چین
با افزایش نگرانی آمریکایی‌ها درباره افزایش روابط چین با تایوان، همچنین گسترش نفوذ صنایع چین در کشورهای آسیای شرقی، دولت ایالات متحده احساس خطر و اقدامات خود را علیه چین در حوزه تراشه‌ها و نیمه‌رساناها آغاز کرد؛ اقداماتی که با هدف قرار دادن شرکت‌های پیشرو چین در حوزه تکنولوژی‌های نوین و فناوری‌های روز مانند ساخت موبایل، خودروهای برقی، همچنین حوزه هوش مصنوعی به دنبال تضعیف موقعیت چین و تقویت برتری آمریکا و شرکای غربی‌اش در حوزه فناوری‌های نوین بود.
شاید نخستین اقدام جدی آمریکا که رگه‌های سیاسی آن به وضوح قابل مشاهده بود، اعمال محدودیت علیه شرکت چینی هوآوی و تحریم آن در سال 2019 بود اما اقدامات آمریکا در همین مرحله متوقف نشد. ایالات متحده اقدامات متعددی را علیه چین در حوزه تراشه‌های نیمه‌رسانا انجام داده که اهداف استراتژیک مانند محدود کردن پیشرفت فناوری چین، حفظ برتری تکنولوژیک آمریکا و جلوگیری از استفاده نظامی از این فناوری‌ها را دنبال می‌کند. ایالات متحده آمریکا طی سال‌های گذشته شرکت‌های چینی مانند هوآوی، SMIC (شرکت ساخت تراشه‌های پیشرفته) و دیگر شرکت‌های حوزه فناوری‌های پیشرفته چین را با تحریم‌های خود هدف قرار داده است. این تحریم‌ها دسترسی این شرکت‌ها به فناوری، نرم‌افزار و تجهیزات ساخت تراشه‌های پیشرفته را محدود کرده است. پس از اعمال این محدودیت‌ها دولت آمریکا با اجرای تحریم‌های دیگری بر چین، صادرات فناوری‌ و تجهیزات ساخت ریزتراشه‌ها را به این کشور محدود کرده است. شرکت‌های آمریکایی مانند لام ریسرچ (Lam Research) و اپلاید متریالز (Applied Materials) از فروش ماشین‌آلات پیشرفته ساخت تراشه به چین منع شده‌اند؛ اقدامی که به جهت جلوگیری از خودکفایی چین در ساخت تراشه‌ها انجام شد. البته ایالات متحده آمریکا تلاش‌های خود برای ایجاد ممنوعیت و محدودیت برای چین را به همین نقطه محدود نکرد و تلاش کرد با ایجاد اتحادهای بین‌المللی یا سوءاستفاده از این اتحادها چین را بیش از پیش دچار خفگی در زنجیره تامین تراشه‌ها کند. آمریکا از متحدان خود مانند هلند (شرکت ASML، تولیدکننده ماشین‌های لیتوگرافی EUV) و ژاپن خواست صادرات تجهیزات پیشرفته ساخت تراشه به چین را محدود کنند. ایالات متحده آمریکا در زمینه قانون‌گذاری نیز برای محدود کردن توانایی رقابت چین در عرصه تراشه‌ها عمل کرد و با وضع قوانینی همچون قانون محصول خارجی مستقیم (FDPR) یا قانون چیپس و علم (CHIPS and Science Act) تلاش کرد بر کنترل دولت این کشور بر صادرات محصولات مربوط به تراشه‌ها و تجهیزاتی که با استفاده از فناوری آمریکایی حتی خارج از آمریکا ساخته شده‌اند بیفزاید و از سوی دیگر با اختصاص ۵۲ میلیارد دلار به تولید تراشه در آمریکا، شرکت‌هایی مانند اینتل و TSMC را تشویق کند کارخانه‌های جدید در خاک آمریکا بسازند و این صنایع استراتژیک را به داخل خاک آمریکا منتقل کنند. قانون چیپس و علم همچنین شرکت‌های دریافت‌کننده کمک‌های دولتی از طریق این قانون را به مدت ۱۰ سال از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پیشرفته نیمه‌رسانا در چین منع می‌کند. اقدامات آمریکا حتی از وضع این قوانین نیز تهاجمی‌تر شد و از اکتبر ۲۰۲۲، صادرات تراشه‌های پیشرفته‌ای مانند A100 و H100 شرکت انویدیا به چین ممنوع شد. این تراشه‌ها اکثرا در توسعه هوش مصنوعی کاربرد دارند. قوانین آمریکا همچنین شهروندان آمریکایی را از همکاری با شرکت‌های چینی در حوزه تولید تراشه‌های پیشرفته منع کرده است. در عرصه بین‌المللی نیز آمریکا با تشکیل اتحادیه‌هایی مانند «چیپ ۴» (شامل تایوان، ژاپن، کره‌جنوبی و آمریکا) تلاش می‌کند کنترل بر زنجیره تأمین جهانی تراشه‌ها را به دست آورده و وابستگی به چین را کاهش دهد. 

 واکنش چین و ضدحمله در جنگ تراشه‌ها
چین در واکنش به اقدامات ایالات متحده در «جنگ تراشه‌ها» که شامل محدودیت‌های صادراتی، تحریم شرکت‌ها و فشار بر متحدان برای قطع همکاری‌های فناوری با چین است، مجموعه‌ای از راهبردهای اقتصادی، سیاسی و فناورانه را در پیش گرفت؛ اقداماتی که پس از نقض قوانین تجارت آزاد از سوی آمریکا و بر هم زدن قواعد رقابت بازار در دستور کار چین قرار گرفت و تبدیل به ضدحمله‌ای در جنگ تراشه‌ها شد که آمریکا را درگیر بحران مالی کرد. چین با پیگیری اقدامات حقوقی، اقتصادی و فناورانه تلاش کرد حضور خود در بازارهای جهانی را تقویت و در برابر اقدامات سیاسی و مخرب آمریکا مقاومت کند. چین برنامه‌های بلندپروازانه‌ای مانند «ساخت چین ۲۰۲۵» و طرح‌های حمایت مالی از پژوهش و توسعه در حوزه تراشه‌ها را تسریع کرده است. 
شرکت‌های دولتی و خصوصی مانند SMIC (بزرگ‌ترین سازنده تراشه چین) و Huawei برای تولید تراشه‌های پیشرفته‌تر (مانند سری‌های ۷ نانومتری و ۵ نانومتری) سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ سرمایه‌گذاری‌هایی که با تأسیس «صندوق بزرگ ملی مدارهای مجتمع» با بودجه‌ای حدود ۴۷ میلیارد دلار برای حمایت از صنعت نیمه‌رساناها افزایش چشمگیری داشته است. پکن همچنین در اقدامی تلافی‌جویانه در سال‌های اخیر محدودیت‌های صادراتی بر مواد معدنی حیاتی مانند گالیم و ژرمانیوم (مواد کلیدی برای تولید نیمه‌رساناها) اعمال کرده؛ اقدامی که منجر به زیان شرکت‌های غربی فعال در حوزه تراشه‌ها شده است. مقامات پکن همچنین شرکت‌های آمریکایی مانندMicron Technology را به دلیل «خطر امنیتی» از پروژه‌های حساس در چین حذف کرده‌اند. از سوی دیگر دولت چین و شرکت‌های چینی برای کاهش وابستگی به فناوری غرب، همکاری با کشورها و شرکت‌های غیرآمریکایی مانند ASML (هلند) و Samsung (کره‌جنوبی) را گسترش داده‌اند، هرچند تحریم‌های آمریکا این تلاش‌ها را محدود کرده است. چینی‌ها همچنین سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه را برای گسترش زنجیره تامین جهانی تراشه‌ها در دستور کار قرار داده‌اند. 
سیاستمداران و شرکت‌های چینی همچنین در اقدامی با هدف خودکفایی بیشتر با حمایت از دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی چین بر توسعه فناوری‌های جایگزین مانند تراشه‌های مبتنی بر معماری RISC-V (به جای معماری‌های تحت کنترل غرب) کار می‌کنند. توسعه اکوسیستم داخلی برای طراحی و تولید تجهیزات ساخت تراشه (مانند ماشین‌های لیتوگرافی) هر چند هنوز با فناوری سطح پیشرفته (مانند EUV) فاصله دارد اما در دستور کار بخش پژوهش و فناوری چینی‌ها قرار دارد. البته در این مسیر تحریم‌ها و محدودیت‌ها بسیار تاثیرگذار است اما چینی‌ها تاکنون توانسته‌اند موفقیت‌هایی را در این مسیر به دست آورند.

 اهمیت تایوان در جنگ تراشه‌ها
تایوان نقش مهمی در جنگ تراشه‌ها بین 2 ابرقدرت اقتصادی جهان ایفا می‌کند. این اهمیت از جایگاه بی‌بدیل این جزیره در زنجیره تأمین جهانی نیمه‌رساناها (Semiconductors) نشأت می‌گیرد که فناوری‌های مدرن، از الکترونیک مصرفی تا سیستم‌های دفاعی و هوش مصنوعی، به آن وابسته است. تایوان میزبان بزرگ‌ترین و نامدارترین شرکت‌های حوزه ساخت تراشـــه‌هاست و شرکـــت‌هایــی همچـون TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) که بزرگ‌ترین کارخانه تولید تراشه‌های نیمه‌رسانا در جهان به حساب می‌آید و بیش از ۵۰ درصد سهم بازار جهانی تراشه‌های قراردادی (Foundry) را در اختیار دارد، در این جزیره قرار دارد؛ مساله‌ای که منجر به احساس خطر آمریکایی‌ها شده است. افزایش تنش بین چین و تایوان در دریای چین جنوبی و تمایل چین برای الحاق مجدد این جزیره به خاک خود، خطری بی‌سابقه برای صنایع، تکنولوژی‌ها و فناوری‌های مدرن کشورهای غربی بویژه ایالات متحده آمریکاست. تنها در یک مورد غول‌های فناوری مانند اپل، انویدیا، کوالکام و AMD به طور کامل به TSMC وابسته‌اند و به خطر افتادن این شرکت به معنای به خطر افتادن غول‌های فناوری آمریکا و نابودی بورس این کشور است و می‌تواند بر هژمونی آمریکا بر جهان پایان دهد. بیش از ۹۰ درصد تراشه‌های پیشرفته زیر ۱۰‌نانومتر جهان در تایوان تولید می‌شود. 
این تمرکز جغرافیایی، زنجیره تأمین جهانی را در برابر اختلالات ژئوپلیتیکی (مانند تنش‌های چین و تایوان) آسیب‌پذیر می‌کند و به همین دلیل نیز چین و آمریکا اقداماتی را به منظور کاهش تمرکز و انحصار تولید تراشه‌ها آغاز کرده‌اند؛ اقداماتی که نخستین قربانی آن شرکت‌های تولید‌کننده ریزتراشه تایوانی هستند و در روزهای گذشته نیز این شرکت‌ها زیان‌های چندصد میلیارد دلاری را در بورس آمریکا تجربه کرده‌اند؛ زیانی که حاصل معرفی و مطرح شدن شرکت «دیپ سیک» در بازارهای جهانی بود و با توجه به ورود شرکت‌های دیگری همچون «علی‌بابا» به این حوزه، احتمال زیان بیشتر نیز برای آنها وجود دارد. تراشه‌های پیشرفته نقشی حیاتی در توسعه هوش مصنوعی، سیستم‌های دفاعی و فناوری‌های فضایی دارند. کنترل این فناوری‌ها به یک ابزار ژئوپلیتیک تبدیل شده است و همین مساله نیز اهمیت تایوان را در جنگ تراشه‌ها افزایش می‌دهد. به هر شکل نزاع و درگیری‌های قدرت‌های جهانی به حوزه فناوری‌های نوین رسیده است؛ درگیری‌هایی که در صورت ادامه‌دار بودن و جدی شدن، اقتصاد و تجارت جهانی را تهدید می‌کند و احتمال دارد اقتصاد جهانی را با رکود بی‌سابقه‌ای مواجه کند.