چند روز پیش مهدی ناصحی، مدیرعامل بیمه سلامت در نشستی به مصرف بیش از حد در کشور اشاره کرد و گفت: «میزان مصرف انسولین در کشور ۲۴۰ درصد بیشتر از نیاز افراد مبتلا به است. همچنین در پیشنهادی عجیب، بیماران دیابتی را به افزایش فعالیت‌های بدنی و سبک زندگی سالم تشویق کرد تا بتوانند میزان مصرف انسولین را کاهش دهند.

ارائه این رقم بزرگ یعنی مصرف چندین برابری انسولین در ایران و این آمار در حالی مطرح می‌شود که بیماران دیابتی در همه بیمه‌های تحت پوشش نشاندار هستند و پس از احراز تمامی شرایط لازم از سوی بیمه، می‌توانند انسولین تجویزی از سوی پزشک را به صورت ماهانه دریافت کنند.

حال نکته اینجاست که به گفته مدیرعامل انجمن دیابت ایران، بیمه‌ها معمولاً آنچه را که پزشک برای بیمار تجویز می‌کند به همان میزان تأیید نمی‌کنند و همیشه دریافتی بیماران با کم و کاستی همراه است.

سؤال اینجاست که با احتساب کمبودهای پیاپی بازار در تأمین انسولین که همیشه بیماران مبتلا به دیابت با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مدیرعامل بیمه سلامت براساس چه فرمولی مصرف مازاد ۲۴۰ درصدی انسولین را محاسبه و اعلام کرده است؟

موضوع بعدی که واکنش بیشتر مردم را در پی داشت آن است که مگر انسولین را می‌شود بیش از نیاز مصرف کرد؟ در همین زمینه متخصصان دیابت می‌گویند: «مصرف بیش از نیاز انسولین می‌تواند خطر جانی برای بیمار داشته باشد.» و طبعا بیمار چنین ریسکی نمی کند؛ با این سؤال که «چه زمانی برای بیمار دیابتی انسولین تجویز می‌شود؟»

به سراغ دکتر امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران رفتیم، او در این باره می‌گوید: «دو نوع دیابت داریم: دیابت نوع یک امروزه فقط یک درمان دارد و آن استفاده از انسولین است و بیماری که به دیابت نوع یک مبتلاست باید بداند هیچ داروی خوراکی برای آنها وجود ندارد. براساس گایدلاین‌های جهانی (دستورالعمل) بسیاری از داروهایی که در دیابت نوع دو استفاده می‌شوند به هیچ عنوان قابل استفاده در دیابت نوع یک نیستند، حال به سراغ دیابت نوع دو می‌رویم که اکثراً به علت مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود. مبتلایان به این نوع دیابت با تغییر شیوه زندگی بویژه اگر در مراحل «پیش‌دیابت» شناسایی شوند، می‌توانند تا حد بسیاری بیماری را کنترل کنند. ناگفته نماند، دیابت بیماری پیش‌رونده است و حتی با رعایت تمام موارد مثل تغذیه صحیح، ورزش و... با گذشت زمان لوزالمعده افراد تحلیل رفته و بیمار به دارودرمانی نیاز پیدا می‌کند و به مرور هم روند تجویز داروها تغییر خواهد کرد تا اینکه مبتلایان مجبور به تزریق انسولین می‌شوند.»

دریافت انسولین نیاز به تأیید بیمه دارد

دکتر نیکوسخن با اشاره به روند دریافت انسولین از سوی بیماران می‌گوید: «هنگامی که پزشک تشخیص می‌دهد فرد دیابتی باید وارد پروسه تزریق انسولین شود ابتدا باید نامه‌ای به سازمان بیمه‌ای فرد (تأمین اجتماعی، نیروهای مسلح، بیمه سلامت و...) بنویسد و مشخص کند فرد دیابتی به چه دوز انسولین نیاز دارد و بعد از تأیید توسط بیمه، بیمار می‌تواند انسولین را از داروخانه‌ها تهیه کند. اینکه هر فردی چه تعداد انسولین نیاز دارد، متفاوت است. بدن برخی افراد به انسولین مقاومت دارد و باید دوز بیشتری دریافت کنند. به طور معمول بین هشت‌دهم تا یک واحد به ازای هر کیلوگرم وزن، بیمار به انسولین نیاز دارد که در برخی موارد این دوزها بیشتر هم می‌شود. مثلاً دیابتی‌های نوع یک در سنین کودکی دوز کمتر و هر چه به سن بلوغ می‌رسند باید دوز بیشتری دریافت کنند. این امر درحالی است که دوزهایی که پزشکان برای بیماران تجویز می‌کنند به همان اندازه توسط بیمه تأیید نمی‌شود و مقادیر کمتری از انسولین را در اختیار بیماران قرار می‌دهند و هر تأییدی در مراجعه اول از سوی بیمه انجام شود، در نسخه‌های بعد هم همان را به بیمار می‌دهند. به همین دلیل بیمار مجبور می‌شود بقیه نیازش را به طور آزاد تهیه کند و به علت کمبودهای گاه و بیگاه، همراه بیماران دغدغه پیدا کردن انسولین را دارند؛ حال افزایش قیمت دارو به جای خودش.»

بیش از ۷ میلیون دیابتی در کشور داریم

سال ۱۴۰۰ نتایج هشتمین پیمایش «استپس» (پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ایران) که آخرین دوره انجام آن بود، منتشر شد. بر اساس این پیمایش ۱۴ درصد از جمعیت بالای ۲۵ سال کشور(در آن بازه زمانی حدود ۵۲ میلیون نفر بودند) به دیابت مبتلا هستند، یعنی بیش از ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در کشور دیابت دارند. حال اگر فرض کنیم ده‌ها هزار نفر از این بیماران باید روزانه انسولین که مایع حیات آنهاست، دریافت کنند هر تأخیر یا وقفه در دریافت این دارو، می‌تواند شرایط جسمی و روانی آنها را دچار اختلال جدی کند. بویژه اینکه دیابت، تنها یک بیماری مزمن ساده محسوب نمی‌شود، بلکه با سبک زندگی و رژیم غذایی بیمار گره خورده و کنترل آن نیازمند ثبات در تأمین دارو و تجهیزات است.

هیچ داروی خوراکی جایگزین انسولین نیست

دکتر نیکوسخن در واکنش به صحبت‌های مدیرکل بیمه سلامت می‌گوید: «گفته شده داروهای خوراکی داریم که می‌توانند جایگزین تزریق انسولین باشند، باید بگویم هیچ داروی خوراکی جایگزین انسولین نیست. در دیابت نوع یک، فقط انسولین جوابگوست و در نوع دو هم، تا زمانی می‌توانیم روی داروهای خوراکی درمان را پیش ببریم که لوزالمعده تحلیل نرفته باشد.

از سوی دیگر دکتر ناصحی آماری اعلام کردند مبنی بر اینکه مصرف انسولین در کشور ۲۴۰ درصد بیش از نیاز بیماران است، در این زمینه هم باید بگویم انسولین داروی مُسکن نیست که یکی بیشتر مصرف شود عوارض خاصی نداشته باشد، مصرف بیش از نیاز انسولین می‌تواند جان بیمار را به خطر اندازد. گفته شده استفاده بیش از اندازه از سوی بیماران صورت می‌گیرد که این امر غیر ممکن است چرا که اگر انسولین بیش از نیاز مصرف شود بیمار را با افت قند روبه‌رو می‌کند و عوارض آن از قند بالا بیشتر است.

فرض بگیریم آمار ۲۴۰ درصد درست باشد، اگر واقعاً این آمار درست باشد نه‌تنها ابراز تأسفی وجود ندارد بلکه باعث خرسندی است که درمان‌های درستی به انسولین صورت می‌گیرد. چرا که نشان می‌دهد آموزش‌هایی که بیماران دیابتی در سال‌های گذشته از سوی انجمن‌های مرتبط و پزشکان دریافت کرده‌اند سبب شده است پذیرش دریافت انسولین‌درمانی در کشور روند خوبی را طی کند، چرا که بارها گفتیم بیماران دیابتی نباید از انسولین‌درمانی هراس داشته باشند. انسولین آخر خط نیست بلکه مایع حیات بیماران است و به آنها کمک می‌کند از عوارض دیابت به دور باشند و زندگی باکیفیتی را تجربه کنند. اگر واقعاً مصرف انسولین در ایران نسبت به نُرم جهانی بالاتر است نباید نگران باشیم بلکه باید به خود ببالیم چرا که تغییرات مثبتی در سیستم آموزش بیماران دیابتی ایجاد شده است.»

به گفته وی، بیماران و پزشکان رغبتی به شروع انسولین‌درمانی ندارند و زمانی به سمت تزریق می‌روند که سطح قندخون افزایش بسیاری پیدا کرده است. در اکثر کشورها سدهایی برای انسولین‌درمانی وجود دارد یکی از این سدها به خود بیمار بازمی‌گردد، چرا که بیماران دیابتی اصولاً راغب به تزریق انسولین نیستند. بیماران بر این باورند که اگر انسولین برایشان تجویز شود یعنی به مرحله آخر دیابت رسیده‌اند، بعضی هم از سوزن ترس دارند و برخی هم از افت قند بعد از تزریق هراس دارند و نمی‌خواهند انگی در جامعه به واسطه انسولین به آنها زده شود.