این روزها که در هر سطح و جایی، یک تبلیغ معاملات برخط (آنلاین طلا) را می‌بینیم، یاد یک موضوع قدیمی، تن‌مان را می‌لرزاند؛ خالی‌فروشی تحت عنوان موسسات سرمایه‌گذاری سکه ثامن...

همین یک یادآوری و تصویر کوچک از داستان سکه‌های ثامن و ماجرای کلاهبرداری از هزاران ایرانی که از قضا با شعار "انصاف پیشه کار ماست، اعتماد شما اعتبار ماست"، مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری می‌کرد،   تن مردم را می‌لرزاند.

سکه ثامن که از سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را در زمینه معاملات سکه و طلای آب شده، معاملات حواله شنبه‌ای طلا، معاملات جهانی اونس طلا، گشایش اعتبارات و LC، واردات و صادرات کالاهای مجاز، اخذ وام و اعتبارات ارزی و ریالی از تمام بانک‌های خارجی و داخلی به صورت مجازی آغاز کرد، توانست سرمایه بسیاری از مردم که سودای ثروتمند شدن را داشتند (آن روزها شاید حفظ ارزش دارایی‌ها به اندازه امروز دغدغه جدی نبود و بیشتر مردم می‌خواستند در اصطلاح، یکی خود را دو تا کنند) جذب کند، اما ماجرا از جایی شروع شد که از ابتدای شهریور ماه ۱۳۹۷ دیگر پاسخگوی مردم و سرمایه‌گذاران خود، نبود.

این مجموعه با عدم پاسخگویی به کاربران و عدم واریز وجوه کاربران، به کلاهبرداری میلیاردی متهم شد و پس از آن، اعلام ورشکستگی کرد؛ برآورد البته غیر رسمی و تایید نشده از مالباختگان شرکت سکه ثامن، صحبت از عددی حدود ۱۵ هزار میلیارد تومانی از حدود ۳۰۰۰ نفر کاربر فعال این سایت می‌کند. این ماجرا تا چند سال ادامه داشت و مالباختگان را به راهروهای دادگاه‌ها و دادسراها می‌کشاند؛ موضوعی که هنوز هم بطور کامل مشخص نیست چه و چطور شد!؟

حال پس از سال‌ها، این روزها که اکثریت قریب به اتفاق مردم، در شرایط فعلی اقتصادی، نگران از دست رفتن سرمایه‌ خود و به دنبال راهی برای حفظ ارزش دارایی‌شان هستند، باب معاملات برخط طلا باز شده است؛ استارت این  موضوع از مرداد ماه سال جاری با اخذ مجوز یک شرکت از وزارت صنعت، معدن و تجارت و راه‌اندازی اولین سامانه هوشمند خرید، فروش و انبارداری طلا زده شد.

هرچند که تا همین یکماه پیش، این معاملات با سرعت به نسبت کم پیش رفت و تعداد شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات با سرعت کمی وارد عمل شدند، اما حدوداً کمتر از یکماه است که هر روز یک شرکت و سایت جدید برای این موضوع بالا می‌آید و تبلیغ می‌کند و بصورت حقیقتاً قارچ‌گونه بر تعدادشان افزوده می‌شود.

تا جایی کار پیش آمده که در همه اپلیکیشن‌ها، سایت‌ها، تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر و... تبلیغ معاملات طلا در هر ساعت از شبانه‌روز و با هر میزان سرمایه به چشم می‌خورد؛ نکته اما اینجاست که تجربه تاریک "سکه‌های ثامن"  بخشی از جامعه را آگاه کرده و به دنبال این هستند که اگر می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند، دیگر به دام کلاهبرداران نیفتند.

پیش از این طی چند نوبت، به موضوع معاملات برخط طلا، پرداخته‌ایم که در برخی از آن‌ها از لینک‌های ذیل قابل مطالعه است، اما اکنون با نگاه به اینکه هر روز، بر تعداد فروشندگان مجازی طلا افزوده می‌شود، از نگاهی دیگر به شفافیت در این موضوع بپردازیم.

همانطور که اشاره شد، چند هفته‌ای است که تبلیغات معاملات آنلاین طلا بسیار زیاد شده است اما احتمال بسیار زیادی هم وجود دارد که تعدادی از این‌ها "خالی‌فروشی" می‌کنند؛ در حقیقت طلایی وجود ندارد، اما فروش انجام می‌دهند.

بر همین اساس هم بانک‌مرکزی، رئیس کمیسیون اصل نود، کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی و بسیاری دیگر از مسئولان به موضوع ورود کرده و نسبت به خالی‌فروشی‌ها و کلاهبرداری‌ها هشدار داده‌اند؛ حتی برخی از این پلتفرم‌ها بسته شدند؛ اطلاع دقیقی نمی‌توان از این داد که کدامیک از این پلتفرم‌ها و سایت‌ها، دارای صلاحیت هستند اما اینکه صرفاً بخاطر دارا بودن "اینماد" (نماد اعتماد الکترونیکی که از سوی بانک مرکزی با نام توسعه تجارت الکترونیکی، وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران، به عنوان تاییدیه به فروشگاه‌های اینترنتی داده می‌شود) به این پلتفرم‌ها اعتماد کاملا اشتباه است؛ درج اینماد دلیل محکمی نخواهد بود که این پلتفرم‌ها پس از مدتی کلاهبرداری یا خالی‌فروشی نکنند.

قبل از خرید طلا از فضای مجازی، ۲ موضوع را حتماً بررسی کنید

در رابطه با این موضوع، عبدالرضا عسگرخانی- مجری طرح سامانه هوشمند معاملات و انبارداری فلزات گرانبها- در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در سال جاری، پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش طلا، به عنوان یک راهکار نوین برای سرمایه‌گذاری و معاملات فلزات گرانبها، جای خود را در بین مردم باز کرده‌اند؛ اما در ماه‌های اخیر تعداد این پلتفرم‌ها رشد قارچ‌گونه‌ای داشته که منجر به ایجاد تردید و نگرانی میان خریداران درباره صحت فعالیت، داشتن مجوزهای مربوط، اعتبار و امنیت آن‌ها شده است.

وی تصریح کرد: این پلتفرم‌ها ضمن ارائه امکاناتی نظیر خرید و فروش آسان، با هر میزان بودجه، تنوع محصولات، امکان تحویل فیزیکی طلا و...، توانسته‌اند توجه بسیاری را به خود جلب کنند، اما نکته مهم اینجاست که همه این پلتفرم‌ها قانونی نیستند و ممکن است اقدام به خالی فروشی و کلاهبرداری کنند یا حتی برخی از این پلتفرم‌ها منشأ خارج از ایران و قابلیت پیگیری نداشته باشند.

مجری طرح سامانه هوشمند معاملات و انبارداری فلزات گرانبها ادامه داد: بنابراین، مردم پیش از خرید از اینگونه پلتفرم‌ها، بایستی به این موارد توجه کنند که آیا دارای اینمادِ فعال و واقعی هستند، آیا مشمول نظارت‌های ثانویه وزارت صمت هستند و در نهایت اینکه طلای خریداران را نزد بانک کارگشایی نگهداری می‌کنند یا خیر؟

عسگرخانی در تشریح بیشتر موضوع نظارت‌های ثانویه، تصریح کرد: سامانه هوشمند معاملات و انبارداری فلزات گرانبها در سال جاری در ابتدا به صورت سند باکس و برای تدوین قانون با حضور مسئولان وزارت صمت و بانک مرکزی رونمایی شد. در این طرح وزارت صمت این نظارت را داشت که همزمان با خرید طلا از پلتفرم‌های فضای مجازی، معادلِ آن در بانک کارگشایی نگهداری شود تا خریداران هر زمان که تمایل داشتند و در صورت نیاز بتوانند با مراجعه، طلای خریداری شده را دریافت کنند. بر همین اساس دستگاه‌های نظارتی به صورت مستمر بر موجودی این پلتفرم ها در بانک نظارت دارند.

وی در پایان مجدد تاکید کرد: مردم پیش از هرگونه سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های آنلاین طلا، از مجوزهای قانونی آن‌ها (شامل اینماد فعال، پذیرش نظارت‌های ثانویه و نگهداری طلای خریداران در بانک) دقت کنند تا از هرگونه خالی‌فروشی و حوادث تلخ همچون مانند سکه ثامن در امان باشند.

شایان ذکر است، بر اساس آخرین گزارش رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا که بر نگرانی و دغدغه مردم از طلاهای خریداری شده (بدون مشخص بودن محل نگهداری آن‌ها) تاکید داشت، با پیگیری ویژه پلیس و دستور دستگاه‌های قضایی، بالغ بر ۱.۵ تن طلا از شرکت‌های ارائه دهنده اخذ و در اختیار بانک‌های عامل (بانک کارگشایی و بانک ملت) قرار گرفته است. البته قابل ذکر است که در برخی از استان‌ها، بانک‌ها هم همکاری لازم را نداشتند و این طلاهای دریافت شده، چند روزی در پلیس امنیت اقتصادی استان‌ها نگهداری شد تا این سرمایه مردم بالاخره در یک مکان امن حراست و خیال مردم راحت شود.

سردار رحیمی تصریح کرد: یکی از نگرانی‌های اصلی این است که از این سکوهای فروش طلا و شرکت‌ها، چه میزان طلا خریداری شده است؛ آمار میزان طلای فروخته شده را بایستی وزارت صمت (بر اساس مجوزهای صادره اینماد) ارائه دهد. آمار نشان می‌دهد که بیش از هفت الی ۱۰ میلیون نفر از طریق این پلتفرم‌ها اقدام به معاملات و خرید طلا کرده‌اند.

وی در رابطه با نظارت پلیس بر خرید، سپرده شدن و فرآیند معاملات طلا، گفت: دقیقا بحث ما در اصلاح بندهای ۱۸گانه همین است که سازوکارهای لازم برای نظارت پلیس و دستگاه‌های نظارتی تعریف شود. تضمین این سرمایه مردم بایستی مشخص شود. ضمن اینکه سازوکار نظارت بر این‌ها بایستی تعریف جدی شود. فعالیت برخی سکوهای معاملات بر اساس همین عدم شفافیت در فروش، متوقف شده تا شائبه‌ها و نگرانی‌ها برطرف شود تا بتوانند فعالیت خود را از سر بگیرند.