دیده‌بان ایران/ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با تاکید بر این که از منظر سیاسی، تقویت روابط با روسیه یک ضرورت برای ایران است گفت: آنچه که در کمیسیون امنیت ملی درباره همکاری‌های ایران و روسیه مطرح می‌شود، در بسیاری از موارد با اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها مغایرت دارد. این مغایرت‌ها ممکن است ناشی از کمبود دسترسی به اطلاعات دقیق و محرمانه یا داشتن جهت‌گیری توسط برخی رسانه‌ها باشد. اما آنچه براساس اطلاعات محرمانه در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته، حاکی از آن است که روسیه در تحویل جنگنده‌های سوخو ۳۵ به ایران بدعهدی نکرده است.
 
توافقات ایران و روسیه در چند سال گذشته، به‌ویژه توافق اخیر که در قالب «معاهده مشترک جامع راهبردی ۲۰ساله ایران و روسیه» به امضای رؤسای جمهور دو کشور رسیده است، شکل جدیدی را به همکاری‌های ایران با کشور همجوار شمالی خود بخشیده است، آن هم در شرایطی ایرانیان در حافظه تاریخی خود، خاطرات خوشی از روس‌ها ندارند. این معاهده راهبردی جدید، به‌نوعی در تکمیل معاهده قبلی همکاری‌های مشترک بین دو کشور که در سال ۲۰۰۱ برای اجرا در ۲۰ سال به تصویب رسیده بود و از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ تمدید شده بود، نوشته شده و توسط سران ایران و روسیه امضا شده است. 

آن‌طور که مسئولان دو کشور گفته‌اند، معاهده همکاری‌های ۲۰ساله ایران و روسیه در راستای تقویت همکاری‌های دو طرف در عرصه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی به امضا رسیده است. این توافق‌نامه شامل موضوعاتی همچون سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل مانند راه‌آهن رشت - آستارا، همکاری‌های بانکی و مالی، تبادلات نظامی، تقویت گردشگری دوجانبه و همچنین موضوعات محیط‌زیستی، علمی، دانشگاهی، بهداشتی، درمانی، بشردوستانه، فرهنگی و هنری است. این معاهده، چشم‌اندازی از ارتقای سطح روابط راهبردی بین ایران و روسیه به‌ویژه در حوزه‌های منطقه‌ای و امنیتی را ایجاد کرده، اگرچه نمی‌توان انکار کرد که نزدیکی روس‌ها به ایرانی‌ها در برخی برهه‌های تاریخی، صرفا براساس منافع ملی خود آن‌ها بوده است. 

در این میان، هرچند انجام توافقات جامع با قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای نظیر روسیه می‌توانند فرصتی برای گسترش روابط و رفع بخشی از چالش‌های ایران در عرصه بین‌المللی باشند، اما نگرانی‌های داخلی از بدعهدی‌های قبلی روسیه همچنان پابرجا است؛ به‌ویژه آن که در سال‌های اخیر، روس‌ها در زمینه تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر یا تحویل سامانه دفاعی اس-۳۰۰ به ایران با تاخیر زیادی به تعهدات خود عمل کردند و در مواردی مثل تحویل سامانه دفاعی اس-۴۰۰ یا جنگنده‌های سوخو ۳۵ به کشورمان، با وجود انجام توافقات اولیه و دریافت بخشی از هزینه‌ها از ایران، هنوز به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. 

تقویت روابط با روسیه یک ضرورت برای ایران است
در همین راستا از حسن قشقاوی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه پرسیدیم که امضای معاهده مشترک جامع راهبردی ۲۰ساله با روسیه، چه منافعی را برای ایران به همراه خواهد داشت، که او نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: روسیه یکی از کشورهای همسایه ما است که توسعه روابط با آن در چارچوب اصول عقلانیت و دیپلماسی، اهمیت ویژه‌ای دارد. روابط با کشورهای همسایه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و منافع مشترک، از جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی برخوردار است و این روابطبه‌طور طبیعی با کشورهایی که فاصله زیادی با ما دارند، تفاوت دارد. از جمله مزایای این روابط می‌توان به امنیت مشترک، منافع اقتصادی مشترک و ظرفیت‌های ترانزیتی اشاره کرد. علاوه بر این، همکاری در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نظیر پیمان شانگهای، گروه بریکس و همچنین تعاملات در حوزه دریای خزر، بر اهمیت روابط و روسیه اضافه می‌کند. 

وی افزود: از منظر سیاسی، تقویت روابط با روسیه یک ضرورت برای ایران است. اما این که قراردادهای بین دو کشور جنبه تاکتیکی دارند یا استراتژیک، بستگی به محتوا و اهداف بلندمدت یا کوتاه‌مدت آن‌ها دارد. معمولا این‌گونه توافقات در وزارت خارجه و سایر نهادهای ذی‌ربط مورد بررسی و کار کارشناسی قرار می‌گیرند. به همین دلیل، نمی‌توان پیش از اجرای کامل یک قرارداد، ارزیابی دقیقی از آن داشت. اما اصل اساسی این است که هرچه روابط با کشورهای همسایه تقویت شود، در چارچوب منافع ملی باید مورد حمایت قرار گیرد. 

آیا ایران و روسیه از توافق ۲۰ساله به صورت برابر سود می‌برند؟ 
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا از توافق بلندمدت اخیر میان ایران و روسیه، هر دو طرف به صورت برابر سود می‌برند یا خیر، اظهار کرد: پاسخ به این سؤال به میزان هوشمندی و توانایی طرفین در مذاکره و اجرای مفاد قرارداد بستگی دارد. در عرصه روابط بین‌الملل، هر کشوری به دنبال حداکثرسازی منافع خود است و ایران نیز باید با تحرکات بیشتر در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی، از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کند. آینده نشان خواهد داد کدام طرف توانسته است از این قراردادها بهره بیشتری ببرد و عقل سیاسی به چه میزان در این مسیر به‌کار گرفته شده است. کشوری که عاقلانه عمل کند، تلاش می‌کند چنین تفاهم‌نامه‌ها را به‌خوبی اجرایی سازد، درحالی‌که بی‌توجهی و ضعف مدیریتی می‌تواند فرصت‌ها را از بین ببرد. 

وی همچنین در پاسخ به سوالی درباره علت تاخیر روس‌ها در تحویل سامانه دفاعی اس-۴۰۰- و جنگنده‌های سوخو ۳۵ به ایران، عنوان کرد: در خصوص مواردی که گاه به عنوان بدعهدی‌های روسیه در رسانه‌ها گزارش می‌شود، مثل آنچه درباره تاخیر در تحویل جنگنده‌های سوخو ۳۵ یا سامانه‌های دفاعی اس-۴۰۰ به ایران گفته می‌شود، باید توجه داشت مواردی که در رسانه‌ها بیان می‌شود، همیشه با واقعیت مطابقت ندارد؛ یعنی آنچه که برخی رسانه‌ها منتشر می‌کنند، ممکن است با داده‌های رسمی و اطلاعات موجود در نهادهای مرتبط تفاوت داشته باشد. از سوی دیگر، برخی از این توافقات دارای ماهیت محرمانه هستند و نمی‌توان جزئیات آن‌ها را در معرض دید عموم قرار داد. اما رسانه‌ها وظیفه دارند در چارچوب منافع ملی و با اتکا به اطلاعات صحیح، واقعیت‌ها را به مردم منتقل کنند. 

قشقاوی در نهایت خاطر نشان کرد: به‌طور کلی، آنچه که در کمیسیون امنیت ملی درباره همکاری‌های ایران و روسیه مطرح می‌شود، در بسیاری از موارد با اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها مغایرت دارد. این مغایرت‌ها ممکن است ناشی از کمبود دسترسی به اطلاعات دقیق و محرمانه یا داشتن جهت‌گیری توسط برخی رسانه‌ها باشد. بنابراین، برای شفافیت بیشتر، لازم است مسئولان مربوطه مانند وزارت دفاع یا وزارت امور خارجه، توضیحات لازم را ارائه دهند تا افکار عمومی با آگاهی کامل در جریان مسائل قرار گیرد. اما آنچه براساس اطلاعات محرمانه در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته، حاکی از آن است که روسیه در تحویل سوخو ۳۵ به ایران بدعهدی نکرده است.