همه بچه‌ها نگران می‌شوند؛ بعضی از آن‌ها بیشتر و بعضی کمتر. بزرگ‌تر‌ها ممکن است فکر کنند نگرانی‌های بچه‌ها کوچک یا بی‌اهمیت‌اند. ولی نگرانی‌ها و ترس‌ها برای بچه‌ها خیلی واقعی هستند. اگر بچه‌ها باور کنند که ترس‌هایشان به اتفاق بدی منجر می‌شود، ممکن است دچار استرس‌های جسمی و عاطفی شوند. زبان بدن و برخی رفتار‌ها ممکن است نشانه استرس باشند. این نشانه‌ها عبارتند از:

گریان بودن یا وابستگی عاطفی بیش از حد

بی‌قراری، آشفتگی، قدم زدن عصبی، وول خوردن، عصبانیت‌های ناگهانی، پرخاشگری

خستگی در طول روز و مشکل خواب شبانه

ناتوانی در تمرکز کردن در کلاس

تغییر در اشتها

اجتناب از حضور در مدرسه، رویداد‌های اجتماعی یا فعالیت‌های روزمره

جویدن ناخن، جویدن مو، گاز گرفتن آستین‌های پیراهن

بچه‌ها ممکن است متوجه نشوند که بعضی از نشانه‌هایی که بروز می‌دهند، نتیجه افکار نگران‌کننده است. اگر نشانه‌های زیر را در کودک دیدید، به آن‌ها توجه کنید.

بیشتر روز احساس خستگی و بی‌حوصلگی می‌کند

ضربان قلبش تندتر می‌شود یا تپش قلب می‌گیرد

اغلب احساس دلشوره دارد

احساس ضعف می‌کند و خیس عرق می‌شود

دل‌درد‌ها یا سردرد‌های مداوم دارد

حس بی‌قراری به او دست می‌دهد یا به نظر می‌رسد که نمی‌تواند بی‌حرکت بنشیند

ذهنش درگیر است، یا افکار تکرارشونده دارد

اولین کاری که باید انجام بدهید تا کودک این نشانه‌ها را تشخیص بدهد، حرف زدن درباره احساسات است. این کار احساس آرامش را به دنبال دارد. ولی کار‌های بیشتری هم هست که باید انجام شود.

روی نگرانی‌ها را کم کردن‌

می‌توانید همراه با کودک فعالیتی را انجام بدهید که در حین آن کودک روی نگرانی‌هایش اسم بگذارد؛ مثلاً حشره نگرانی، هیولای نگرانی یا آقای نگرانی. این شخصیت چه شکلی است؟ یک چیز ترسناک و چندش‌آور؟ یک هیولای پشمالو؟ مردی با یک سیبیل مسخره؟ به کودک کمک کنید با کشیدن نقاشی، درست کردن عروسک، موجود سنگی نقاشی‌شده یا مجسمه گلی، به شخصیتی که از آن می‌ترسد جان بدهد. این شخصیت را می‌توان در دست گرفت و با آن حرف زد: «دیگر مرا اذیت نکن»، «خداحافظ هیولا»، «آقا وقتش رسیده که بروی توی تخت‌خواب».

درست کردن بطری نگرانی

یک بطری را تزیین کنید و از کودک بخواهید نگرانی‌هایش را بگوید تا شما روی تکه‌های کاغذ بنویسید. به او بگویید آن‌ها را از سر در بیاور و توی جعبه بطری بگذار. می‌توانید از یک جعبه یا هر ظرف دیگری که دوست دارید، استفاده کنید. کودک یکی از تکه کاغذ‌ها را از توی ظرف در می‌آورد و نگرانی نوشته شده روی آن را می‌خواند و کاغذ را پاره می‌کند یعنی نگرانی از بین رفته است.

استفاده از زمان‌سنج نگرانی

زمانی را زمان نگرانی در نظر بگیرید. اگر کودک زیاد نگران می‌شود یک زمان مشخص از روز را فقط به این هدف اختصاص بدهید. زمان‌سنج را برای حدود ۱۰ دقیقه تنظیم کنید. این زمانی است که می‌گذارید همه نگرانی‌ها آزادانه بیرون بریزند. وقتی زمان نگرانی تمام شد بگویید بقیه روز نگرانی‌ها را کنار می‌گذاریم. در ادامه، یک فعالیت فیزیکی یا کاری لذت‌بخش انجام دهید تا نگرانی را از ذهن کودک دور کنید.

استفاده از عروسک نگرانی

عروسک‌های نگرانی عروسک‌های کوچک و دست‌ساز گواتمالایی هستند (با طول حدود سه سانتی‌متر) که از پشم، سیم و پس‌مانده پارچه درست می‌شود. لباس این عروسک‌ها به سبک سنتی مایایی دوخته شده و از افسانه یک شاهزاده خانم مایایی الهام گرفته که می‌تواند هر مشکلی را که باعث نگرانی است، حل کند. به شکل سنتی، عروسک نگرانی را زیر بالش بچه می‌گذارند تا بتواند مشکل را بگذارد برای روز بعد و راحت بخوابد و به این صورت نگرانی‌ها را از خودش دور کند. می‌توانید به کودک عروسک نگرانی بدهید یا با هم یکی از این عروسک‌ها درست کنید. این عروسک یک گوش شنواست که هم می‌تواند به کودک کمک کند و هم گفتگو بین شما و کودک را آسان‌تر کند.

حرف زدن از نگرانی‌ها

اگر علائم هشداردهنده نگرانی در کودک ظاهر شد از آن نشانه‌ها برای بازی کردن نقش یک کارآگاه استفاده کنید.

فکر آزاردهنده چیست؟ (آن را روی کاغذ بنویسید).

آیا فکر‌های دیگری هم اطراف آن در کمین نشسته است؟ (آن‌ها را هم روی کاغذ بنویسید).

آیا این فکر درباره اتفاقاتی است که ممکن است در آینده بیفتد؟ چقدر احتمال دارد که واقعا اتفاق بیفتد؟ (با نگرانی‌ها حرف بزنید. آن‌ها را به چالش بکشید. به دنبال سناریو‌های مثبت جایگزین باشید).

آیا این فکر درباره اتفاقی است که قبلاً افتاده؟ (درباره حادثه‌ای که اتفاق افتاده و دردی که ایجاد کرده است، حرف بزنیم)

به دنبال آرامش باشید (یک مکان امن، یا اگر در آن زمان امکان دسترسی به چنین جایی برایتان فراهم نبود از تکنیک‌های تنفسی به عنوان جایگزین استفاده کنید).

کمک به آرام شدن کودک؛ یک جای بی سر و صدا درست کنید

کودکان، چه در خانه و چه در کلاس درس دوست دارند برای آرام کردن خودشان در مواقع استرس یک مکان امن داشته باشند. این مکان می‌تواند یک صندلی راحتی یا هدفون باشد. نور را کم کنید، چند بالش تهیه کنید و کتاب‌ها را دم دست بگذارید. به کودکان یاد بدهید که می‌توانند به این مکان بروند تا نفس عمیق بکشند، لم بدهند و دوباره احساس آرامش کنند.

ابزار‌های مخصوص رفع نگرانی را دم دست نگه دارید

چیز‌های کوچکی مثل توپ یا ابزار‌های ژله‌ای مخصوص رفع استرس، اسباب‌بازی‌های نرم و شکل‌پذیر و مکعب‌های ضداسترس می‌توانند به کودک برای تمرکز و آرامش کمک کند. تجهیزات هنری مثل گل، ماژیک و رنگ هم همینطور. در جا‌هایی که امکان استفاده از چنین ابزار‌هایی وجود ندارد، از کودکی که دچار استرس شده بخواهید که دست‌هایش روی دیوار فشار بدهد و سطح صاف را محکم هل بدهد تا نگرانی‌ها را از خودش دور کند.

تنفس شکمی را تمرین کنید

نفس شکمی یک روش ویژه برای کنترل نفس کشیدن و آرام‌تر شدن است. روش کار این است که این مهارت را از قبل به کودک یاد بدهید تا بتواند در مواقع بروز مشکل از آن استفاده کند.

خیال کنید بادکنکی روی شکمتان است، دست‌تان روی شکم‌تان بگذارید.

به آرامی با دماغ‌تان هوا را داخل بکشید. موقع انجام این کار تا سه بشمارید و بین هر شماره مکث کنید. حس کنید که بادکنک خیالی پر از هوا می‌شود.

به آرامی هوا را از دهان‌تان بیرون بدهید تا پنج بشمارید و بین هر شماره مکث کنید. خیال کنید که باد بادکنک خالی می‌شود. تصور کنید احساسات منفی‌تان با بیرون دادن نفس از بدنتان خارج می‌شود.

تنفس شکمی را چندین بار تکرار کنید. به شل شدن ماهیچه‌هایتان و آرام گرفتن افکار نگران‌کننده آن توجه داشته باشید.

برای بهبود تنفس شکمی، به بچه‌ها حباب‌ساز بدهید تا توی آن فوت کنند یا فرفره‌هایی بدهید که با نفسشان آن‌ها را تکان بدهند.