امام سجاد و واقعه کربلا

امام حسین علیه السّلام و خانواده و یاران باوفایش در روز هشتم در راه رضای خدا و اعتلای اسلام از مکه به طرف کوفه حرکت نمودند تا راه ناتمام پدر بزرگوارشان را به سرانجام رسانند و با کوفیان بیعت نمایند. اما سپاه اعزامی از طرف عبید الله مسیر را به روی امام و یارانش بست، کاروان امام حسین به طرف کربلا تغییر مسیر داد.

چون اهل بیت وارد کربلا شدند ام کلثوم عرض کرد:

ای برادر این بادیه هولناکی است که از آن خوف عظیم بر دلم جا گرفته ؟!

حضرت امام حسین علیه السلام فرمود:

بدانید که من در وقت عزیمت از صفین با پدرم امیر المومنین علیه السلام وارد این زمین شدیم. پدرم فرود آمده، ساعتی در خواب رفت و من بر بالین او نشسته بودم ناگاه پدرم مشوش از خواب بیدار شد و زار زار می گریست. برادرم سبب آنرا پرسید فرمودند:در خواب دیدم که این صحرا دریایی پر از خون بود و حسین من در میان آن دریا افتاده دست و پا می زند و کسی به فریاد او نمی رسید.

پس رو به من کرده فرمود:

( ای حسین چگونه خواهی بود هرگاه برای تو در این زمین چنین واقعه ای رو دهد ؟

گفتم:

صبر می کنم و بجز صبر چاره ای ندارم .(مهیج الاحزان ،ص ۶۵ ؛معالی السبطین، ج۱، ص۱۷۵ ؛اشک روان، ص۲۱۰).

آیا امام سجاد در واقعه کربلا حضور داشتند ؟

در تاریخ گزارش مستندی از زمان دقیق شروع بیماری حضرت و علّت آن ثبت نشده است. برخی روایات معتبر بیماری حضرت را فقط در شب و روز عاشورا نقل می کنند.

در برخی روایات آمده است این حضرت در شبی که امام حسین با یارانش صحبت کرد و آن ها را از سرانجامشان با خبر نمود، حضور داشت. و در برخی دیگر از روایات آمده است که شب عاشورا ایشان مریض بوده اند و عمّۀ شان زینب سلام الله علیها از ایشان پرستاری می کردند با این حال در کنار پدر بوده اند.

حضرت سجاد علیه السلام فرمودند:

«من در آن شبی که پدرم در صبحش به شهادت رسید نشسته بودم و عمه ام حضرت زینب سلام الله علیها نزد من مشغول پرستاری من بود»، در این هنگام پدرم در پنهانی از اصحابش کناره گرفت و نزد او «جون» بنده ابوذر غفاری بود و او شمشیرش را اصلاح می کرد و پدرم اشعاری را قرائت می کرد. آن اشعار را دو بار یا سه بار تکرار کرد تا آن که من آن را فهمیدم و آن چه را می خواست، دانستم. پس گریه راه گلویم را بند آورد. 

اشک هایم را پاک کردم و سکوت اختیار کردم و دانستم که بلا، نازل شده است. ولی عمه ام هم آن چه من شنیدم شنید و او زن است و زن ها دارای رقت قلب و جزع می باشند، پس نتوانست خود را کنترل کند تا آخر حدیث شریف که مفصل داستان برخورد حضرت زینب با امام حسین علیه السلام و غش کردن حضرت زینب و به هوش آوردن ایشان و کلام امام حسین علیه السلام با خواهر، از طرف حضرت سجاد علیه السلام نقل می شود و سپس می فرماید:بعد پدرم حضرت زینب را آورد تا او را کنار من به زمین نشانیده.بحارالانوار، ۴۲/ ۲۹۸

بر اساس برخی اخبار شدت بیماری امام سجاد (ع) زیاد بود که ایشان نتوانستند در نبرد با دشمن شرکت کنند ولی شدّت اهتمام ایشان به وقایع آن روز موجب شده که دست کم در حدّ گزارش گر و راوی بعضی از حوادث، اخباری از ایشان در تاریخ ثبت شود. موسوعة کلمات الحسین علیه السّلام،۴۹۷٫

طبق بعضی از گزارش های تاریخی دیگر، علیّ بن الحسین زین العابدین علیه السّلام در مرحله ای از جنگ، لباس رزم بر تن داشته اند المقتل) فی مناقبآل ابی طالب،۳/ ۲۸۴٫ الاضواِء، ۴/ ۱۵۵ و با وجود بیماری شدید در مراحل اوّلیۀ پیکار حضور داشتند ولی به سبب جراحات وارده و بی رمقی به پشت جبهه منتقل شدند. کتاب تسمیة من قتل مع الحسین علیه السّلام، مجلة تراثنا العدد الثانی،۱۵۰٫

امام سجاد چرا در کربلا شهید نشدند؟

در این مورد روایات و داستان های بسیاری گفته می شود که در میان این داستان ها برخی تایید شده نیستند و دلیل شهید نشدن امام سجاد در کربلا را به درستی بیان نکرده اند. تنها دلیل شهید نشدن امام چهارم ما شیعیان در واقعه کربلا خواست پروردگار بود نه هیچ چیز دیگر چراکه سپاه یزید به هیچ کس رحم نکرد و برایشان بیماری یا ضعف کسی اهمیت نداشت.

بر اساس همه این روایات حضرت علیّ بن الحسین زین العابدین علیه السّلام در کربلا حضور داشتند و به سبب بیماری شدید تنها به ارادۀ الهی در واقعۀ کربلا زنده ماندند تا پس از پدر، هدایت امت اسلامی را به دست بگیرند. امام سجّاد(ع) پس از شهادت پدر ارجمندش امام حسین(ع) در محرم سال ۶۱ قمری، در ۲۳ سالگی به مقام عظمای امامت نایل آمد و در سخت ترین و دشوارترین تاریخ امت اسلام، رهبری شیعیان و محبّان اهل بیت(ع) را بر عهده گرفت و راه و روش پدران و نیاکان پاک نژاد خویش را استمرار بخشید.

اقدامات امام سجاد(ع) برای احیای نهضت عاشورا

امام حسین (ع) اجازه حضور در نبرد را به دلیل بیماری به امام سجاد نداد زیرا جهاد از بیمار برداشته شده است. بیماری امام سجاد چند روزی بیش ادامه نیافت و پس از آن حضرت زین العابدین ۳۵سال عمر کرد. سن شریف حضرت سجاد (ع) را در روز دهم محرم سال ۶۱هجری که بنا به وصیت پدر و امر خدا و رسول خدا (ص) به امامت رسید، به اختلاف روایات در حدود ۲۴ سال نوشته اند. حضرت سجاد (ع) در ضمن اسارت با عمه اش حضرت زینب (ع) در به ثمر نشستن خون شهدای کربلا نقش ویژه ای داشتند وپیام عاشورا را به گوش مردم رساندند.

ایشان بعد از واقعه عاشورا به روش‏ های مختلف نهضت عاشورای حسینی را در جامعه زنده می‏ کردند که خود مبارزه شدیدی علیه دستگاه حاکم به شمار می‏ رفت. گریه مداوم بر سیدالشهداء علیه‏ السلام، یادآوری وقایع عاشورا، توصیه حضرت به زیارت امام حسین علیه‏ السلام، سجده بر تربت حضرت اباعبدالله‏ الحسین علیه‏ السلام و سفارش بدان برخی اقدامات امام سجاد علیه‏ السلام در این باره هستند.

امام زین العابدین علیه‏ السلام نقش زیادی در شناساندن چهره پلید امویان به جامعه اسلامی داشتند و از چهره پلید امویان پرده برداشتند. در زمان امامت حضرت زین العابدین (ع) جوّ خفقانی از سوی دستگاه أُموی در جامعه به وجود آمده بود و ایشان نمی‏ توانست اقدام صریحی علیه نظام کند، امام در عرصه دعا وارد مبارزه شد. دعاهای امام مبارزه‏ ای آرام ولی ریشه کن کننده با دشمن به شمار می‏ رفت.

امام سجادعلیه السلام از پشتوانه مردمی بزرگی برخوردار بود و در دل مردم جای داشتند. محبوبیت امام نزد مردم خواب راحت را از چشم امویان ربوده بود بنابراین ولیدبن عبدالملک که جانشینی رسول خدا صلی الله علیه وآله را در سر می پروراند تصمیم به کشتن امام گرفت و سمی کُشنده برای حاکم مدینه فرستاد تا آن را به امام سجاد علیه السلام بخوراند حاکم مدینه نیز این جنایت را مرتکب شد و امام را مسموم نمود و ایشان بدین صورت به شهادت رسیدند.