هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

محسن صالحی‌خواه| رئیس‌ حکومت انتقالی سوریه در دومین سفر خارجی خود،پس از عربستان به آنکارا رفت و مورد استقبال رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه قرار گرفت. انتخاب عربستان و ترکیه به عنوان اولین مقاصد سفر خارجی الشرع در جایگاه ریاست حکومت سوریه، از سوی رسانه‌ها و تحلیلگران  مورد توجه قرار گرفت. آنکارا جدی‌ترین حامی آشکار الشرع در براندازی نظام بشار اسد و به دست گرفتن قدرت بود. عربستان نیز اگرچه حمایتش به عیانی ترکیه نبود، اما در حال حاضر رسانه‌های دولتی سوریه تبلیغات زیادی روی کمک‌های عربستان برای سر پا شدن این کشور در دوران پسااسد انجام می‌دهند. سوریه برای بازسازی خود و خروج از وضعیت ویرانی، به حمایت گسترده کشورهای عربی منطقه مانند عربستان و قطر نیاز دارد.
 
ملاقات در آنکارا
 تا زمان تنظیم این گزارش، خبر تفصیلی از محتوای دیدار اردوغان با الشرع توسط رسانه‌های ترکیه و سوریه منتشر نشد. بر اساس گزارش خبرگزاری آناتولی، رئیس‌جمهور ترکیه و رئیس حکومت انتقالی سوریه ساعت ۱۷ به وقت محلی در کاخ ریاست‌جمهوری آنکارا پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران با یکدیگر دیدار کردند. امینه اردوغان بانوی اول ترکیه نیز با لطیفه الدروبی همسر احمدالشرع ملاقات داشت. براساس گزارشی که رویترز ظهر دیروز به وقت تهران منتشر کرد، اردوغان و الشرع قرار بود درباره یک پیمان دفاعی مشترک گفت‌وگو کنند که شامل ایجاد پایگاه‌های هوایی ترکیه در مرکز سوریه و آموزش ارتش جدید این کشور است.

بازگشت به زادگاه
احمد الشرع متولد ریاض است، اگرچه اهل عربستان نیست. او به خاطر شغل پدرش که مهندس نفت در عربستان بود، در این کشور به دنیا آمد و چند سال زندگی کرد. او ۳۶ سال بعد در جایگاه رئیس حکومت سوریه به عربستان بازگشت. الشرع در این سفر با محمد بن‌سلمان، ولیعهد و رئیس شورای وزیران عربستان ملاقات و گفت‌وگو کرد. بن‌سلمان که قدرتمندترین فرد در حکومت عربستان است، در ابتدای این دیدار ضمن تبریک به الشرع به عنوان رئیس دولت انتقالی سوریه، برای او در مسیر تحقق خواسته‌های ملتش آرزوی موفقیت کرد.

رئیس حکومت سوریه نیز از حمایت‌ها و مواضع عربستان نسبت به کشورش قدردانی کرد. براساس اخبار منتشر شده از این ملاقات، دو طرف درباره تحولات اخیر سوریه، راه‌های حمایت از امنیت و ثبات این کشور گفت‌وگو کردند. راهکارهای تقویت روابط دوجانبه میان عربستان و سوریه در حوزه‌های مختلف نیز مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل وضعیت منطقه و تلاش‌های بین‌المللی برای حل بحران‌های جاری نیز در دیدار میان الشرع و بن‌سلمان مطرح شد. رئیس حکومت انتقالی سوریه پس از ملاقات در ریاض، برای انجام مراسم حج به مکه رفت.

چرا عربستان و ترکیه؟
ریاض و آنکارا به دو کشور بازیگر تعیین‌کننده در خاورمیانه تبدیل شده‌اند که وقایع اخیر سوریه و تغییر حکومت در دمشق، میوه اقدامات آنان است. اما در این میان نباید نقش قطر را نادیده گرفت که از آن‌ها به عنوان دیگر پشتیبان اصلی جریان تحریرالشام در عملیات سقوط نظام اسد نام برده می‌شود. امیر قطر، نخستین رهبر خارجی بود که در دوران حکومت انتقالی به دمشق سفر و با الشرع دیدار کرد. بخش اعظم سوریه در جریان جنگ داخلی ویران و تقریباً تمام زیرساخت‌های نظامی آن نیز پس از سقوط اسد توسط اسرائیل نابود شد.

حاکمان جدید دمشق که با پشتیبانی این کشورها در کنار شرایط شکننده سوریه توانستند اسد را سرنگون کنند، در حال حاضر برای بازسازی مجدد کشور خود به‌طور کامل وابسته به این کشورها علی‌الخصوص عربستان هستند. علاوه بر پشتیبانی مالی که از قطر و عربستان برمی‌آید، سوریه جدید به حمایت سیاسی و نظامی آنکارا نیز نیاز جدی دارد. آن‌ها در جریان عملیات نظامی معارضین سوری، شاخص‌ترین پشتیبان آنان بودند. 
 
سوری‌ها می‌خواهند بخشی از معادلات جدید خاورمیانه باشند که در حال حاضر عربستان پیگیری می‌کند. البته این مسئله، مسئله جدیدی نیست؛ چراکه اسد نیز می‌خواست همین مسیر را طی کند اما دیر شده بود. سال‌ها حکومت دیکتاتوری در سوریه، فساد در ارکان و لایه‌های مختلف ساختار تک‌حزبی قدرت کنار شرایط وخیم اقتصادی و ناتوانی در برابر تجاوزهای اسرائیل، زمانی که با یک دوره بحران داخلی با طول بیش از یک دهه ترکیب شد، شیشه عمر اسد را شکست. به نظر می‌رسد که حاکمان سوریه در تلاش هستند از این مسیر بازگردند. توجه به این موضوع را در مصاحبه الشرع با اکونومیست که اخیراً منتشر شد نیز می‌توان پیدا کرد.

تلاش برای بنای سوریه جدید
مصاحبه احمد الشرع اگرچه در ماه فوریه ۲۰۲۵ منتشر شد اما تاریخ انجام آن، ۳۱ ژانویه 2025 و محل آن نیز دمشق است. این گفت‌وگو چند محور جالب توجه و مهم دارد و البته با توجه به گذشت سی و چند روز از انجام آن، بخشی از محورها عملی شده است. 

الشرع در آن زمان مطرح کرده است که طی یک ماه دولتی متنوع و فراگیر با مشارکت تمام گروه‌های جامعه سوریه تشکیل خواهد داد. برگزاری انتخابات آزاد و شفاف به همراه تدوین قانون اساسی جدید نیز طی سه یا چهار سال انجام خواهد شد. او بر انحصار سلاح در اختیار دولت تاکید کرد و از انحلال گروه‌های مسلح و پیوستن آن‌ها به ارتش جدید سوریه خبر داد. یک هفته قبل همزمان با انتخاب رسمی الشرع به عنوان رئیس دولت انتقالی، ۱۸ گروه مسلح نیز منحل و در وزارت دفاع و نیروهای مسلح این کشور ادغام شدند. 

رئیس حکومت انتقالی سوریه، در حوزه اقتصادی بر این موضوع تاکید کرد که بدون توسعه اقتصادی، ممکن است کشور به وضعیت آشوب برگردد. بحران اقتصادی و گسترش فقر در سوریه همان پاشنه آشیلی بود که باعث آب شدن ارتش فرسوده اسد در برابر تحریرالشام شد. تاکید الشرع بر این محور با تحرکات دیپلماتیک جدید آن‌ها، تلاش برای رایزنی جهت لغو تحریم‌های سوریه به همراه جلب حمایت‌های بین‌المللی نشان‌دهنده حرکت در این مسیر است. 

الشرع در حوزه سیاست خارجی نیز دو اظهارنظر اصلی داشت. ابتدا اینکه گفت سوریه برای احیای روابط خود با آمریکا تلاش می‌کند. او در آن مصاحبه از شخصیت ترامپ نیز تمجید کرد. در خصوص اسرائیل، او بر لزوم عقب‌نشینی رژیم تل‌آویو از مناطق اشغال‌شده سوریه تاکید کرد. در مورد ترکیه نیز گفت که سوریه نسبت به آنکارا متعهد شده که این کشور پایگاهی برای فعالیت‌های پ.ک.ک نخواهد شد.