فرهیختگان/ آخرین آمار فجر چهل‌وسوم می‌گوید، هیچ فیلمی از میان آثار کمدی در میان هفت اثر برتر از نگاه تماشاگران نیستند. یعنی هیچ‌کدام از 5 اثر کمدی فجر امسال شانسی برای بردن سیمرغ مردمی ندارند و مردم اقبالی به دیدن این آثار نشان ندادند. البته این اولین بار نیست که فجر روی خوشی به کمدی‌ها نشان نمی‌دهد. با نگاهی به برندگان همین جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، تنها 2 اثر «مارمولک» و «اخراجی‌ها» به عنوان آثار تمام‌کمدی فجر انتخاب شده‌اند. انتخاب 2 اثر در بیست‌وچهار دوره برگزاری این سیمرغ -البته بدون احتساب فجر چهل‌وسوم- به هیچ عنوان برای پرفروش‌ترین ژانر سینمای ایران آمار خوبی نیست. اما چرا فجر به کمدی‌ها روی خوش نشان نمی‌دهد؟ برای رسیدن به دلیل نامهربانی فجر به کمدی‌ها، سراغی از وضعیت سالن‌های اکران فجر چهل‌وسوم گرفتیم. جایی که کم‌وکیف ماجرا بیشتر عیان می‌شود. 
اجازه بدهید اول از این 5 اثر کمدی آغاز کنیم. «کفایت مذاکرات»، «سونسوز»، «صددام»، «آنتیک» و «تاکسیدرمی» 5 فیلم کمدی جشنواره امسال هستند که البته نام سونسوز و تاکسیدرمی را با اغماض می‌شود در میان این آثار قرار داد. حضور پنج فیلم کمدی در میان 33 اثر، نشان می‌دهد، جشنواره نگاه نسبتاً خوبی به کمدی‌ها داشته و جا را برایشان باز کرده. از آنجا که ما قصد نداریم از اثری جانبداری کنیم، برای معرفی این آثار، به ترتیب حروف الفبا از آنتیک شروع می‌کنیم. فیلمی که به‌وضوح سودای مارمولک شدن را در سر دارد. 

آنتیک در سودای مارمولک
هادی نائیجی آخرین اثرش پیش از آنتیک به حدود 9 سال قبل می‌رسد. نائیجی یکی از اپیزود‌های فیلم «هیهات» را ساخته بود و پس از آن دیگر سمت ساختن فیلم سینمایی نرفت. سوای از کاگردان، محمود بابایی تهیه‌کننده آنتیک نیز در سال‌های اخیر بسیار از فضای کمدی دور بوده. بابایی که اثرش در سینما «بدون قرار قبلی» بهروز شعیبی است، در یک چرخش 180 درجه‌ای به اثری کمدی و البته جسورانه در قصه روی آورده. آخرین فیلم نائیجی، برخلاف قصه‌ای متفاوت اما در گروه بازیگران به هیچ عنوان ریسک‌پذیر نیست. پژمان جمشیدی، بیژن بنفشه‌خواه، ستاره پسیانی، آناهیتا افشار، غلامرضا نیکخواه، امیرنوروزی و فرزین محدث از بازیگران این فیلمند که مقابل دوربین آنتیک قرار گرفته‌اند. 
برخلاف بخش بازیگری که آنتیک با افرادی نسبتاً مشهور و حساب‌پس‌داده، ریسکی نکرده اما در قصه ریسک مهمی را متحمل شده. ماجرای آنتیک درباره دو فرد شیاد است (با بازی پژمان جمشیدی و بیژن بنفشه‌خواه) که در دهه 60 یک امامزاده تأسیس می‌کنند و همین سوژه به ظاهر نو، فیلم نائیجی و بابایی را می‌سازد. آنطور که نائیجی در نشست خبری پاسخ داد، قصدش جدا کردن امر مقدس از غیرمقدس و مبارزه با خرافه است اما واکنش‌های مخاطبان به فیلم در جایزه مردمی و منتقدان نشان می‌دهد، آنتیک نتوانسته انتظار مخاطبان را از نائیجی و بابایی برآورده کند. در آنتیک، محور اصلی شوخی‌های قصه روی زوج‌سازی میان پژمان جمشیدی و بیژن بنفشه‌خواه رفته و استفاده از طنز کلامی مدام تکرار می‌شود. 

خوابِ فانتزی تاکسیدرمی
در میان لیست آثار کمدی جشنواره امسال فیلم «تاکسیدرمی» را به سختی می‌توان کمدی حساب کرد. تاکسیدرمی یکی از فیلم‌های سازمان سینمایی سوره است و پرداختی فانتزی را برای ارائه اثر انتخاب کرده است. داستان این فیلم با محوریت برادر ناتنی محمدرضا پهلوی و علاقه‌مندی‌اش به شکار گوزن، ماجرای تلاش عبدالرضا پهلوی و دو افسر موساد را برای شکار گوزن زرد ایرانی در حال انقراض در بحبوحه پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ ایران به تصویر می‌کشد. تاکسیدرمی هم مانند آنتیک در بازیگری ریسک نکرده و مجید صالحی، هادی کاظمی، آناهیتا درگاهی، حسن معجونی و فرزین محدث را در لیست بازیگران خود دارد. 
با این حال سازمان سینمایی سوره برای ساخت این اثر دست به ابتکاری ‌زده و کارگردانی را به محمد پایدارِ فیلم‌اولی سپرده. محمد پایدار در سینمای کوتاه به عنوان کارگردانی عنوان‌دار شناخته می‌شود و حتی در بخش کوتاه فجر امسال هم یک فیلم در میان نامزد‌ها دارد. در کنار پایدار، محمدجواد موحد مسئولیت تهیه‌کنندگی این فیلم را بر عهده گرفته. محمدجواد موحد که پیش از این با «باغ کیانوش» به فجر چهل‌ودوم آمده بود و اثری خوش‌ساخت و نوجوانانه را روانه پرده‌ها کرده بود اما در تاکسیدرمی فعلا نتوانسته اقبالی را کسب کند و باید منتظر روز اختتامیه و توزیع جوایز بماند. با این حال برجسته‌ترین نکته تاکسیدرمی به جز سوژه‌اش، استفاده از ویژوال‌افکت است. پایدار حتی در نشست خبری پس از فیلم استفاده از فناوری و ویژوال‌افکت را به عنوان مهم‌ترین نکته اثرش نام برد. 

سونسوز به زبانی دیگر
«سونسوز» تنها فیلم جشنواره بود که از آغاز تا پایانش را با زیرنویس روی پرده برد. فیلمی که از نظر سوژه قصه‌ای متفاوت را روایت می‌کند. سونسوز داستان روستایی را روایت می‌کند که ۲۰ سال است در آن کودکی متولد نشده و مردان، زنان را مقصر می‌دانند. کاظم، فیلم‌سازی پیر، ۲۰ سال پیش مستندی درباره نازایی زنان روستا ساخت که خود زنان آن را دزدیده و از بین بردند. اکنون پس از دو دهه کاظم متوجه می‌شود مشکل از مردان بوده و تصمیم می‌گیرد با ساخت فیلمی جدید، حقیقت را آشکار کند. اما در این مسیر با مشکلاتی مواجه می‌شود. 
سونسوز را دو نکته به عنوان اثر مهمی در جشنواره چهل‌وسوم مطرح می‌کند. اول آنکه سونسوز تنها فیلم جشنواره به زبان آذری است و دوم عدم حضور بازیگر مشهور در این فیلم است و به جز مریم مؤمن، بازیگران دیگر این فیلم یعنی حمدالله سلیمی، بهروز الله‌وردی‌زاده، صفت آهاری، ناصر محبی، رسول علی‌نژاد از دیگر بازیگران این فیلمند. رضا جمالی کارگردان سونسوز در کنار محمد پایدار از دیگر کارگردانان فیلم‌اولی فجر امسالند که سوژه کمدی را برای پرداخت آثارشان انتخاب کرده‌اند. برخلاف تاکسیدرمی که با تهیه‌کننده‌ای نسبتاً شناخته شده به فجر آمده بود، سونسوز سلمان عباسی را به عنوان تهیه‌کننده خود می‌بیند که پیش از این تنها چند اثر کوتاه را تهیه کرده. با توجه به واکنش‌های خبرنگاران در سالن جشنواره و همچنین نشست خبری، می‌توان گفت سونسوز توانسته عده‌ای از مخاطبان را با خود همراه کند و به عنوان اثر کمدی مهمی در فجر امسال خودش را معرفی کند. 

صددام با همان همیشگی
«صددام» پدرام پورامیری از معدود آثار فجر امسال بود که پیش از آغاز جشنواره تبلیغات اثر را آغاز کرد و با رضا عطاران، پریناز ایزدیار، عباس جمشیدی‌فر، آزاده صمدی، امیراحمد قزوینی و سیاوش چراغی‌پور ترکیب چشمگیری از بازیگران را روانه فجر کرده و با این ترکیب می‌تواند به اکران هم امیدوار باشد. صددام هم مانند آنتیک و تاکسیدرمی قصه‌اش را در اوایل انقلاب و دوران جنگ روایت می‌کند. فیلم پورامیری درباره مردی است که به دلیل شباهت با صدام حسین از او خواسته می‌شود نقش بدل صدام را بازی کند. پدرام پورامیری، کارگردان صددام مانند هادی نائیجی، به سراغ ژانری رفته که تا پیش از فجر چهل‌وسوم، دوربین را به سمت آن نبرده. پورامیری در چند سال اخیر به عنوان کارگردانی در حوزه اجتماعی شناخته می‌شد که با «یادگار جنوب» و «جان‌دار» حضوری پررنگ در فجر سال‌های گذشته داشته است. با این حال امسال با قصه و بازیگرانی تماماً متفاوت به فجر چهل‌وسوم آمده است. 

عامریان فیلم تقدیم می‌کند
جمله عامریان فیلم تقدیم می‌کند چند سالی است که به جمله پرتکرار تیتراژ‌های آثار کمدی در ایران تبدیل شده. عامریان فیلم که تا پیش از این با «فسیل» و «هفتاد سی» چند مرتبه، صدر گیشه را تجربه کرده بود، حالا با «کفایت مذاکرات» به فجر آمده تا بتواند در اکران نوروز حضور داشته باشد. کفایت مذاکرات هم مانند آنتیک، صددام و تاکسیدرمی، لیست پرستاره‌ای از بازیگران کمدی دارد. مهران غفوریان، محسن کیایی، ایمان صفا، رؤیا میرعلمی، قدرت‌الله ایزدی و المیرا دهقانی به همراه کارگردانی که برخلاف باقی کمدی‌سازان فجر، سابقه ساختن کمدی دارد. سهیل موفق، به عنوان کارگردان کفایت مذاکرات پیش از این به عنوان کارگردان آثار کودک و نوجوان شناخته می‌شد و با «نوروز» در فجر چهل‌ودوم حاضر شد اما در فجر چهل‌وسوم سراغ سوژه‌ای برای بزرگسالان رفت. سوژه عامریان فیلم درباره رحم اجاره‌ای و مصائبی است که در این راه برای خانواده پیش می‌آید تا بتوانند از عهده مشکلات مالی خود بربیایند. 
شاید مهم‌ترین سؤالی که از سیدابراهیم عامریان، تهیه‌کننده کفایت مذاکرات در نشست خبری فیلم پرسیده شد، درباره دلیل حضور این فیلم در جشنواره بود که عامریان در پاسخ به این سؤال ماجرای اکران نوروز را وسط کشید و دلیل حضور فیلمش را شرط مسئولان برای اکران نوروز دانست. می‌توان گفت صحبت‌های عامریان صادقانه‌ترین بخش نشست‌های خبری فجر چهل‌وسوم بود. با توجه به کیفیت آثار کمدی وارد شده به فجر امسال، اکثریت کمدی‌ها تنها به دلیل توزیع ژانر به فجر امسال وارد شده‌اند و مسئله کیفیت آثار طنز در اولویت‌های بعدی جشنواره قرار گرفته است. فیلم‌هایی که به جز چند اثر، تفاوت چندانی با جریان اصلی سینمای کمدی گیشه ندارند و مؤلفه‌هایی چون نوستالژی، شوخی‌های جنسی و تظاهر به دغدغه‌مندی در آن‌ها مستتر است. با این حال باید منتظر ماند و دید واکنش داوران چه خواهد بود. آیا فیلم‌ها، توفیقی در جوایز خواهند داشت و یا دوباره همه راه‌ها به گیشه می‌رسد.