فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

مصطفی غنی‌زاده| انتشار فکت‌شیتی که ترامپ آن را امضا کرده، بخش بزرگی از خوش‌بینی‌های اولیه را از بین برد. گرچه این یک فرمان اجرایی نیست اما از یک یادداشت بدون الزامات اجرایی هم بیشتر است و از تمامی ساختار‌های دولتی می‌خواهد تا به اقتضای دستورات ذکرشده در این متن را اجرایی کنند تا به اهداف تعیین‌شده در آن دست یابند. اما اهداف تعریف‌شده در این متن که منبع عمل کل دولت ترامپ در چهارسال آینده است، چه مواردی را مشخص کرده؟ 

۱. ایران باید از داشتن سلاح هسته‌ای محروم شود. فشار حداکثری بر دولت جمهوری اسلامی ایران بازگردانده می‌شود تا همه‌ مسیر‌های دستیابی به سلاح هسته‌ای مسدود و با نفوذ بدخیم ایران در خارج از مرز‌های آن مقابله شود. 

۲. ایران باید از داشتن موشک‌های بالستیک قاره‌پیما محروم شود. 
۳. شبکه‌ تروریستی [منطقه‌ای و بین‌المللی] ایران باید خنثی شود. 
۴. باید با توسعه تهاجمی موشکی ایران و همچنین سایر قابلیت‌های تسلیحاتی نامتقارن و متعارف ایران مقابله کرد. 

دیگر مفاد این متن، همان چیزی را به ما نشان می‌دهد که پمپئو در آن شرایط دوازده‌گانه معروف خود در دولت اول ترامپ از ایران خواسته بود، یعنی آنچه تغییر کرده صرفاً لحن وحشیانه‌ سابق به سمت لحن مهربانانه است. هدف هم فاصله انداختن میان ادراک و واقعیت است. ترامپ فهمیده نمی‌تواند با زبان زور مردم ایران را شکست دهد، پس این بار زبان خود را به ادبیاتی فریبنده و دوستانه تغییر داده اما در عمل، همان مسیر سابق را ادامه می‌دهد و همان خواسته‌های استعماری را مطرح می‌کند. 

ترامپ حتی همان معافیت‌های دولت اول خود برای چابهار و خرید گاز و برق از ایران برای عراق را هم لغو کرده تا نشان دهد در عمل خشونت بیشتری را علیه ایران به کار خواهد بست. در این میان فهم عجیب برخی مسئولان دولتی هم انصافاً مایه‌ تحیر است. خلاصه ماجرا این است که ترامپ سعی دارد یک بازی دوسرباخت را برای ما طراحی کند؛ از یک‌طرف اگر به جامعه توضیح داده شود که عمل و رفتار‌های ترامپ و خواسته‌های او چه خواهد بود، خود موجب ایجاد انتظارات تورمی بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر اگر اجازه بدهیم بازی رسانه‌ای تیم ترامپ پیش‌رود و ادراک جامعه از رفتار واقعی آن‌ها فاصله بگیرد، عملاً هرگونه عدم‌توافقی در آینده به گردن نظام و دولت خواهد افتاد. توافقی که اهداف اعلامی‌اش در متن مذکور عملاً به‌معنای نابود کردن ایران و تخلیه کشور از هرگونه ابزار دفاعی حتی متعارف است. 

از طرف دیگر پذیرش فرایند چنین مذاکره‌ای، منجر به پیشروی طرف مقابل خواهد شد. معنای پذیرش مذاکره، این خواهد بود که ایران واقعاً ضعیف است و حاضر شده زیر فشار چنین فکت‌شیتی تن به مذاکره دهد. امری که خود موجب افزایش فشار خواهد شد؛ چراکه طرف مقابل اینطور برداشت می‌کند که فشار بیشتر به ایران، موجب گرفتن امتیاز بیشتر و عقب رفتن ایران خواهد شد. درواقع فرایند ایجاد تهدید از طرف مقابل، پاسخ گرفته و در آینده هم ادامه خواهد یافت. از طرف دیگر، این فرایند حتماً به یک معامله یا توافق مفید برای ایران منجر نخواهد شد؛ چراکه طرف مقابل دست خود را به شدت برتر دانسته و در مذاکرات حاضر به امتیاز چندانی نخواهد بود. 

از همین جهت است که رهبر انقلاب، فارغ از سخنان فریب‌دهنده ترامپ، به واقعیت ماجرا و فرایند‌های طراحی‌شده او توجه کرده‌اند و هرگونه مذاکره را منتفی دانسته‌اند. این یک حرکت ضدبازی دشمن برای فاصله انداختن بین ادراک و واقعیت در میان ایرانیان است. رهبری با پاسخ نه به جملات ترامپ که به متن تهدیدآمیز او و همچنین عمله‌های او در وزارت خارجه آمریکا، عملاً نزاع را در سطح دشمن پاسخ داده‌اند تا اجازه پیشروی به دشمن داده نشود. اینجا جایی است که دولت پزشکیان باید به‌سرعت با رهبری همراه شود و در بازی ترامپ درگیر نشود. این یک آزمون برای پزشکیان است که آیا می‌خواهد دولت سوم روحانی شود یا اینکه قصد دارد وفاق را ادامه دهد؟ همچنین باید در عرصه رسانه داخلی، نسبت به رویکرد واقعی ترامپ علی‌رغم سخنانش کار مفصل صورت گیرد تا مردم از واقعیت عمل آن‌ها مطلع شوند. همچنین در عرصه رسانه خارجی، پرسیده شود که آیا واقعاً مسئله ترامپ آنچه می‌گوید است یا آنچه امضا می‌کند؟ این یک ضدحمله به بازی طراحی‌شده توسط ترامپ و نتانیاهو است. اصلاح وضعیت داخلی و حل مسائلی مانند ثبت سفارش آزادانه با قاعده 90-10 هم ازجمله موارد ضروری است.