دنیای اقتصاد/ «فروپاشی مرزها» عنوان یادداشت روز در روزنامه دنیای اقتصاد به قلم حمید قنبری است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

در کنگو، جنگی در جریان است که دیگر صرفا یک درگیری داخلی محسوب نمی‌شود. گروه شورشی «۲۳مارس» (M۲۳) که سال‌ها در سایه تحولات آفریقا به‌سر می‌برد، حالا با نیرویی تازه به میدان بازگشته است.
 
اتهامات علیه روآندا سنگین است؛ تامین سلاح، ارسال نیرو و حمایت مالی از شورشیانی که به‌سرعت مناطق استراتژیک را تصرف کرده‌اند. دولت کنگو به سازمان ملل و کشورهای منطقه متوسل شده، اما هنوز اقدام موثری برای مهار این بحران صورت نگرفته است. شهر گوما، در شمال کیوو، عملا در وضعیت جنگی قرار دارد. در این میان، روآندا هرگونه دخالت را رد می‌کند، اما شواهد چیز دیگری می‌گویند: نقض آشکار حاکمیت سرزمینی، آن هم بدون آنکه جهان تکانی بخورد.

حاکمیت ملی، اصلی که زمانی مقدس تلقی می‌شد، حالا بیش از هر زمان دیگری زیر سوال رفته است.

در گذشته، تغییر مرزها با توافقات رسمی و مذاکرات دیپلماتیک انجام می‌شد؛ اما اکنون، زور و قدرت نظامی تعیین‌کننده است. روسیه کریمه را اشغال کرد، چین تایوان را تهدید می‌کند، جنگ داخلی سوریه با دخالت آشکار قدرت‌های جهانی شکل گرفت و حالا در کنگو، یک کشور همسایه بدون ملاحظه، از شورشیانی حمایت می‌کند که تمامیت ارضی یک کشور مستقل را تهدید کرده‌اند.

نظم بین‌المللی که روزی قرار بود حافظ استقلال کشورها باشد، حالا به الگویی برای مشروعیت‌بخشی به جنگ‌های نیابتی و اشغال سرزمین‌ها تبدیل شده است.

شاید گفته شود که این اتفاقات چیزی تازه نیستند و تاریخ همواره پر از جنگ‌ها و تجاوزها بوده است. اما تفاوت امروز اینجاست که نقض مرزها دیگر با پنهان‌کاری همراه نیست. روسیه دیگر حتی تلاش نمی‌کند ادعای احترام به استقلال اوکراین را حفظ کند، چین آشکارا به رزمایش‌های نظامی در آب‌های اطراف تایوان ادامه می‌دهد و قدرت‌های مختلف، بدون آنکه نگرانی جدی از سوی جامعه جهانی متوجه آنها باشد، درگیری‌ها را به‌شکلی هدایت می‌کنند که بیش از پیش مرزها را بی‌معنی جلوه دهد. حتی آمریکا که در چند دهه گذشته خود را مدافع نظم بین‌المللی معرفی کرده بود، امروز با صراحت از امکان ضمیمه کردن دیگر سرزمین‌ها سخن می‌گوید.

وقتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با جدیت از ایده خرید گرینلند یا حتی الحاق کانادا به ایالات متحده صحبت می‌کند، این تنها یک شوخی سیاسی نیست.

چنین سخنانی نشان می‌دهد که در بالاترین سطوح سیاست جهانی، مرزها دیگر آن خط قرمز غیرقابل‌عبوری نیستند که روزگاری تصور می‌شدند. اگر چنین ایده‌هایی در ابرقدرتی مانند آمریکا مطرح شوند، چه چیزی مانع کشورهایی کوچک‌تر خواهد شد که به‌دنبال افزایش نفوذ منطقه‌ای خود هستند؟

در چنین شرایطی، به‌نظر می‌رسد که نظم وستفالی که در قرن هفدهم به‌عنوان بنیان روابط بین‌الملل مدرن شناخته شد، در حال فروریختن است. آنچه در سال۱۶۴۸ بنا شد، این بود که کشورها حق حاکمیت مطلق بر سرزمین خود دارند و هیچ قدرتی نباید با توسل به زور، مرزهای یک کشور دیگر را تغییر دهد. این نظم، با وجود جنگ‌های متعدد، همچنان پایدار ماند؛ اما امروز شکاف‌هایی جدی در آن ایجاد شده است. کشورهایی که توان نظامی و اقتصادی بیشتری دارند، دیگر خود را مقید به این اصول نمی‌بینند و نتیجه آن، ورود به دورانی جدید است که در آن، سرزمین‌ها بیش از آنکه بر مبنای حقوق بین‌الملل تعریف شوند، بر اساس قدرت تعیین خواهند شد.

تحولات اخیر نشان می‌دهد که این روند تازه در ابتدای راه است.

کنگو تنها یک نمونه از درگیری‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز بی‌ثباتی‌های گسترده‌تر شود. زخم‌های کهنه‌ای که تصور می‌شد بسته شده‌اند، دوباره سر باز کرده‌اند و این بار، نه‌تنها کسی نیست که مانع آن شود، بلکه برخی بازیگران بین‌المللی خود به این روند دامن می‌زنند. برای بسیاری از کشورها، از جمله ایران، که تجربه‌ای تلخ از جنگ و نقض حاکمیت را در گذشته داشته‌اند، این تغییرات می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیک مهمی داشته باشد.

جهان به سمت دورانی می‌رود که در آن، توافقات بین‌المللی و اصول حقوقی، بیش از پیش در برابر قدرت نظامی رنگ می‌بازند. اگر این روند ادامه یابد، دیگر هیچ کشوری نمی‌تواند مطمئن باشد که مرزهایش ثابت خواهند ماند. قواعد قدیمی، یکی پس از دیگری، در حال فروپاشی هستند و بازیگران جدیدی که این تغییر را به نفع خود می‌بینند، بر آتش آن می‌دمند. در چنین شرایطی، تنها یک پرسش باقی می‌ماند: کدام مرز، قربانی بعدی این بازی خواهد بود؟