لی شانگ فو، وزیر دفاع چین، گفت پکن به دنبال گفتگو با ایالات متحده است و هشدار داد که هرگونه درگیری بین چین و آمریکال فاجعه غیرقابل تحمل برای جهان به همراه خواهد داشت. لی روز یکشنبه در اجلاس امنیتی آسیا در سنگاپور، موسوم به گفتگوی شانگری لا، گفت که جهان به اندازه کافی بزرگ است که چین و ایالات متحده با هم رشد کنند. او در این سخنرانی که اولین سخنرانی مهم بین‌المللی او به عنوان وزیر دفاع چین بود، گفت: چین و ایالات متحده سیستم‌های متفاوتی دارند و از بسیاری جهات دیگر متفاوت هستند با این حال، این نباید دو طرف را از جستجوی زمینه های مشترک و منافع مشترک برای توسعه روابط دوجانبه و تعمیق همکاری ها باز دارد.

وی در ادامه نسبت به ایجاد ائتلاف‌های نظامی مانند ناتو در آسیا و اقیانوسیه هشدار داد و گفت که این اتحادها فقط منطقه را در گردابی از اختلافات و درگیری‌ها فرو خواهند برد. او گفت: ذهنیت جنگ سرد اکنون احیا شده است و خطرات امنیتی را به شدت افزایش می دهد. احترام متقابل باید بر قلدری و هژمونی چیره شود.

همچنین لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده، در این نشست گفت که واشنگتن عمیقا متعهد به حفظ وضعیت موجود در تایوان خودمختار است که پکن مدعی است سرزمین خود است. او همچنین چین را به دلیل امتناع از برگزاری مذاکرات نظامی مورد سرزنش قرار داد و گفت: من بسیار نگران هستم که جمهوری خلق چین مایل به تعامل جدی‌تر در مکانیسم‌های مدیریت بهتر بحران بین ارتش‌های ما نیست؛ اما امیدوارم که به زودی این وضع تغییر کند. وی افزود: هرچه بیشتر صحبت کنیم، بیشتر می توانیم از سوء تفاهم ها و محاسبات نادرست که می تواند منجر به بحران یا درگیری شود جلوگیری کنیم.

آستین گفت: واشنگتن زیر بار قلدری یا اجبار چین نخواهد رفت و به طور منظم به عبور و مرور و پرواز بر فراز تنگه تایوان و دریای چین جنوبی ادامه خواهد داد تا تاکید کند که آنها آب های بین المللی هستند و با ادعاهای سرزمینی گسترده پکن در منطقه مقابله خواهد کرد.

وزیر دفاع آمریکا همچنین تاکید کرد که که ایالات متحده در تلاش برای تشکیل هیچ ساختار امنیتی جدید غربی، مشابه ناتو، در منطقه آسیا و اقیانوسیه نیست اما قصد دارد هماهنگی، برنامه ریزی نظامی و آموزش‌های رزمی را با متحدان خود در منطقه آسیا و اقیانوسیه افزایش دهد.

لی، وزیر دفاع چین که ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ او را به دلیل خرید تسلیحات از روسیه تحریم کرد، روز جمعه در حاشیه اجلاس امنیتی آسیا بر سر میز شام با آستین دست داد، اما علیرغم درخواست های مکرر واشنگتن برای مذاکرات بیشتر، این دو بحث عمیق تری نداشتند. روابط بین واشنگتن و پکن اخیراً بر سر طیفی از مسائل، از جمله تایوان و محدودیت های آمریکا بر صادرات تراشه های نیمه هادی به چین به شدت تیره شده است.

محدودیت صادرات تراشه های نیمه هادی

بایدن از زمان بر سر کار آمدنش در تلاش است دسترسی چین به فناوری تولید تراشه را قطع کند. سال گذشته میلادی واشنگتن مقرراتی را تصویب کرد که فروش تراشه‌ها، تجهیزات ساخت تراشه و نرم‌افزارهای حاوی فناوری اطلاعات ایالات متحده به چین را برای شرکت‌ها غیر ممکن می‌کند. هدف ایالات‌ متحده از اعمال این محدودیت ها این است که جلوی پیشرفت چین در زمینه‌هایی مثل هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و توسعه‌ی موشک‌های بالستیک و فناوری‌های تراشه‌سازی پیشرفته را بگیرد.

گفتنی است به تبعیت از آمریکا هلند و ژاپن هم چنین محدودیت هائی رادر این زمینه برای چین قائل شدند. این دو کشور در ماه ژانویه موافقت کردند فروش برخی ابزارهای ساخت تراشه و صادرات ۲۳ نوع تجهیزات تولید نیمه هادی به چین را محدود کنند. این مقررات به شدت به چین ضربه زده است زیرا چین برای توسعه صنایع خود بخصوص توسعه صنایع نظامی به شدت به این ریز تراشه ها نیاز دارد، درست به همین دلیل چین به سازمان تجارت جهانی در این مورد شکایت کرده است که البته نتیجه گرفتن از این راه با توجه به قدرت و نفوذ آمریکا در این سازمان احتمالا ممکن نخواهد بود.

اختلاف بر سر تایوان

یکی دیگر از موضوعاتی که اخیرا باعث افزایش تنش ها در روابط چین و آمریکا شده است، تایوان است. چین در ماه های اخیر اقدام به تحرکات نظامی گسترده ای در ارتباط با تایوان کرده است و این مساله به شدت باعث نگرانی آمریکا شده است. واشنگتن از این در هراس است که حمله روسیه به اوکراین به الگوئی برای چین جهت حمله به تایوان تبدیل شود و همین ترس زمینه را برای گرم تر شدن روابط بین تایوان و ایالات متحده فراهم کرده است. پکن نیز که تایوان را بخشی از خاک چین می‌داند با هر اقدامی که به تایوان وجهه یک کشور مستقل بدهد به شدت واکنش نشان می دهد به همین دلیل از نظر پکن دیدارهای مقامات بلندپایه آمریکا با مقامات تایوان به‌نوعی مشروعیت دادن به تایوان به‌عنوان یک کشور مستقل است. درست به همین دلیل است که سال گذشته یک روز بعد از دیدار نانسی پلوسی از جزیره تایوان، پکن رزمایش نظامی بی‌سابقه ای را در ۶ نقطه اطراف تایوان آغاز کرد.

مردد میان افزایش یا مدیریت تنش

مناسبات چین و ایالات متحده در دوره رهبری شی جین پینگ یعنی بعد از ۲۰۱۳ رو به تیرگی گذاشته است. از دید برخی ناظران، اوج گرفتن این تنش ها را باید از بحران مالی ۲۰۰۹ ردگیری کرد؛ زمانی که به نظر می رسد چین به دیدگاه تازه ای در رابطه با نحوه اداره سیاست خارجی خود رسید. افزایش اعتماد به نفس چین با توجه به رشد خیره کننده اقتصادی، به رهبران پکن جرات داده که پس از گذشت چهار دهه از شروع گشایش دروازه های چین به سوی بازارهای بین المللی، از سایه خیزش آرام خود بیرون بیایند و نقش بیشتری در شکل دادن به محیط پیرامون خود برعهده بگیرند. چین تحت رهبری شی، با راه اندازی ابتکار کمربند و راه و نهادهایی مانند بانک توسعه زیربنایی آسیایی و مشارکت جامع اقتصادی منطقه ای موسوم به RECP جاه طلبی های خود را به فراسوی شمال شرق آسیا گستراند؛ اقدامی که توأم با موفقیت پکن در نفوذ اقتصادی به مناطق دوردست، نمی توانست از هراس و حسادت ایالات متحده در امان بماند. اکنون چین و ایالات متحده با فاصله جبران ناپذیری از نزدیک ترین رقبای خود، ابرقدرت های مسلط در جهان هستند که می کوشند صف بندی نوینی را با جذب و کشاندن تعداد هرچه بیشتری از کشورها به مدار خود خلق کنند. با این حال، مقابله دو ابرقدرت در آسیای شرقی احتمالاً نخستین و مهمترین آوردگاه آنهاست که نتیجه آن، سرنوشت رقابت آنها را در سایر مناطق جهانی روشن خواهد کرد. همین حساسیت موجب شده که احتمال وقوع برخورد نظامی آگاهانه یا تصادفی میان پکن و واشنگتن در این منطقه بیش از هر زمان دیگری باشد. خطری که خردمندان دو کشور را تشویق کرده که مروج خویشتن داری و پیدا کردن راه هایی برای حل اختلافات میان خود باشند. با این وجود، عدم قطعیت ها و پتانسیل بالای درگیری نظامی ممکن است روزی این تلاش ها را ناکام بگذارد. برای ناظران امور جهانی، کمتر واقعیتی به این اندازه روشن است که منازعه یا مصالحه میان چین و آمریکا، نه تنها آینده ثبات و صلح در شمال شرق آسیا بلکه در سراسر جهان را متاثر خواهد کرد. دستکم تا امروز به نظر می رسد به رغم بالا رفتن حرارت مشاجرات لفظی و گاه اقدامات غیردوستانه، دو کشور مراقب‌اند که جنگی را آغاز نکنند که آگاهانه انتخاب نکرده اند.