فارس/اسم بازار سیاه و تجارت به قیمت‌های نجومی بارها در جشنواره فجر یا مسابقات فوتبال و این روزها در بلیط‌فروشی قطار به گوش مردم رسیده اما این پدیده ریشه اقتصادی دارد.
 
بازارهای سیاه، به‌عنوان بخشی از اقتصاد زیرزمینی، پدیده‌ای جهانی هستند که در آن کالاها و خدمات به‌صورت غیرقانونی معامله می‌شوند. در این گزارش قصد داریم به بررسی تعریف بازار سیاه، دلایل شکل‌گیری آن، نمونه‌های معروف در ایران (به‌خصوص برای بلیط‌های رویدادها)، و راهکارهای مقابله در کشورهای توسعه‌یافته و تجربیات بین‌المللی بپردازیم. هدف، ارائه دیدگاهی جامع برای درک بهتر این پدیده و راهکارهای ممکن است.به گزارش فاس، بازار سیاه، یا اقتصاد زیرزمینی، به بازاری اشاره دارد که در آن معاملات بدون رعایت قوانین رسمی انجام می‌شود. این می‌تواند شامل فروش کالاهای ممنوعه، فرار از مالیات، یا معامله با نرخ‌های غیررسمی باشد. به‌طور خاص، در زمینه بلیط‌ها، بازار سیاه معمولاً به فروش مجدد بلیط‌ها با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی اشاره دارد، که ممکن است در برخی کشورها غیرقانونی باشد.مثلاً، طبق تعریف سازمان ملل از بازار سیاه، این بازار شامل معاملات غیرقانونی مثل تجارت مواد مخدر، فحشا (در صورت ممنوعیت)، و معاملات ارزی غیرقانونی است. همچنین، Investopedia توضیح می‌دهد که این بازار برای فرار از کنترل قیمت‌ها یا مالیات استفاده می‌شود.
 
دلایل شکل‌گیری بازار سیاه
بازارهای سیاه به دلایل مختلفی شکل می‌گیرند، که شامل موارد زیر است:محدودیت قانونی: وقتی دولت کالاها یا خدماتی را ممنوع یا محدود کند، مثل مواد مخدر یا بلیط‌های محدود، بازار سیاه شکل می‌گیرد.کنترل قیمت‌ها: اگر قیمت‌ها توسط دولت پایین نگه داشته شوند، عرضه‌کنندگان ممکن است از فروش رسمی خودداری کنند، و این منجر به بازار سیاه با قیمت‌های بالاتر می‌شود.فرار از مالیات: معامله‌کنندگان برای اجتناب از پرداخت مالیات، به بازار سیاه روی می‌آورند.نرخ ارز غیررسمی: در کشورهایی مثل ایران، تفاوت نرخ رسمی و غیررسمی ارز باعث ایجاد بازار سیاه برای ارز می‌شود، که می‌تواند به سایر کالاها، از جمله بلیط‌ها، سرایت کند.طبق Economics Help، کنترل قیمت‌ها و محدودیت‌ها باعث ایجاد فرصت برای دلالی می‌شود، مثل فروش بلیط با قیمت بالاتر از ارزش اسمی.
 
نمونه‌های معروف بازار سیاه در ایران
در ایران، اطلاعات دقیق درباره بازار سیاه برای بلیط‌های ورزشگاه، جشنواره فجر، و بلیط قطار و هواپیما محدود است، اما می‌توان استنباط کرد که این پدیده وجود دارد، به‌خصوص در زمان‌های پرتقاضا.بلیط ورزشگاه: با توجه به محبوبیت فوتبال در ایران، بلیط‌های مسابقات مهم مثل دربی تهران در بازار سیاه با قیمت‌های بالا فروخته می‌شوند.جشنواره فجر: جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، برگزارشده در بهمن هر سال، رویدادی مهم است که ممکن است به دلیل تقاضای بالا، بلیط‌های آن در بازار سیاه عرضه شوند.این جشنواره اهمیت فرهنگی بالایی دارد، و تقاضای زیاد می‌تواند بازار سیاه را تقویت کند. بلیط قطار و هواپیما: با توجه به تقاضای بالا در تعطیلات و محدودیت ظرفیت، بلیط‌ها در بازار سیاه با قیمت‌های بالاتر فروخته می‌شوند. سایت‌های فروش آملاین بلیط قطار نشان می‌دهند که رزرو بلیط قطار گاهی دشوار است و می‌تواند به بازار سیاه منجر شود.
 
راهکارهای مقابله در کشورهای توسعه‌یافته
کشورهای توسعه‌یافته استراتژی‌های مختلفی برای مبارزه با بازار سیاه بلیط، به‌خصوص دلالی بلیط، دارند:قوانین ضد بازار سیاه: در برخی کشورها، مثل انگلستان، فروش بلیط بالاتر از قیمت اصلی ممنوع است، و جریمه‌های سنگینی برای متخلفان در نظر گرفته می‌شود.جلوگیری از ربات‌ها: استفاده از ربات‌ها برای خرید انبوه بلیط محدود شده است. مثلاً در آمریکا، قانون BOTS Act (2016) استفاده از ربات‌ها را برای خرید بلیط ممنوع کرده است.پلتفرم‌های مجاز: فقط پلتفرم‌هایی که توسط برگزارکنندگان رویداد مجاز شده‌اند، می‌توانند بلیط‌ها را بفروشند یا مجدداً عرضه کنند.تکنولوژی پیشرفته: استفاده از CAPTCHA و سیستم‌های تشخیص ربات برای جلوگیری از خرید انبوه از دیگر راهکارهای موجود است.مثلاً، در استرالیا، فروش بلیط بالاتر از 10% ارزش اسمی ممنوع است، و در آلمان، شرایط خاصی برای فروش مجدد وجود دارد.تجربیات بین‌المللی نشان می‌دهد که ترکیب قوانین، فناوری، و همکاری بین برگزارکنندگان و پلتفرم‌ها می‌تواند مؤثر باشد.انگلستان: با قوانین سخت‌گیرانه، فروش بلیط بالاتر از قیمت اصلی ممنوع است، و پلتفرم‌هایی مثل Ticketmaster با فناوری پیشرفته از دلالی جلوگیری می‌کنند. آمریکا: قوانین ایالتی و فدرال، مثل BOTS Act، استفاده از ربات‌ها را محدود کرده و جریمه‌های سنگینی برای دلالان در نظر گرفته است. استرالیا: محدودیت ۱۰% برای فروش مجدد و ممنوعیت ربات‌ها، همراه با کمپین‌های آگاهی‌بخشی، از بازار سیاه جلوگیری می‌کند.این تجربیات نشان می‌دهد که همکاری بین دولت، صنعت، و مصرف‌کنندگان کلیدی است.
 
به گزارش فارس، بازارهای سیاه، از جمله برای بلیط‌ها، نتیجه محدودیت‌ها و تقاضای بالا هستند. کشورهای توسعه‌یافته با قوانین، فناوری، و همکاری، این مشکل را مدیریت می‌کنند، و تجربیات آن‌ها می‌تواند برای ایران مفید باشد.