دوشنبه 03 دی 1403 - 15:35

کد خبر 82122

سه‌شنبه 16 خرداد 1402 - 22:07:00


هاکان فیدان کیست؟


دنیای اقتصاد/متن پیش رو در «دنیای اقتصاد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست.

 «ازگی آکین» در گزارش ۴ژوئن در المانیتور نوشت: پس از اینکه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز شنبه «هاکان فیدان»، رئیس سازمان اطلاعاتی ترکیه (مرد در سایه) را به‌عنوان وزیر خارجه جدید کشور انتخاب کرد، او از این پس از «سایه» خارج می‌شود و در کانون توجه قرار خواهد گرفت. وی قرار است سکان دیپلماسی این کشور را در دست بگیرد. فیدان که از سال۲۰۱۰ ریاست آژانس اطلاعات ملی ترکیه (MIT) را بر عهده دارد، با دنیای دیپلماسی بیگانه نیست. در سال‌های اخیر او به‌عنوان «شاه جاسوس» و «افسر ارشد اطلاعاتی»، با متحدان و دشمنان کشور در سراسر جهان درگیر دیپلماسی پشت پرده بوده است.فیدان ۵۴ ساله، یکی از معدود افراد مورد اعتماد رئیس‌جمهور ترکیه بوده و از زمانی که اردوغان در سال۲۰۰۳ به نخست وزیری رسید، به‌طور مداوم در مناصب مختلف خدمت کرده است. فیدان قبل از تصدی ریاست اطلاعات، درحالی‌که به‌عنوان فرستاده ویژه اردوغان (نخست وزیر وقت) در روند صلح بین حزب غیرقانونی کارگران کردستان (PKK) و دولت ترکیه ایفای نقش می‌کرد، محل توجه قرار داشت.

فیدان که پدرش یک کرد است، همراه با سلف خود «امره تانر» در MIT و دیگر مقام‌های اطلاعاتی در مذاکرات با رهبران سطح بالای «پ‌ک‌ک» در سال ۲۰۰۹ شرکت کردند. هدف این مذاکرات صلح که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ ادامه یافت، همانا یافتن راه‌حلی از طریق مذاکره برای مشکل چندین دهه‌ای کردهای این کشور؛ البته با خلع سلاح این گروه (در مبارزه‌اش با دولت ترکیه برای خودمختاری) بوده است. دوران تصدی فیدان در MIT در سال۲۰۱۰ با مجموعه‌ای از مقالات انتقادی که در رسانه‌های غربی و اسرائیلی منتشر شد و وفاداری او به شرکای سنتی ترکیه از جمله ایالات متحده و اسرائیل را زیر سوال برد، شروعی پر دست‌انداز داشت. ایهود باراک، وزیر دفاع وقت اسرائیل در آن زمان علنا با انتصاب این «شاه جاسوس» مقابله کرد.

باراک با اشاره به نقش وی به‌عنوان نماینده ترکیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سال۲۰۰۸ تا زمان انتصابش در MIT، مدعی شد که فیدان روابط نزدیکی با ایران داشته است. با این حال، سال‌های بعدی تصدی او شاهد این بود که MIT به تنها کانال گفت‌وگو بین ترکیه و اسرائیل و همچنین دیگر قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شد که روابط آنکارا با آنها می‌رفت که تیره شود. فیدان همچنین چندین‌بار با همتایان سوری خود در مذاکراتی سیاسی سطح بالا بین آنکارا و دمشق در سال۲۰۲۲ با میانجی‌گری روسیه دیدار کرد.این مقامی که قرار است به زودی به دیپلمات ارشد جدید ترکیه تبدیل شود، تا حد زیادی برای عموم یک چهره ناشناخته و یک «راز» باقی مانده است. او در طول دوران حرفه‌ای خود در دولت هیچ مصاحبه‌ای انجام نداده است.

فیدان یکی از اولین و البته مکررترین قربانیان درگیری بین اردوغان و متحد سابقش فتح‌الله گولن و پیروانش در داخل بوروکراسی ترکیه بود که مخالف مذاکرات صلح بودند. سال۲۰۱۲ نقطه عطفی در شغل و حرفه فیدان و روابط اردوغان و جنبش گولن بود. یک دادستان ترکیه، فیدان و دیگر مقام‌های اطلاعاتی بلندپایه را برای بازجویی احضار و آنها را به داشتن روابط «تروریستی» در رابطه با نقش آنها در مذاکرات با «پ‌ک‌ک» متهم کرد. این اقدام به یک بن‌بست بزرگ بین بوروکراسی اطلاعاتی و قضایی کشور منجر شد. فیدان و سایر افسران اطلاعاتی طبق دستور اردوغان به احضار بی‌توجهی کردند. پس از این بن‌بست، حزب حاکم اردوغان لایحه‌ای را تصویب کرد که به این نهاد مخفی سپری قانونی اعطا کرد و قدرت آن را گسترش داد.دادستانی که فیدان و همکارانش را احضار کرد، بعدها به‌دلیل ارتباط با جنبش گولن پس از کودتای۲۰۱۶ محکوم شد. آنکارا که جنبش گولن را به برنامه‌ریزی برای کودتا با هدف سرنگونی اردوغان متهم می‌کند، این گروه را به‌عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد.

فیدان از همان آغاز فعالیت حرفه‌ای خود به‌خاطر رویکردی محافظه‌کارانه نسبت به گولنیست‌ها معروف است. این آژانس اطلاعاتی یکی از معدود نهادهایی بوده که گولنیست‌ها به نسبت قادر به نفوذ در آن نبوده‌اند؛ چنان‌که پاک‌سازی علیه پیروان این جنبش پس از کودتا نشان می‌دهد. پس از کودتای ۲۰۱۶، سیستم اطلاعاتی ترکیه پیشاهنگی را در تعقیب و پاکسازی گولنیست‌ها از بوروکراسی دولتی برعهده گرفت و چندین برنامه استرداد غیرعادی از سراسر جهان انجام داد که انتقاد شدید گروه‌های مدنی بین‌المللی را برانگیخت. فیدان همچنین اردوغان و مولود چاووش اوغلو (وزیر امور خارجه کنار گذاشته‌شده) را در سفرهای خارجی برجسته به‌ویژه به واشنگتن و مسکو همراهی کرد. فیدان با تحصیلات نظامی در فرماندهی اطلاعات و عملیات «یگان واکنش سریع» ناتو در آلمان به‌عنوان بخشی از حرفه خود به‌عنوان افسر سابق ارتش بین سال‌های ۱۹۸۶ و ۲۰۰۱ خدمت کرده بود. ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان و مشاور ارشد سیاست خارجی، جانشین فیدان در MIT خواهد شد.


پربیننده ترین


سایر اخبار مرتبط