هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

رحمن قهرمانپور، تحلیلگر ارشد سیاست خارجی نیز به هم‌میهن گفت: «اظهارات مقام‌های مختلف ایرانی به معنای نفی مذاکره نیست، در واقع یک اقدام تاکتیکی است برای اینکه آمریکا فکر نکند ایران در موضع ضعف قرار دارد و مجبور است که امتیازات زیادی بدهد. به لحاظ استراتژیک هم که نگاه کنیم، ایران دنبال مذاکره است. مذاکره‌ای که محدود به مسئله هسته‌ای باشد. اظهارات روز شنبه رهبری نیز ناظر بر همین است که مسئله موشکی و منطقه نباید روی میز باشد. به نظر می‌رسد چارچوب مورد نظر جمهوری اسلامی برای مذاکره در حال شفاف‌تر شدن است. ایران می‌خواهد که آمریکا مقداری از فشارش کم کند و مقاماتش از اظهارات تند علیه ایران خودداری کنند و هم اینکه مذاکرات فقط مربوط به مسئله هسته‌ای باشد.»

او درباره مسئله برچیدن برنامه هسته‌ای که از سوی طرف مقابل مطرح می‌شود و در پست نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز به آن اشاره شده بود، گفت: «این اصطلاح مربوط به ادبیات کنترل تسلیحات است. در سال ۲۰۰۵ یا ۲۰۰۶ این موضوع مطرح شد و یک مبنای فنی داشت. دولت جورج بوش پسر پیشنهاد کرد کشورها در ازای کنار گذاشتن چرخه سوخت هسته‌ای، از یک بانک سوخت هسته‌ای بین‌المللی اورانیوم استفاده کنند. حتی آمریکایی‌ها این پیشنهاد را به آژانس دادند که یک بانک بین‌المللی سوخت هسته‌ای ایجاد شود. چیزی شبیه یورودیف در اروپا که کارخانه غنی‌سازی اورانیوم است و کشورهایی مثل هلند و آلمان در آن عضویت دارند و اساساً دارای سلاح هسته‌ای نیستند، اما دانش هسته‌ای دارند. آن زمان بحث تشکیل یک تشکیلات مانند یورودیف مطرح بود. این پیشنهاد عملی نشد. نه آمریکا توانست چنین بانکی را بسازد نه کشورها مشارکت کردند. بنابراین، مسئله برچیدن برنامه هسته‌ای از دستور کار خارج شد.»

او یادآور شد: «شاید برخی اندیشکده‌های طرفدار ترامپ از برچیدن برنامه هسته‌ای حرف بزنند اما این موضوع از نظر فنی جدی گرفته نمی‌شود. بنابراین به نظرم مسئله برچیدن برنامه هسته‌ای از دستور کار خارج است. آن چیزی که رهبری اشاره کردند و گفتند توقعات جدید را نمی‌پذیریم، به نظرم معنایش این است ایران برجام را به عنوان یک مبنا و پایه اولیه برای مذاکرات قبول دارد و می‌خواهد بر اساس آن حرکت کند.»

قهرمانپور در تحلیل سناریوهای دوگانه‌ای که ترامپ مطرح می‌کند، گفت: «به نظرم ما در حال حرکت به سمت یک توافق محدود هستیم. به این معنی که ایران اولویتش این است که جلوی تشدید تحریم‌ها و بازگشت مکانیسم ماشه را بگیرد. اما الزاماً به دنبال یک توافق جامع که باعث حل مشکلات بین ایران و غرب یا ایران و آمریکا بشود، نیست. آن را در شرایط فعلی به نفع خودش نمی‌داند. تلقی این است که یک توافق جامع، باعث انشقاق سیاسی بین اصلاح‌طلب و اصولگرا از یک طرف و بدنه اجتماعی حاکمیت از طرف دیگر می‌شود. لذا با توجه به اظهاراتی که مقامات مختلف مطرح می‌کنند، به نظر می‌رسد که ایران با یک توافق محدود در تلاش است جلوی مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را بگیرد و از سمت دیگر تعهدات سخت و سنگین نیز به تهران تحمیل نشود. با چنین توافق محدودی به نظرم موافق هستند.»

او ادامه داد: «در حال حاضر مسئله این است که آیا ترامپ چنین توافقی را می‌پذیرد یا نه. این موضوع مقداری در ابهام است. به این معنا که اگر ترامپ در پرونده اوکراین موفق شود توافقی به دست بیاورد که اروپا، اوکراین و متحدانش راضی باشند، فشار بر ایران را مضاعف خواهد کرد. اگر موفقیتی در این موضوع به دست نیاورد، ممکن است از خواسته‌های حداکثری خود کوتاه بیاید. همین موضوع در خصوص غزه نیز وجود دارد. در این صورت ممکن است با این توافق محدود موافق باشد. ضمن اینکه می‌تواند این توافق محدود را در داخل آمریکا یک توافق خوب جلوه دهد. چون کابینه گوش به فرمان اوست و کنگره نیز با او همراه است. بنابراین، تا شهریور ۱۴۰۴ (پیش از اکتبر 2025 و پایان برجام) گزینه اقدام نظامی را محتمل نمی‌بینم. چون اسرائیل برای انجام این کار باید از آمریکا رضایت بگیرد و ترامپ راحت به این کار رضایت نمی‌دهد. چون در آن زمان دستور کارش به هم می‌خورد. مثل قضیه نتانیاهو و بایدن می‌شود و مجبور است همان سیاست‌های پیشین را ادامه دهد. ترامپ نمی‌خواهد این کار را انجام دهد. اگر ترامپ به این نتیجه قطعی برسد که ایران اساساً توافقی نمی‌خواهد و به این جمع‌بندی برسد که واکنش ایران در مقابل اقدام نظامی محدود خواهد شد، به نظرم بعد از فعال شدن مکانیسم ماشه گزینه نظامی ممکن است خیلی جدی شود.»