کیهان/متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

یک اندیشکده آمریکایی با اذعان به اینکه زیرساخت فشار حداکثری در دولت بایدن هم تداوم داشته و ایران از عهده تحریم‌ها برآمده، خاطرنشان کرد: ایران فقط در صورتی دوباره توافق می‌کند که امتیازاتی به مراتب بالاتر از برجام دریافت کند.

به گزارش میدل‌ایست‌آی، اندیشکده «انستیتو خاورمیانه» در تحلیلی نوشت: زمانی که اولین دولت ترامپ در سال 2018 از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌ها را دوباره بر صادرات نفت تهران اعمال کرد، نفت ایران در بازار آزاد فروخته می‌شد و تعدادی خریداران عمده داشت. به این مشتریان که شامل هند، کره‌جنوبی، ژاپن، ترکیه و سایرین می‌شد، معافیت‌هایی داده شد تا امکان توقف تدریجی خرید نفت خام ایران فراهم شود. این سیاست به تدریج صادرات ایران را کاهش داد و روند خروج ایران را از بازار گسترده‌تر نفت کلید زد. 
از آن زمان، چین به تنها بازار مهم صادرات نفت ایران تبدیل شده است و بسیاری از پالایشگاه‌های چین از قیمت‌های تخفیف‌خورده سود می‌برند. پالایشگاه‌های مستقل چین کمی بیش از 20درصد از کل ظرفیت پالایش نفت چین را تشکیل می‌دهند، بزرگ‌ترین مشتریان نفت ایران هستند. این پالایشگاه‌ها کوچک‌تر و متعلق به بخش خصوصی هستند که عمدتاً خارج از سیستم مالی ایالات‌متحده فعالیت می‌کنند. واردات نفت ایران به‌طور گسترده به عنوان محموله‌های مالزی، عمان و... «تغییر نام تجاری» داده شده‌اند.
در اوایل سال 2024، واردات نفت «مالزی» توسط این پالایشگاه‌ها بیش از سه برابر ظرفیت تولید بالقوه مالزی بود. این شیوه‌ها تعیین دقیق میزان خرید این پالایشگاه‌ها از‌ ایران را دشوار می‌سازد، اما با توجه به اینکه حدود 90درصد صادرات ایران به چین در سال گذشته انجام شده، و بسیاری دیگر از پالایشگاه‌های محلی نگران خرید نفت ایران هستند، احتمالاً پالایشگاه‌های مستقل چین بیش از یک‌میلیون بشکه در روز از میانگین خرید نفت خام در یک سال را به خود اختصاص داده‌اند. این پالایشگاه‌ها از نظر فنی توسط دولت چین کنترل نمی‌شوند و توانایی تداوم فعالیت آنها حاکی از حمایت ضمنی دولت از خرید نفت خام ایران است. 
وقوع جنگ روسیه و اوکراین در سال 2022 موجب بزرگ‌ترین گسست ناشی از ژئوپلیتیک در بازارهای نفت در سال‌های اخیر شد و این امر بر تجارت نفت ایران به دو صورت عمده تأثیر گذاشته است. اولین مورد، کاهش اجرای تحریم‌های ایالات‌متحده بر صادرات ایران بود. پس از شروع جنگ و تلاش ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا برای محروم کردن روسیه از درآمد نفتی، تغییر در جریان‌های تجاری نفت باعث شد که قیمت نفت برنت به‌شدت افزایش یابد.
پس از رها شدن کشورها از رکود ناشی از همه‌گیری کرونا، کاخ‌سفید با فشار زیادی برای کنترل قیمت انرژی مواجه شد. یکی از نتایج این فشار، کاهش غیررسمی در اجرای تحریم‌های ایالات‌متحده بر صادرات نفت ایران بود که حداقل در تئوری، فشار صعودی بر قیمت‌ها را محدود می‌کرد. از آن زمان تاکنون، صادرات نفت خام ایران از سطح سال 2019 خود که 500هزار بشکه در روز یا کمتر بود، سه برابر شده و به میانگین تخمینی 1/7 میلیون بشکه در روز در سال 2024 رسیده است.
بعدها، تحولات ژئوپلیتیکی در خاورمیانه باعث شد که دولت بایدن تحریم‌های بیشتری را علیه شرکت‌های فعال در صادرات و فروش نفت ایران اعمال کند. کلید توانایی ترامپ در دستور احیای سریع کمپین فشار حداکثری این واقعیت است که دولت بایدن هرگز تحریم‌ها را کنار نگذاشت و حتی تدابیر جدیدی را برای هدف قرار دادن کشتیرانی و تجارت غیرقانونی اضافه کرد.
هیچ‌یک از روش‌های فوق برای ایران تازگی ندارد، اما افزایش گسترده حجم مبادلات نفتی در سراسر جهان از طریق ناوگان سایه و سیاه، اجرای تحریم‌ها بر محموله‌های نفتی دریایی را سخت‌تر کرده است. تهران صرفاً به خرید چین متکی است و چین به عنوان تنها مشتری ایران یکی از مشتریانی است که هدف قرار دادن آن برای ایالات‌متحده، به‌ویژه در مورد پالایشگاه‌های مستقل، دشوار خواهد بود. روابط تجاری بین واشنگتن و پکن در دولت ترامپ شروعی پرچالش داشته است. 
در گذشته فشار حداکثری هزینه‌هایی را بر ایران وارد کرد و احتمالاً این فشار همچنان ادامه خواهد داشت اما در مورد اثربخشی این اقدامات جای بحث وجود دارد. در هر صورت، تهران توانست از فشار دولت اول ترامپ جان سالم به در ببرد و حالا نیز مصمم است که از دومین دوره، به سلامت عبور کند. تا زمانی که راهی برای رسیدن به یک توافق قابل دوام با آمریکا پیش چشم باشد.
تلاش‌های دولت بایدن برای آغاز دیپلماسی با ایران اغلب به عنوان تلاشی برای بازگشت به برجام در نظر گرفته می‌شد، اما دولت دوم ترامپ احتمالاً به طور کامل به دنبال یک توافق جدید است. ایران با در نظر گرفتن تجربه قبلی خود، به دنبال گرفتن امتیازات بیشتر از واشنگتن خواهد بود که به‌طور بالقوه فراتر از لغو تحریم‌ها بر صادرات نفت این کشور خواهد بود. ایران ممکن است به دنبال امتیازاتی در سایر حوزه‌های خارج از بخش انرژی باشد. مزیت اصلی اجازه ورود مجدد شرکت‌های انرژی بین‌المللی به بخش گاز طبیعی ایران، به‌ویژه در پارس جنوبی، این است که به ایران این امکان را می‌دهد تا به یک موضوع مهم امنیت انرژی داخلی، رسیدگی کند.